Lực lượng gìn giữ hòa bình LHQ tại Liban có thể làm gì nếu xảy ra xung đột biên giới?

Sau xung đột Liban nổ ra vào năm 1978 khi quân đội Israel tiến hành chiến dịch Litani tấn công vào lãnh thổ nước này, lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc (LHQ) đã được triển khai để tuần tra đảm bảo sự toàn vẹn biên giới hai nước.

Thành viên lực lượng gìn giữ hòa bình LHQ (UNIFIL) thăm hỏi người dân Liban. Ảnh: LHQ

Lực lượng gìn giữ hòa bình tại Liban – viết tắt là UNIFIL – được gia hạn hàng năm do 15 thành viên Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc (HĐBA LHQ) thông qua. Sau cuộc chiến kéo dài một tháng giữa Israel và lực lượng Hồi giáo Hezbollah ở Liban vào năm 2006, nhiệm vụ của UNIFIL được mở rộng khi HĐBA thông qua Nghị quyết 1701.

Theo quy định trong Nghị quyết 1701, LHQ có hình thành một bản đồ ngăn cách Liban với Israel và Cao nguyên Golan bằng Đường Xanh ( Blue Line). Lực lượng Israel đã rút về Đường Xanh khi họ rời miền Nam Lebanon vào năm 2000. Bất kỳ hành động vượt qua Đường Xanh bằng đường bộ hoặc đường hàng không trái phép từ bất kỳ phía nào đều cấu thành hành vi vi phạm nghị quyết 1701 của HĐBA.

Khu vực hoạt động của UNIFIL được giới hạn trong phạm vi kéo dài từ sông Litani ở phía Bắc và Đường Xanh ở phía Nam. Theo trang web của UNIFIL, lực lượng này có hơn 10.000 binh sĩ từ 50 quốc gia và khoảng 800 nhân viên dân sự.

Nghị quyết 1701 của HĐBA LHQ cho phép các binh sĩ gìn giữ hòa bình giúp quân đội Liban đảm bảo không có giao tranh xảy ra tại khu vực làm nhiệm vụ cũng như không bị xâm phạm bởi các lực lượng vũ trang không thuộc nhà nước Liban.

Tuy nhiên, quy định này lại gây ra mâu thuẫn với Hezbollah – lực lượng đang kiểm soát khu vực miền Nam Liban bất chấp sự hiện diện của quân đội LLiban. Hezbollah là nhóm chiến binh được vũ trang mạnh mẽ và là lực lượng chính trị hùng mạnh nhất ở Liban.

Cũng theo chỉ đạo của Nghị quyết 1701, phái bộ gìn giữ hòa bình được phép thực hiện mọi hành động cần thiết trong việc triển khai lực lượng và trong khả năng để đảm bảo khu vực hoạt động của phái bộ không bị sử dụng trong bất kỳ cho bất kỳ hành vi thù địch nào.

Bất cứ khi nào có sự cố, UNIFIL ngay lập tức triển khai thêm quân đến địa điểm đó nếu cần thiết để tránh xung đột trực tiếp giữa hai bên và để đảm bảo rằng tình hình được ngăn chặn. Phái đoàn cũng liên lạc với quân đội Israel và Liban để đảo ngược và chấm dứt tình hình, nhằm ngăn chặn tình trạng leo thang.

Trong trường hợp xảy ra vi phạm, UNIFIL được yêu cầu báo cáo mọi hành vi vi phạm cho Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc. Tổng thư ký LHQ sẽ báo cáo trước hội đồng bốn tháng một lần hoặc bất cứ lúc nào mà ông cho là phù hợp về việc thực hiện Nghị quyết 1701.

Kể từ khi UNIFL được triển khai tại Đường Xanh cho đến nay, LHQ đã ghi nhận nhiều sự cố vi phạm Nghị quyết 1701 từ cả Israel và Hezbollah. Nhiều báo cáo cho biết “việc máy bay Israel và các phương tiện bay không người lái tiếp tục vi phạm không phận Liban vẫn là mối lo ngại sâu sắc”. Trong khi đó, một báo cáo tháng 11/2022 gửi Hội đồng Bảo an nếu rõ Hezbollah và các nhóm vũ trang khác tiếp tục sử dụng vũ khí trái phép ngoài sự kiểm soát của nhà nước tại khu vực là một vi phạm nghiêm trọng và dai dẳng. Theo một báo cáo khác của LHQ, quyền tự do đi lại của lực lượng gìn giữ hòa bình cũng thường xuyên bị cản trở.

Hiện căng thẳng biên giới giữa Liban và Israel đang nóng hơn bao giờ hết khi Israel được cho là đang rục rịch một chiến dịch trên bộ nhằm vào Liban để đối phó lực lượng Hezbollah.

Ngày 30/9, Israel đã thông báo với Mỹ rằng họ đang tiến hành các hoạt động trên bộ có giới hạn, tập trung vào cơ sở hạ tầng của Hezbollah ở các khu vực gần “Đường xanh”. Đây sẽ là lần đầu tiên kể từ năm 2006 Israel xâm nhập vào lãnh thổ Liban, đồng thời đánh dấu một sự leo thang khác trong cuộc xung đột giữa Israel với Hezbollah chỉ vài ngày sau khi Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) ám sát thủ lĩnh nhóm chiến binh này, ông Hassan Nasrallah, tại thủ đô Beirut của Liban.