Môn học tích hợp không phải là ‘cộng gộp’
Từ năm học 2021-2022, Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 (hay còn gọi là Chương trình GDPT mới) chính thức triển khai dạy đại trà đối với lớp 6.
Hai môn học tích hợp gồm Khoa học tự nhiên và Lịch sử và Địa lý bắt đầu được đưa vào giảng dạy. Nhiều ý kiến lo lắng giáo viên có kịp chuyển đổi để thích ứng với việc dạy tích hợp hay không?
Tích hợp là xu hướng
Chương trình GDPT hiện hành, bậc trung học cơ sở (THCS) đang quy định môn Lịch sử, Địa lý, Vật lý, Hóa học, Sinh học là riêng biệt và được giảng dạy bởi các giáo viên khác nhau. Tuy nhiên, với chương trình GDPT mới, các môn học này sẽ tích hợp thành hai môn chính gồm: Khoa học tự nhiên; Lịch sử và Địa lý. Nhiều băn khoăn được đặt ra đối với việc giảng dạy môn học mới mà cũ này ở cấp THCS, nhất là trong năm đầu tiên triển khai ở lớp 6.
PGS.TS Mai Sỹ Tuấn – chủ biên chương trình giáo dục phổ thông môn Khoa học tự nhiên, Tổng chủ biên sách giáo khoa (SGK) Khoa học tự nhiên lớp 6 bộ Cánh Diều thông tin: Đối với môn Khoa học tự nhiên nhiều người quan niệm đây là sự cộng vào của 3 môn: Vật lý, Hóa học, Sinh học. Nhưng dưới con mắt của nhà khoa học giáo dục thì đây không phải là 3 môn cộng vào mà cần nhìn nó ở logic ngược lại. Đối với học sinh ở bậc tiểu học, THCS, các em chỉ cần học các môn Khoa học mang tính tổng hợp. Đến bậc THPT mới chia ra các lĩnh vực riêng.
Trên thế giới hiện có khoảng 68 nước tổ chức dạy tích hợp ở bậc THCS. Ngay các nước láng giềng như Lào, Campuchia hay Singapore… đã tổ chức dạy học tích hợp và có môn Khoa học tự nhiên từ lâu.
Đối với Việt Nam, theo PGS Tuấn, dạy học tích hợp đã được đặt ra từ khi xây dựng chương trình GDPT năm 2000. Tuy nhiên, khi đó điều kiện cơ sở vật chất, giáo viên và nhận thức xã hội còn nhiều hạn chế nên chưa thể triển khai được. Các môn Vật lý, Hóa học, Sinh học vẫn tồn tại là những môn độc lập. Đến nay, điều kiện đã chín muồi để có thể tổ chức dạy học tích hợp.
Lúng túng chờ hướng dẫn, tập huấn
Video đang HOT
PGS.TS Nghiêm Đình Vỳ, đồng Tổng chủ biên SGK Lịch sử và Địa lý lớp 6 (bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống) cho biết: SGK được thiết kế thành hai phần Lịch sử, Địa lý riêng, nên khi triển khai chương trình, giáo viên Lịch sử và Địa lý sẽ dạy phần nội dung phù hợp với ngành đào tạo của mình trên cơ sở phân công của nhà trường. Trong quá trình thực hiện chương trình, giáo viên có thể học thêm một số tín chỉ ở trường sư phạm để có thể đảm nhiệm dạy trọn vẹn một môn học. Hiện việc đào tạo giáo viên dạy các môn tích hợp như Lịch sử và Địa lý, Khoa học tự nhiên đang được triển khai tại các trường sư phạm.
Tương tự, ở bộ sách Cánh Diều, SGK mới bộ môn Khoa học Xã hội kiến thức 2 môn học có phần giao nhau nhưng vẫn đảm bảo phân môn từng môn học.
“Xuyên suốt chương trình Lịch sử và Địa lý THCS có 4 chủ đề tích hợp, bao gồm: Phát kiến địa lý – Đô thị trong lịch sử, Đồng bằng sông Hồng, Đồng bằng sông Cửu Long và Chủ quyền biển đảo. Bốn chủ đề tích hợp trên được thiết kế từ lớp 7 đến lớp 9, còn lớp 6 mới chỉ dừng lại ở 2 phân môn”, TS Nguyễn Văn Ninh, Chủ biên sách giáo khoa Lịch sử và Địa lý lớp 6 bộ Cánh Diều cho biết.
SGK đã “trình làng” và hiện các trường, các giáo viên đang tập trung để nghiên cứu nội dung, phương pháp, các chủ đề trong sách. Ông Nguyễn Quang Tùng, Hiệu trưởng hệ thống giáo dục Lômônôxốp (Hà Nội) cho biết, nhà trường đã giao cho giáo viên bóc tách từng phần trăm modul của mỗi môn để nghiên cứu. Trong thời gian đó, trường chờ hướng dẫn của Sở GDĐT Hà Nội. Nếu Sở quy định một hay 3 giáo viên dạy môn tích hợp, lúc ấy không còn bỡ ngỡ.
Đây cũng là lo lắng của nhiều người về việc mỗi tiết học sẽ có 2-3 giáo viên đứng lớp? Sau này việc đ.ánh giá điểm số, xếp loại ra sao vì thực tế đây sẽ chỉ là 1 môn học với 1 đầu điểm?
Ngược lại, nếu chỉ 1 giáo viên dạy môn tích hợp, thời gian gấp gáp liệu có đủ để thầy cô bổ sung vốn kiến thức? Bởi đa số khi học tập tại trường sư phạm, các thầy cô được đào tạo trước đây để dạy đơn môn chứ không phải liên môn như hiện nay. Việc tập huấn, hướng dẫn chính thức đến nay vẫn chưa có nên nhiều giáo viên rất lúng túng, băn khoăn.
Khẳng định không có chuyện một giờ học Khoa học tự nhiên sẽ có 3 thầy cô giáo cùng lên lớp dạy, PGS.TS Mai Sỹ Tuấn cho biết mỗi giáo viên sẽ chỉ dạy một giờ. Với môn Khoa học tự nhiên khi xây dựng chương trình đã tính đến điều kiện tối thiểu mỗi một giáo viên có thể dạy được một phần nội dung trong SGK. Ví dụ giáo viên Hóa học có thể dạy nội dung về “chất và sự biến đổi của chất”, giáo viên Sinh học dạy mảng kiến thức về “Vật sống”… Tuy nhiên, về lâu dài giáo viên phải được đào tạo, bồi dưỡng để có thể dạy được nhiều mảng kiến thức khác nhau.
Chuẩn bị dạy môn học mới: Đào tạo giáo viên dạy tích hợp hay dạy đơn môn?
Từ năm học 2021 - 2022, chương trình giáo dục phổ thông mới (chương trình giáo dục phổ thông 2018) chính thức được triển khai dạy đại trà đối với lớp 6.
Hai môn học tích hợp (Khoa học tự nhiên - Lịch sử và Địa lí) cũng bắt đầu được đưa vào giảng dạy. Chuẩn bị đội ngũ giáo viên như thế nào là vấn đề được đặt ra.
Tập huấn giáo viên theo chương trình giáo dục phổ thông mới. Ảnh Nghiêm Huê
Trao đổi với báo chí, PGS.TS Mai Sỹ Tuấn, Trưởng nhóm xây dựng chương trình môn Khoa học tự nhiên (KHTN) từng cho biết, dạy học môn KHTN có nhiều thuận lợi. Trước hết, có thể tiếp thu kinh nghiệm từ nhiều nước dạy học môn KHTN. Hơn nữa, dạy học tích hợp không còn là vấn đề xa lạ đối với giáo viên Việt Nam. Vì một số giáo viên đã được tập huấn và dạy học một số chủ đề tích hợp trong chương trình hiện hành.
Tuy nhiên, theo nhận định của PGS. Mai Sỹ Tuấn, Việt Nam chưa có kinh nghiệm biên soạn SGK và hướng dẫn dạy học môn KHTN, đặc biệt là phương pháp dạy học và kiểm tra đ.ánh giá. Để khắc phục hạn chế đó, chương trình môn học đã được biên soạn theo yêu cầu phù hợp với tình hình thực tế Việt Nam, có học hỏi và vận dụng kinh nghiệm dạy học quốc tế.
Khó khăn trong dạy học môn KHTN là đội ngũ giáo viên chương trình hiện hành được đào tạo và đã quen với cách dạy riêng rẽ từng môn học, cũng như phương pháp dạy chủ yếu theo tiếp cận nội dung. Cơ sở vật chất của nhiều nhà trường phổ thông còn hạn chế nên khó khăn trong đổi mới phương pháp dạy học. Hình thức quản lí nhà trường, hoạt động chuyên môn của giáo viên cũng đã quen với quản lí tách biệt 3 môn Vật lý, Hóa học, Sinh học.
Do vậy, cần tập trung thay đổi nhận thức của giáo viên, cán bộ quản lí về ý nghĩa của dạy học môn KHTN, vận dụng một số kĩ thuật và phương pháp dạy học để bảo đảm yêu cầu của dạy học môn KHTN.
PGS.TS Nguyễn Chí Thành, Trưởng khoa Sư phạm, trường ĐH Giáo dục, ĐH Quốc gia Hà Nội cthông tin trường ĐH Giáo dục đã mở chương trình đào tạo giáo viên ngành KHTN (bậc THCS) và tuyển sinh từ năm học 2019 - 2020. Năm học 2020 - 2021, nhà trường triển khai mô hình đào tạo giáo viên ngành Lịch sử và Địa lí.
Giáo viên Lịch sử và Địa lí cũng như KHTN được đào tạo tại Trường ĐH Giáo dục theo hướng tích hợp, ứng dụng triệt để công nghệ thông tin, với hình thức dạy học kết hợp (Blended Learning) thông qua Hệ thống giáo dục trực tuyến Moodle, triển khai thực địa trải nghiệm. Sinh viên tốt nghiệp có thể bắt tay ngay vào công việc giảng dạy ở các trường phổ thông mà không phải trải qua thời gian thử việc.
Cũng theo PGS. Nguyễn Chí Thành, các chương trình đào tạo cử nhân này hoàn toàn mới ở Việt Nam, được cập nhật phù hợp với tình hình trong nước và có tham khảo chương trình tiên tiến của nước ngoài.
Đề xuất không dành chỉ tiêu tuyển dụng giáo viên đơn môn
GS.TS Nguyễn Quý Thanh, Hiệu trưởng trường ĐH Giáo dục, ĐHQG Hà Nội, cho biết, đối với các trường sư phạm, để chuẩn bị đội ngũ giáo viên dạy các môn học mới theo yêu cầu của chương trình giáo dục phổ thông 2018, đầu tiên phải xây dựng các chương trình đào tạo các ngành mới, như giáo viên dạy môn Lịch sử và Địa lí hay dạy môn KHTN; bên cạnh đó cần tiếp tục tăng cường đào tạo giáo viên các môn đang thiếu cục bộ như Tin học. Cùng với đó, xây dựng các chương trình bồi dưỡng nâng chuẩn giáo viên THCS đang dạy các môn như Vật lý, Hóa học, Sinh học... từ cao đẳng lên đại học để trở thành các giáo viên dạy môn KHTN.
Cũng theo GS.TS Nguyễn Quý Thanh, các cơ sở đào tạo giáo viên cần đổi mới mục tiêu đào tạo theo hướng đào tạo giáo viên trở thành nhà giáo dục, khoa học, văn hóa và hoạt động xã hội trên nền hiểu biết vừa rộng vừa sâu một chuyên ngành. Đồng thời, đổi mới về phương thức đào tạo như đào tạo tích hợp sư phạm phổ thông theo hướng đào tạo nội trú (đào tạo vừa học vừa làm tại trường phổ thông), đào tạo theo nhu cầu của nhà sử dụng sản phẩm.
Tiếp đến là đổi mới nội dung đào tạo: Đào tạo tri thức rộng, theo 3 trụ cột công nghệ thông tin, kiến thức chuyên môn (khoa học cơ bản) và nghiệp vụ sư phạm (khoa học sự phạm), với mô hình TPACK (T: Công nghệ - Technology; P: Phương pháp sư phạm - Pedagogy; CK: Kiến thức chuyên môn - Content Knowledge) phổ biến trong đào tạo giáo viên trên thế giới hiện nay.
Bên cạnh nỗ lực của các trường sư phạm, GS Nguyễn Quý Thanh đồng thời mong muốn Bộ GD&ĐT và địa phương khi cấp chỉ tiêu cho các ngành, đặc biệt là bậc THCS, không cấp chỉ tiêu cho giáo viên đơn môn. Đồng thời, từ năm học 2021 - 2022 bắt đầu có sinh viên được đào tạo dạy học các môn "tích hợp" như Lịch sử và Địa lí hay KHTN ra trường, Bộ GD&ĐT cần yêu cầu tăng cường tuyển dụng giáo viên tích hợp. Địa phương cần đặt hàng các cơ sở đào tạo giáo viên đã có kinh nghiệm triển khai chương trình đào tạo giáo viên dạy những môn học mới và đồng thời đào tạo nâng chuẩn giáo viên dạy đơn môn Vật lí, Hóa học... để trở thành các giáo viên có thể đảm nhiệm việc dạy tích hợp.
PGS.TS Lê Anh Phương, Hiệu trưởng trường ĐH Sư phạm, ĐH Huế cũng cho biết, trường đang đào tạo giáo viên ngành sư phạm KHTN và sư phạm Lịch sử - Địa lý. Ngoài đào tạo, trường cũng được giao nhiệm vụ bồi dưỡng giáo viên đang dạy đơn môn có thể chuyển sang dạy tích hợp đáp ứng yêu cầu của chương trình mới.
Theo PGS. Lê Anh Phương, giáo viên dạy các môn Vật lí, Hóa học và Sinh học hiện nay có thể tham gia dạy học môn KHTN được ngay. Đó là do chương trình môn học lựa chọn hình thức tích hợp phù hợp với khả năng dạy học của giáo viên và điều kiện cơ sở vật chất của nhà trường.
Mức độ tích hợp liên môn, nghĩa là tích hợp nhưng vẫn giữ các mạch nội dung gần với mạch kiến thức của Hóa học, Vật lí hay Sinh học, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho phân công giáo viên dạy học. Ít nhất, giáo viên môn nào vẫn dạy được mạch nội dung liên quan đến môn của mình đang dạy học.
Khi tham dự các đợt tập huấn, giáo viên sẽ được cung cấp thêm các kiến thức tổng hợp, vốn tri thức rộng và khả năng vận dụng tổng hợp các kiến thức có liên quan để tăng cường sự liên kết giữa các mạch nội dung, qua đó giúp HS tăng cường khả năng vận dụng kiến thức thực tiễn.
Những giáo viên có khả năng, ngoài việc tập huấn dạy nội dung chuyên môn, dần dần sẽ được đào tạo theo cơ chế tín chỉ để có thể đảm nhận thêm những nội dung mới mà mình chưa được đào tạo trước đây.
Sách giáo khoa lớp 6 tích hợp thế nào? Điểm mới của chương trình, SGK mới từ lớp 6 áp dụng trong năm học 2021-2022 là tích hợp các đơn môn thành 2 tổ hợp Khoa học tự nhiên (KHTN), Khoa học xã hội (KHXH). Điểm mới của chương trình, SGK mới lớp 6 là dạy học tích hợp TS Nguyễn Văn Ninh, Chủ biên sách giáo khoa Lịch sử và Địa...