Người bán đậu phụ ‘chở chữ’ tới làng quê hẻo lánh

Bán đậu là công việc chính mang lại thu nhập cho Rudiat suốt chục năm qua, tuy nhiên, anh coi truyền bá văn hóa đọc là sứ mệnh của cuộc đời.

6h hàng ngày, khi hừng đông vừa tỏa ra những tia sáng đầu tiên phủ lên ngôi làng Pasirhuni ở Tây Java, Rudiat, 43 tuổi, đã bận rộn phân loại những cuốn sách. Người đàn ông bán đậu phụ xếp hàng chục cuốn sách vào hai chiếc hộp phía sau xe máy, cùng với thùng đậu, hướng về những ngôi làng hẻo lánh ở quận Cimaung.

Khi chở đậu đi bán ở các ngôi làng, Rudiat cũng mang sách cho dân làng mượn.

“Tôi mang những cuốn sách phù hợp với họ. Nếu đến ngôi làng mà người dân ở đó phần lớn là nông dân, tôi sẽ mang sách về nông nghiệp, như dạy cách nuôi vịt. Nhưng nếu người làng chủ yếu ở nhà làm nội trợ, tôi sẽ cho họ mượn sách làm cha mẹ và các chủ đề nuôi dạy trẻ”, Rudiat cho biết.

Rudiat luôn dành ra 2,5% thu nhập để mua sách.

Mỗi tháng, Rudiat chỉ kiếm được 105 USD, thấp hơn mức lương trung bình của người dân Tây Java nhưng anh luôn dành ra 2,5% thu nhập để mua sách. Rudiat đã mua khoảng 3.500 cuốn kể từ khi anh bắt đầu làm việc cách đây 25 năm. Anh cũng nhận được khoảng 2.500 cuốn từ nhiều người ủng hộ khi họ biết tới công việc thiện nguyện của anh.

“Tôi gọi chúng là những cuốn sách đậu phụ vì có đậu phụ mới có sách. Sách giúp bạn có thêm kiến thức còn đậu phụ giúp bạn khỏe mạnh”, Rudiat nói, cho biết không để ý tới việc người mượn có trả sách hay không.

Ban đầu, việc cho mượn sách chỉ là sáng kiến cá nhân của Rudiat nhưng sau đó nỗ lực của anh được đền đáp bởi một lượng độc giả trung thành. Hàng ngày, họ sẽ gửi tin nhắn về sở thích đọc của mình cho Rudiat, trước khi anh đến làng vào hôm sau. Rudiat thậm chí còn tới các đồn điền chè ở Pangalengan cách nhà 20-30 km để mang đậu và sách cho người dân.

Tuổi thơ thất học

Rudiat lớn lên trong tình yêu thương của người mẹ đơn thân kiếm sống bằng những công việc lặt vặt. Học hết lớp bốn, anh phải bỏ học vì nhà nghèo.

“Bọn trẻ trong làng hay trêu ghẹo tôi. Chúng nói tôi là đứa trẻ bỏ học và gọi tôi bằng nhiều cái tên khó nghe”, Rudiat nhớ lại.

Thế nhưng, Rudiat không chấp nhận bị coi thường. “Tôi thề với bản thân rằng vẫn có thể làm việc đó trong cuộc sống, ngay cả khi chưa tốt nghiệp”, Rudiat quả quyết.

Trẻ em và dân làng đọc những cuốn sách Rudiat mang tới hàng ngày. Ảnh: Rudiat

Năm 19 tuổi, Rudiat đi làm ở một cơ sở sản xuất đậu phụ và quyết định dành ra 2,5% tiền lương để mua sách. Rudiat giải thích, việc làm của anh được truyền cảm hứng từ nghĩa vụ quyên góp của một cá nhân mỗi năm cho các hoạt động từ thiện.

Rudiat mang sách đi làm và đọc vào thời gian rảnh rỗi. Anh muốn cho mọi người thấy bằng việc đọc sách, anh có thể phát triển bản thân. Một năm sau, Rudiat tìm thấy tình yêu của đời mình: một cô gái cũng có đam mê với sách. Cả hai kết hôn và mỗi người mang theo ba cuốn sách khi về sống chung.

Rudiat kể khi anh thất nghiệp vào đầu năm 2000, vợ đã không ngần ngại chi 2,5% thu nhập hàng tháng từ tiền lương ở một nhà máy tái chế giấy để mua sách. Sau đó, anh được nhận vào nhà máy may mặc nhưng quyết định nghỉ việc vào năm 2008 để làm và bán đậu phụ vì có bí quyết từ công việc trước đây.

Lúc đó, Rudiat đã có một bộ sưu tập sách và những người hàng xóm của anh thường xuyên mượn chúng. Rudiat tin dân làng khác sẽ thích đọc, đặc biệt khi tỷ lệ biết chữ gần như 100% ở tỉnh Tây Java, nên anh chất đầy túi 5-10 cuốn sách mỗi ngày cho khách hàng đậu phụ của mình.

Ban đầu, họ không mấy hào hứng, khiến Rudiat phải chuyển hướng tiếp cận với bọn trẻ trước. Anh phát đậu phụ miễn phí và cho chúng mượn sách. Dần dần, người làng quen với việc làm của anh. Anh nhận thấy họ thực sự có mong ước đọc, nếu những cuốn sách phù hợp với sở thích. Những lần sau, anh mang theo sách liên quan đến nghề nghiệp hoặc nhân khẩu học của dân làng.

Rudiat mất khoảng hai năm để nuôi dưỡng nhóm độc giả trung thành. Năm 2010, anh lắp ba chiếc hộp ở phía sau xe máy để có thể mang theo nhiều sách hơn.

Nỗ lực được đền đáp

Rudiat sau đó được mời đi dạy chữ cho trẻ em ở một vài ngôi làng ở thành phố Bandung, tỉnh Tây Java. Anh thậm chí còn được giao nhiệm vụ giáo dục thanh niên trong một ngôi làng có tỷ lệ biết chữ thấp và một số trường hợp phạm pháp.

Giới chức địa phương cũng giúp anh mở một thư viện nhỏ gần nhà. Bộ Giáo dục sau đó biết tới sáng kiến của Rudiat và năm 2016 cấp cho anh học bổng tới Singapore. Nhưng không may, trên đường đến đến văn phòng nhập cư để làm hộ chiếu, Rudiat ngã xe máy, bị thương ở cánh tay, ngực và lỡ chuyến sang Singapore.

Sau tai nạn, anh mất đi một phần sức khỏe và không thể làm đậu phụ được nữa. Anh quyết định mua đậu phụ từ một cơ sở sản xuất khác và bán lại khi mang sách tới các ngôi làng.

Tổng thống Indonesia, ông Joko Widodo, bắt tay Rudiat trong cuộc gặp năm 2017.

Năm 2017, Rudiat nhận được một bất ngờ khác. Một người đàn ông xưng là trợ lý của tổng thống đã gọi và nói rằng anh được mời đến cung điện ở Jakarta để kỷ niệm Ngày Giáo dục Quốc gia cùng Tổng thống Widodo và một số nhà hoạt động xóa mù chữ khác.

“Đầu tiên tôi nghĩ đó là một trò đùa”, Rudiat kể. “Khi gặp tổng thống, tôi đã nghĩ mình đang mơ”.

Ông bố ba con cho hay: “Khi tôi quyết định tập trung vào việc học, tôi chưa bao giờ tưởng tượng nó sẽ mở ra những cánh cửa. Tôi đã được mời đến Singapore, gặp Tổng thống và Bộ trưởng”, anh nói.

Với Rudiat, điều này vượt mong đợi bởi giấc mơ của anh tưởng chừng bị chôn vùi khi buộc phải nghỉ học. Rudiat tiết lộ đang làm việc để hướng tới một mục tiêu cao cả hơn. “Tôi muốn xây dựng một trường học miễn phí có thể mang lại lợi ích cho nhiều người”, anh nói.