Nỗi sợ vaccine nội địa cản trở cuộc chiến chống dịch COVID-19 của Trung Quốc

Tháng 12/2020, Trung Quốc thông báo họ có kế hoạch tiêm vaccine ngừa COVID-19 cho 50 triệu dân trước ngày 11/2. Đây là một mục tiêu đầy tham vọng, nó được xem là không quá sức với một quốc gia được đánh giá đã kiểm soát tốt dịch bệnh.

Trung tâm tiêm vaccine ngừa COVID-19 tại Trung Quốc. Ảnh: AFP

Tuy nhiên, tiêm chủng lại trở thành một trong những “vật cản” trong cuộc chiến chống COVID-19 ở nước này. Tính đến ngày 22/2, Trung Quốc mới tiêm được 40,5 mũi vaccine, tương đương 2,89 liều/100 người, theo chương trình theo dõi vaccine của Bloomberg. Con số này thấp hơn nhiều so với Mỹ, với 64,18 mũi, tương đương 19,33 liều/100 người.

Vấn đề về sản xuất và chính sách “ngoại giao vaccine” được cho là 2 trong những nguyên nhân dẫn tới việc Trung Quốc không đạt được mục tiêu đề ra. Tuy nhiên, một trong những yếu tố quan trọng hơn dường như là tâm lý lo ngại về mức độ an toàn và tác dụng phụ của vaccine ở người dân Trung Quốc.

Bloomberg gần đây cho biết tỉ lệ nhân viên tại các công ty Trung Quốc quan tâm đến việc tiêm vaccine chỉ dao động từ 1/3 đến chưa đầy một nửa. Để Trung Quốc đạt được mục tiêu miễn dịch cộng đồng, họ sẽ cần phải khuyến khích nhiều người dân vượt qua nỗi sợ hãi.

Người Trung Quốc không phải lúc nào cũng tỏ ra lo ngại với vaccine. Các chiến dịch tiêm chủng của chính phủ có từ những năm 1950 đã nhận được sự ủng hộ rộng rãi của người dân nông thôn nhằm đối phó với các bệnh truyền nhiễm.

Trong những năm 1970, đầu tư của Trung Quốc vào chăm sóc sức khỏe nông thôn đã tạo ra những kết quả tích cực. Tỉ lệ mắc bệnh bại liệt giảm 77% trong thập niên đó và bệnh sởi giảm 60%. Tính đến năm 2019, tỉ lệ tiêm chủng cơ bản cho trẻ em Trung Quốc đã vượt trên 90%, một trong những tỉ lệ cao nhất trên thế giới.

Nhân viên kiểm tra chất lượng tại cơ sở đóng gói vaccine của Sinovac. Ảnh: Reuters

Tuy nhiên, giữa những thành công đó, nhiều bê bối về sự an toàn của vaccine sản xuất trong nước trước đây đã làm mất dần lòng tin của người dân. Vào năm 2016, Chính phủ Trung Quốc đã đóng cửa một cơ sở sản xuất vaccine hoạt động bất hợp pháp từ năm 2011.

Cơ sở này đã bán ra 2 triệu liều vaccine được bảo quản không đúng cách. Một cuộc khảo sát được thực hiện 2 tháng sau khi vụ việc xảy ra cho thấy 16% phụ huynh quyết định không tiêm chủng cho con mình vì nguyên nhân này.

Hai năm sau, Changsheng Bio-tech Co., một nhà sản xuất vaccine khác, bị cáo buộc làm giả dữ liệu về vaccine phòng bệnh dại và phân phối vaccine ngừa bệnh bạch hầu, uốn ván và ho gà không hiệu quả cho trẻ em.

Các án phạt khổng lồ đã được đưa ra, nhưng tổn hại của sự việc với vaccine nội địa Trung Quốc vẫn còn kéo dài. Một cuộc khảo sát sau vụ bê bối cho thấy khoảng 70% người được hỏi không tin tưởng vào việc tiêm chủng và hơn một nửa không hài lòng với phản ứng của chính phủ.

Người dân Bắc Kinh, Trung Quốc, được tiêm vaccine ngừa bệnh COVID-19. Ảnh: THX/TTXVN

Trong nhiều tháng qua, Trung Quốc đã thúc đẩy chương trình phát triển vaccine COVID-19 như một bằng chứng cho thấy ngành dược phẩm của họ đã đạt được các tiêu chuẩn đẳng cấp thế giới. Tuy nhiên, có rất ít bằng chứng cho thấy người dân Trung Quốc thực sự tin tưởng vào điều này. Mặc dù các nghiên cứu cho thấy hầu hết các bậc cha mẹ vẫn chọn tiêm chủng cho con cái của họ bằng các loại vaccine miễn phí do chính phủ khuyến nghị, nhưng 74% phụ huynh cho biết họ lo ngại nghiêm trọng về tác dụng phụ, 64% lo ngại về tính an toàn và 54% lo ngại về hiệu quả của vaccine.

Những lo lắng như vậy có thể đã ảnh hưởng tới nỗ lực vận động tiêm chủng của Trung Quốc. Dù một khảo sát năm ngoái cho thấy người Trung Quốc có xu hướng muốn tiêm vaccine COVID-19 nhiều hơn bất cứ nước nào trên thế giới. Nhưng Abram Wagner, chuyên gia dịch tễ Đại học Michigan (Mỹ), cho rằng kết quả khảo sát cao đôi khi không phản ánh đúng số người muốn tiêm vaccine.

“Việc sẵn sàng được tiêm chủng khi làm khảo sát khác với việc phải đưa ra quyết định tiêm có tiêm vaccine hay không”, ông Wagner nhận định.

Một trong những yếu tố khác có thể đã ảnh hưởng tới quyết định của người Trung Quốc là bê bối vaccine giả gần đây. Giới chức nước này đã triệt phá một đường dây làm giả 58.000 liều vaccine COVID-19 trị giá 2,8 triệu USD. Chỉ riêng thông tin này cũng đủ khiến một số người dân do dự có nên tiêm vaccine hay không.