Nhiễm ấu trùng sán dây lợn từ thói quen ăn thực phẩm sống và cách phát hiện sớm

Sán dây lợn là ký sinh trùng lây qua đường tiêu hóa, thường do ăn thịt lợn ‘gạo’ chưa chín hoặc rau sống nhiễm trứng sán.

Khi vào cơ thể, ấu trùng có thể di chuyển đến các cơ quan như cơ, mắt hoặc não, gây tổn thương thần kinh, động kinh, rối loạn tâm thần – vận động, giảm thị lực, thậm chí tử vong nếu không được phát hiện sớm.

Rối loạn ý thức vì nhiễm ấu trùng sán dây lợn

Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 vừa tiếp nhận bệnh nhân nữ 77 tuổi nghi nhiễm ấu trùng sán dây lợn với hàng chục nốt vôi hóa trong não và dưới da. Người bệnh được chuyển đến Viện Lâm sàng các bệnh Truyền nhiễm trong tình trạng rối loạn ý thức, đe dọa suy hô hấp. Kết quả chụp cắt lớp vi tính sọ não và X-quang ngực – bụng cho thấy rất nhiều nốt cản quang nằm rải rác trong nhu mô não và dưới da vùng ngực, bụng, tay. Một số u cục có thể sờ thấy bằng tay.

Theo bác sĩ điều trị, mặc dù xét nghiệm kháng thể IgM âm tính, hình ảnh tổn thương đặc trưng gợi ý người bệnh từng bị nhiễm ấu trùng sán dây lợn ( Taenia solium ), các nang sán đã vôi hóa và tồn tại lâu dài trong mô. Bệnh nhân được điều trị theo phác đồ, đáp ứng tốt và được cho ra viện tiếp tục theo dõi.

Biểu hiện nhiễm ấu trùng sán dây lợn

Tùy thuộc vào vị trí cư trú ở cơ, hệ thần kinh, mắt và số lượng nang sán mà có các biểu hiện khác nhau.

Biểu hiện dưới da, cơ

Đây là dạng phổ biến nhất trong các trường hợp nhiễm ấu trùng sán dây lợn. Tuy nhiên, triệu chứng thường không rõ ràng nên dễ bị bỏ sót hoặc chỉ phát hiện tình cờ.

Nang ấu trùng sán dây lợn nằm dưới bao cơ, có hình tròn hoặc bầu dục, kích thước thường từ 1-2 cm, có thể tới 3 cm, di động dễ, không đau, không ngứa. Vị trí thường gặp nhất là ở tay và ngực. Nang có thể tự thoái triển và canxi hóa.

Hình ảnh nang sán dưới da

Hệ thần kinh và não

Thường gây ra những biến chứng nguy hiểm cho người bệnh, thậm chí có thể gây tử vong. Triệu chứng lâm sàng đa dạng và không đặc hiệu, tùy theo vị trí, số lượng và kích thước nang sán trong não, tủy sống.

Động kinh: là triệu chứng thường gặp nhất, xuất hiện ở 50-80% các trường hợp nang sán trong nhu mô não.

Đau đầu, buồn nôn , nôn do tăng áp lực nội sọ: gặp ở 20-30% số trường hợp.

Suy giảm trí nhớ, rối loạn tâm thần.

Liệt, rối loạn vận động, rối loạn cảm giác.

Trường hợp có nhiều nang sán, bệnh nhân có thể đột quỵ hoặc hôn mê dẫn đến tử vong.

Tại mắt

Hiếm gặp, chiếm 1-3% tổng số các trường hợp nhiễm ấu trùng sán dây lợn. Nang sán xâm nhập vào mắt thông qua mạch võng mạc, có thể ký sinh ở bất cứ vị trí nào trong ổ mắt như tiền phòng, trong võng mạc, đáy mắt, kết mạc… hoặc trôi tự do trong thủy tinh thể, khoang dưới võng mạc.

Triệu chứng lâm sàng thường gặp: đau mắt, giảm thị lực, lồi mắt, nhìn mờ, nhìn đôi.

Cách phòng ngừa nhiễm ấu trùng sán dây lợn

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đưa ra 5 yếu tố cần thiết để đề phòng nhiễm ấu trùng sán dây lợn:

Giữ thực phẩm sạch sẽ.

Để riêng thực phẩm sống và thực phẩm đã nấu chín.

Thịt lợn /thịt bò nên được nấu ở nhiệt độ ít nhất là 70C nhằm tiêu diệt ấu trùng hoặc trứng.

Lưu giữ thực phẩm ở nhiệt độ an toàn. Sử dụng nguồn nước và nguyên liệu sạch, an toàn.

Ngoài ra, các biện pháp phòng chống khác bao gồm:

Cần điều trị sán dây cho thú cưng.

Thức ăn cho thú cưng từ thịt, cá… cũng cần được nấu chín.

Thường xuyên vệ sinh tất cả các bề mặt trong gian bếp, lau chùi sạch sẽ và khử trùng.

Chặn nguồn gây bệnh bằng cách điều trị khỏi hẳn người mắc bệnh, vệ sinh cá nhân và vệ sinh ngoại cảnh (tránh đi tiêu bừa bãi).

Xử lý phân động vật và phân người đúng cách.

Hạn chế tối đa việc để động vật tiếp xúc với trứng sán dây.

Chăn nuôi hợp vệ sinh, không thả rông. Rửa tay sạch bằng xà phòng và nước sạch sau khi đi vệ sinh và trước khi ăn.

Nếu sinh sống trong khu vực có người bị sán dây, hãy đảm bảo rửa và nấu tất cả trái cây và rau quả bằng nước sạch.

Không để thức ăn sống cùng thức ăn khác.

Rửa tay sau khi chạm vào thịt hoặc cá sống.

Các chuyên gia cũng cảnh báo rằng kỹ thuật hun khói hoặc làm khô thịt, cá không phải là cách đáng tin cậy để tiêu diệt ấu trùng hoặc trứng.

Tóm lại Ấu trùng sán lợn rất nguy hiểm, nhưng bệnh có thể phòng ngừa bằng cách ăn chín, uống chín, rửa tay sạch trước khi ăn, không ăn tiết canh, gỏi sống hay thịt tái. Ấu trùng sán bị tiêu diệt khi đun sôi trên 2 phút.

Người từng ăn thịt lợn tái, rau sống hoặc có các triệu chứng nghi ngờ như đau đầu kéo dài, co giật, rối loạn thị giác nên đi khám chuyên khoa ký sinh trùng sớm để được phát hiện và điều trị kịp thời.