Nhìn lại nửa thế kỷ quan hệ Mỹ – Cuba kỳ cuối: Bình thường hóa quan hệ là đòi hỏi tất yếu

Chủ trương bình thường hóa đã được thông qua nhưng vẫn còn rất nhiều rào cản để Mỹ và Cuba bình thường hóa hoàn toàn quan hệ.

Mặc dù công dân Mỹ Alan Gross, một vướng mắc lớn trong quan hệ song phương, đã được Cuba trao trả sau khi hai bên nhất trí sẽ bình thường hóa quan hệ, nhưng Cuba vẫn bị Mỹ liệt vào danh sách các nước tài trợ cho khủng bố.

Chủ tịch Cuba Raul Castro.

Cuba có tên trong danh sách này lần đầu tiên vào năm 1982 sau khi bị Bộ Ngoại giao Mỹ cáo buộc huấn luyện cho các phiến quân tại khu vực Trung Mỹ.

Tuy nhiên, báo cáo thường niên của Bộ Ngoại giao Mỹ năm 2012 cho thấy không có bằng chứng về việc Cuba huấn luyện hay cung cấp vũ khí cho các nhóm khủng bố. Do vậy, có những lời chỉ trích rằng việc Mỹ tiếp tục để Cuba nằm trong danh sách trên là mang động cơ chính trị và không dựa trên những quan ngại an ninh chính đáng.

Mỹ luôn công khai chỉ trích hồ sơ nhân quyền của Cuba và những người đề nghị áp đặt lệnh cấm vận luôn nói rằng Cuba đã không đáp ứng được các tiêu chuẩn đặc biệt theo luật pháp Mỹ để được gỡ bỏ cấm vận.

Trong khi đó, những người phản đối lệnh cấm vận cho rằng biện pháp này gây tổn hại cho người dân Cuba. Họ cũng lập luận rằng lý do nhân quyền là không chính đáng bởi Mỹ vẫn có quan hệ ngoại giao và kinh tế với các nước khác, như Trung Quốc và Saudi Arabia, những quốc gia thường xuyên bị Bộ Ngoại giao Mỹ lên án về vấn đề nhân quyền.

Một rào cản khác đến từ cộng đồng người gốc Cuba tại Mỹ ở Nam Florida, nơi có ảnh hưởng rất lớn tới chính sách của Mỹ với Cuba. Cả phe Dân chủ và Cộng hòa đều muốn lấy lòng khối cử tri lớn tại Florida, một bang luôn dao động trong các cuộc bầu cử tổng thống.

Viết trên tạp chí Chính sách đối ngoại, nhà báo Arturo Lopez-Levy từng nhận định cộng đồng người Cuba tại Miami là “một trụ cột ủng hộ cho đảng Cộng hòa trong các cuộc bầu cử tổng thống từ năm 1980″. Ông lưu ý rằng cộng đồng này, chiếm khoảng 5% dân số Florida, đã có một số nhà lập pháp góp mặt trong Quốc hội Mỹ.

Tuy vậy, nhà báo Lopez-Levy cũng nhận định những quan điểm cứng rắn của các chính trị gia này không còn phù hợp với quan điểm của phần lớn người Mỹ gốc Cuba. Trong chiến dịch bầu cử tổng thống năm 2012, ông Obama đã giành được 50% phiếu bầu từ cộng đồng người Cuba tại Mỹ.

Việc bình thường hóa quan hệ giữa hai nước là một xu thế tất yếu. Các cuộc thăm dò dư luận cho thấy đa số người dân Mỹ mong muốn tái lập quan hệ bình thường với Cuba.

Tổng kết từ một số cuộc thăm dò dư luận mới đây đều chỉ ra 50-60% người Mỹ, trong đó có người Mỹ gốc Cuba, ủng hộ nối lại quan hệ ngoại giao với Mỹ, chấm dứt lệnh cấm đi lại, gỡ bỏ lệnh cấm vận kinh tế.

Ở mức độ toàn cầu, hầu hết 193 quốc gia trong Liên hợp quốc (LHQ) đều ủng hộ chủ trương bình thường hóa quan hệ Mỹ – Cuba, trong đó có cả các nước Phương Tây. Hồi cuối năm 2013, Đại hội đồng LHQ đã thông qua một nghị quyết lên án lệnh cấm vận của Mỹ với 188 nước bỏ phiếu thuận, chỉ có 2 nước là Mỹ và Israel phản đối.

Cuối năm 2013, Chủ tịch Raul Castro kêu gọi tiến hành “các mối quan hệ được dân sự hóa” với Mỹ và nhấn mạnh rằng hai bên đã có thể đàm phán về các vấn đề cùng quan tâm trong các cuộc hội đàm về nhập cư.

Tuy vậy, ông bác bỏ ý nghĩ thay đổi chế độ chính trị tại Cuba, ông tuyên bố: “Chúng tôi không yêu cầu Mỹ thay đổi hệ thống chính trị, xã hội của họ và cũng không chấp nhận thảo luận về hệ thống của chúng tôi”.

Lên nắm quyền hồi năm 2008, Chủ tịch Raul Castro đã tiến hành một số cải cách chủ chốt: phi tập trung hóa lĩnh vực nông nghiệp bằng việc cho cá nhân và hợp tác xã thuê canh tác nông trại nhà nước; giảm bớt các hạn chế cho doanh nghiệp nhỏ và cấp phép cho các công việc thuộc lĩnh vực dịch vụ; tự do hóa thị trường bất động sản, cho phép người dân mua và bán đất tư; bãi bỏ một số quy định giới hạn công dân xuất cảnh; cho phép nhập khẩu các mặt hàng tiêu dùng, trong đó có đầu DVD, lò vi sóng, điện thoại di động và dịch vụ Internet. Nhờ những cải cách này, khu vực kinh tế tư nhân của Cuba đã phát triển nhanh chóng và năm 2014 đã thu hút tới 20% lực lượng lao động của cả nước.

Các nhà phân tích cho rằng Mỹ cần nắm bắt các cải cách này như một cơ hội để thúc đẩy quan hệ với Cuba, phục vụ lợi ích không chỉ của người dân Cuba mà chính là lợi ích của người dân và doanh nghiệp Mỹ.

Theo Thái Nguyễn

Báo tin tức