Những điểm chính về thuế quan mới trong ‘tuyên ngôn độc lập kinh tế’ của Tổng thống Mỹ

Ngày 2/4 (giờ Mỹ), Tổng thống Donald Trump đã công bố các mức thuế quan mới mở rộng, đánh dấu bước leo thang lớn trong cuộc chiến thương mại.

Ông gọi động thái mang tính lịch sử này là “tuyên ngôn độc lập kinh tế”.

Tổng thống Mỹ Donald Trump công bố các mức thuế đối xứng mới tại Nhà Trắng ngày 2/4/2025. Ảnh: Reuters/TTXVN

Theo hầu hết các nhà kinh tế, canh bạc rủi ro của ông Trump nhằm giải quyết các hành vi thương mại không công bằng có thể đẩy giá cả lên cao đối với người tiêu dùng Mỹ và làm suy yếu tăng trưởng kinh tế.

Theo kênh CNN, sử dụng quyền hạn khẩn cấp quốc gia, ông Trump tuyên bố áp thuế 10% đối với tất cả hàng nhập khẩu vào Mỹ và mức thuế cao hơn đối với hàng hóa từ khoảng 60 quốc gia hoặc khối thương mại có thâm hụt thương mại cao với Mỹ. Trong đó, Trung Quốc và Liên minh châu Âu sẽ chịu mức thuế mới lần lượt là 34% và 20%.

Động thái mới nhất của ông Trump đánh dấu bước leo thang đáng kể nhất về thuế quan của Mỹ trong gần một thế kỷ, kể từ Đạo luật Smoot-Hawley năm 1930. Nhưng cuộc đối đầu thương mại này chưa dừng lại ở đó.

Nhiều quốc gia, bao gồm cả các đồng minh lâu năm của Mỹ, tuyên bố sẽ không đứng yên trước các mức thuế mới của ông Trump, làm dấy lên nguy cơ xảy ra một cuộc chiến thương mại toàn cầu có thể nhanh chóng vượt khỏi tầm kiểm soát. Kịch bản này có thể làm gia tăng lạm phát và gây sức ép lên người tiêu dùng Mỹ, nhiều người trong số họ đã gặp khó khăn.

Các quan chức cấp cao của Nhà Trắng nói rằng nhiều mức thuế bổ sung theo từng ngành sẽ tiếp tục được công bố trong thời gian tới.

Thống tin về các mức thuế mới

Các mức thuế mà ông Trump gọi là thuế đối xứng sẽ không hoàn toàn tương ứng với mức thuế mà các nước khác áp đặt lên Mỹ, trừ khi quốc gia đó đã có mức thuế 10% áp với hàng hóa Mỹ. Các mức thuế này cũng không cộng dồn lên các loại thuế đã được áp trước đó theo từng ngành.

Ông Trump nói tại Vườn Hồng vào chiều 2/4: “Chúng tôi sẽ áp mức thuế khoảng một nửa so với những gì họ đã và đang áp dụng đối với chúng tôi, vì vậy thuế suất sẽ không hoàn toàn đối xứng. Tôi có thể làm vậy, nhưng điều đó sẽ rất khó khăn cho nhiều quốc gia và chúng tôi không muốn làm vậy”.

Ví dụ, thay vì áp mức thuế 39% để đáp trả thuế suất của EU đối với hàng hóa Mỹ, mức thuế mới áp lên EU sẽ chỉ là 20%. Trung Quốc, quốc gia đã bị áp thuế 20% vì bị cáo buộc liên quan dòng chảy fentanyl vào Mỹ, sẽ chịu thêm mức thuế 34% – bằng một nửa mức 67% mà Bắc Kinh áp lên Mỹ – đưa tổng mức thuế mới lên 54%.

Khoảng 60 quốc gia sẽ phải đối mặt với mức thuế cao hơn 10%. Mức thuế 10% cơ bản sẽ có hiệu lực vào ngày 4/4 và các mức thuế cao hơn sẽ có hiệu lực vào ngày 9/4.

Các mức thuế mới sẽ không cộng dồn với các mức thuế trước đó đối với thép, nhôm và ô tô.

Mức thuế 25% đối với hàng hóa từ Mexico và Canada không tuân thủ Hiệp định Mỹ – Mexico – Canada sẽ vẫn được giữ nguyên cho đến khi ông Trump xác định rằng các vấn đề liên quan đến fentanyl và nhập cư bất hợp pháp đã được giải quyết. Khi đó, Mexico và Canada sẽ được đưa vào chính sách thương mại chung của chính quyền Mỹ đối với các quốc gia khác.

Các quan chức Nhà Trắng cho biết ông Trump cũng muốn áp thuế riêng đối với chất bán dẫn, dược phẩm và khoáng sản quan trọng. Thông báo sẽ được đưa ra sau.

Các nước tuyên bố đáp trả

Nhiều quốc gia đã phát tín hiệu sẽ đáp trả mức thuế mới của ông Trump, trong khi Phòng Thương mại Quốc tế ngày 3/4 cảnh báo rằng có rủi ro hệ thống rõ ràng đối với hệ thống thương mại toàn cầu nếu căng thẳng thương mại leo thang.

Từ ngày 30/3, Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc cho biết rằng họ sẽ có biện pháp đáp trả. Cả ba quốc gia này phải đối mặt với mức thuế cao hơn 20%.

Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum tuyên bố bà sẽ công bố một kế hoạch kinh tế toàn diện vào ngày 3/4 để đối phó với các mức thuế của ông Trump, bao gồm các biện pháp bảo vệ ngành công nghiệp ô tô.

Nhiều lãnh đạo châu Âu cũng lên tiếng sau tuyên bố của ông Trump, cam kết sẽ đáp trả sau khi nghiên cứu kỹ tác động của các mức thuế này. Tổng thống Thụy Sĩ Karin Keller-Sutter đăng trên X rằng các quan chức nước này sẽ nhanh chóng xác định các bước tiếp theo.

Thủ tướng Canada Mark Carney nói rằng các mức thuế mới sẽ thay đổi căn bản hệ thống thương mại quốc tế và tuyên bố: “Chúng tôi sẽ đối đầu với các mức thuế này bằng các biện pháp đáp trả”.

“Hãy ngồi xuống, hít thở sâu, đừng vội trả đũa ngay lập tức”, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent nói trong một cuộc phỏng vấn với CNN: “Hãy chờ xem mọi chuyện sẽ đi đến đâu, vì nếu các nước đáp trả ngay lập tức, đó là cách khiến căng thẳng leo thang”.

Ông cảnh báo rằng bất kỳ hành động vội vàng nào cũng sẽ là thiếu khôn ngoan.

Phản ứng của Phố Wall và Quốc hội Mỹ

Thị trường chứng khoán Mỹ lao dốc ngay sau thông báo của ông Trump, trong khi Thượng viện Mỹ bỏ phiếu về một biện pháp do phe Dân chủ đề xuất nhằm phản đối chính sách thương mại của ông.

Chỉ số Dow Jones mất hơn 900 điểm vào buổi tối 2/4, tương đương 2,19%; trong khi S&P 500 giảm 3,38% và chỉ số Nasdaq 100 giảm 4,28%. Giá cổ phiếu của các công ty có chuỗi cung ứng toàn cầu như Apple, Nike và Walmart đều giảm mạnh.

Ông Dan Ives, nhà phân tích cấp cao tại Wedbush Securities, nhận định: “Tổng thống Trump vừa kết thúc bài phát biểu về thuế quan tại Nhà Trắng và chúng tôi đánh giá các mức thuế này còn tồi tệ hơn cả kịch bản xấu nhất mà Phố Wall lo sợ”.

Như dự đoán, đảng Dân chủ đã chỉ trích mạnh mẽ các mức thuế của ông Trump suốt ngày 2/4.

Lãnh đạo phe thiểu số Hạ viện Hakeem Jeffries nói trong một cuộc họp báo: “Đảng Cộng hòa đang phá hoại nền kinh tế Mỹ ngay trong thời gian thực và đẩy chúng ta vào suy thoái. Đây không phải Ngày giải phóng, mà là Ngày suy thoái”.

Doanh nghiệp Mỹ chuẩn bị đối phó

Nhiều doanh nghiệp Mỹ cho biết họ đang chuẩn bị cho những tác động từ quyết định mới của ông Trump mà sẽ làm chi phí sản xuất gia tăng và giá cả có thể leo thang.

Việc tăng thuế quan làm tăng chi phí cho các nhà nhập khẩu tại Mỹ và những chi phí này thường được chuyển sang cho các doanh nghiệp Mỹ. Nhiều doanh nghiệp nói rằng họ đang chuẩn bị đối phó với tác động từ các biện pháp mới nhất của ông Trump.

Ông Benjamin Colvin, Chủ tịch kiêm đồng sáng lập công ty Devil’s Foot Brewing ở Asheville (bang North Carolina) nói trong một cuộc họp báo cùng ngày: “Điều này thật đáng lo ngại, sẽ rất tốn kém và buộc tất cả chúng tôi phải đưa ra quyết định”.

Ông Colvin cho biết công ty của mình, chuyên sản xuất soda thủ công và cocktail không cồn và công ty đã có mức chi phí sản xuất tăng cao kể từ khi ông Trump áp thuế lên nhôm và thép.

Các biện pháp thuế quan của ông Trump sẽ ảnh hưởng đến rất nhiều công ty, bao gồm cả các siêu thị, nơi bán nhiều mặt hàng nhập khẩu.

Bà Leslie Sarasin, Chủ tịch kiêm giám đốc điều hành Hiệp hội Ngành Thực phẩm, nói trong một tuyên bố: “Hệ thống thực phẩm của chúng tôi có mối liên kết chặt chẽ với các thị trường toàn cầu, bao gồm cả những sản phẩm không được trồng tại Mỹ như chuối hoặc các mặt hàng theo mùa”.

Ông Alex Jacquez – Giám đốc chính sách và vận động tại Groundwork Collaborative, tổ chức nghiên cứu chính sách công – nhận định quá trình thực hiện thuế đối xứng của Mỹ sẽ rất phức tạp về mặt hành chính, do có hàng chục nghìn mã thuế quy định mức thuế suất cho nhiều loại sản phẩm khác nhau. Việc thiết lập thuế quan đối ứng cho toàn bộ danh mục sản phẩm với từng đối tác thương mại là hoàn toàn không khả thi với năng lực hành chính của Mỹ.

Một số chuyên gia khác cho rằng mục tiêu thực sự của chính sách này không hẳn là buộc các công ty chuyển sản xuất về Mỹ hay tạo thêm nguồn thu cho chính phủ, mà chủ yếu nhằm gây sức ép buộc các nước khác ký kết các thỏa thuận thương mại có lợi cho chính quyền ông Trump.