Khuyến đọc từ việc chỉ ra lợi ích của thói quen đọc sách
Đầu tháng 12 vừa qua, Lễ trao giải Đại sứ Văn hóa đọc 2022 do Bộ VH,TT&DL tổ chức đã chỉ ra nhiều lợi ích và sáng tạo từ thói quen đọc sách.
Người Việt cần tạo thói quen đọc sách để hoàn thiện nền tảng văn hóa.
Tuy nhiên, văn hóa đọc ở Việt Nam còn nhiều hạn chế – từ nhà trường tới gia đình và xã hội, từ thói quen đến quan niệm. Bởi vậy, khuyến đọc cần đi sâu vào thực tế bằng việc chỉ ra lợi ích từ thói quen đọc sách.
Lan tỏa thói quen đọc sách
Thông tin từ Bộ VH,TT&DL cho biết, qua 5 tháng triển khai và phát động cuộc thi Đại sứ Văn hóa đọc 2022 đã thu hút 1.271.935 học sinh, sinh viên từ 7.869 cơ sở giáo dục của 57 tỉnh, thành.
Nhiều địa phương thực hiện tốt việc phối hợp giữa ngành Văn hóa với ngành Giáo dục và Đoàn Thanh niên để lan tỏa ý nghĩa và nội dung của việc đọc sách đến các trường học – trở thành sinh hoạt ngoại khóa ý nghĩa đối với giáo viên – học sinh – phụ huynh.
Ban tổ chức đã trao các giải tập thể, 2 giải Đại sứ Văn hóa đọc, 6 giải A, 14 giải B, 52 giải C, hơn 200 giải Khuyến khích và giải chuyên đề cho các bài thi xuất sắc nhất. Giải thưởng Đại sứ Văn hóa đọc thuộc về học sinh Nguyễn Thanh Mai (lớp 2A1, Trường Tiểu học Trần Nhân Tông, Nam Định) và Huỳnh Thị Kim Thư (lớp 11B3, Trường THPT Nguyễn Đình Chiểu, TP Mỹ Tho, Tiền Giang).
Bà Trần Thị Phương Lan, Phó Vụ trưởng Vụ Văn hóa – Văn nghệ (Ban Tuyên giáo Trung ương), cho biết: Sau 4 lần tổ chức, cuộc thi Đại sứ Văn hóa đọc đã tạo dựng được thương hiệu trong đời sống văn hóa, thu hút đông đảo học sinh, sinh viên. Đặc biệt, có sự tham gia của các em khiếm thị hoặc có hoàn cảnh đặc biệt. Ý nghĩa hơn cả, cuộc thi trở thành sân chơi – diễn đàn để chia sẻ kinh nghiệm đọc sách một cách hiệu quả.
Đề án “Phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng đến năm 2020, định hướng đến năm 2030″ được chính phủ phê duyệt, nhằm lan tỏa tình yêu đọc sách, phát huy trí tưởng tượng, sự sáng tạo và chia sẻ các sáng kiến, kế hoạch hành động phát triển văn hóa đọc phù hợp với các lứa tuổi và các đối tượng khác nhau.
Đọc sách giúp cân bằng giữa chuyên môn và nền tảng văn hóa.
Video đang HOT
Tuy nhiên, người Việt vẫn bị đánh giá lười đọc sách. Ông Lê Hoàng – Phó Chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam đưa ra số liệu giai đoạn từ năm 2014 – 2019: Tỉ lệ đọc của người Việt tăng từ 4,1 đầu sách/người lên 4,6 đầu sách/người. Năm 2020, do dịch bệnh mà con số này giảm xuống 4,13 đầu sách/người.
“Hơn 400 triệu bản sách phát hành đã có hơn 300 triệu sách giáo khoa, sách tham khảo. Nếu lấy phần còn lại chia đều cho 90 triệu dân Việt Nam, phần sách phổ thông có lẽ chỉ xông xênh 1 đầu sách/người. Chỉ số này chứng minh sức đọc của người Việt cực thấp”, ông Hoàng cho hay.
Đọc sách để bồi đắp văn hóa
“Khuyến đọc là cách giúp cho thế hệ trẻ (từ mầm non trở đi) có được nền tảng tốt hơn các thế hệ trước, để có thể sống như một người bình thường và làm việc chuyên môn dựa trên nền tảng văn hóa và hiểu biết chung, phù hợp với các giá trị phổ quát của thế giới” – Nhà nghiên cứu Nguyễn Quốc Vương.
Chính vì sức đọc của người Việt quá thấp, thói quen đọc rất tệ nên nhiều hoạt động khuyến đọc được đề ra nhằm thay đổi nhận thức và thói quen đọc sách của người dân. Tuy nhiên, việc thực hiện vấp phải nhiều khó khăn, bởi tư duy của người Việt được xác định là có vấn đề đối với văn hóa đọc.
Dịch giả Nguyễn Quốc Vương – người hoạt động sôi nổi trong các phong trào khuyến đọc – chia sẻ rằng: Nhiều người không chỉ thắc mắc đọc sách để làm gì, mà còn hỏi đọc sách có ra tiền không? Câu trả lời rất dễ mà lại khó – cái khó ở Việt Nam là mọi thứ đều “quy ra thóc”, mà “thóc” không phải bao giờ cũng là thứ có thể gặt ngay.
Ông Vương cho rằng, cần để người dân biết lợi ích của việc đọc sách. Đọc sách là cách cơ bản để thu hẹp khoảng cách giữa năng lực chuyên môn và hiểu biết, cũng như nền tảng văn hóa nói chung. Điều này giúp cá nhân sống tốt và làm trọn vẹn bổn phận của mình trong nghề nghiệp và đời sống.
“Ở đâu mà văn hóa đọc kém thì ở đó nhận thức cơ bản thuộc về văn hóa nền tảng không tương xứng với học vị, năng lực chuyên môn. Đấy là một điều nguy hiểm cho chính bản thân họ và gia đình, cộng đồng, xa hơn là quốc gia”, ông Vương cho hay.
Lý do – theo ông Vương, bởi vì người dân khi muốn vươn cao đều nhìn những người thành công, thành đạt, người có học vị như “một tấm gương” để mơ ước, mong muốn và khát vọng, hành xử theo.
Thư viện các trường học cần cải thiện cả nội dung sách và cách bài trí để thu hút học sinh.
Với một con người, không có chuyện cá nhân có nền tảng văn hóa, hiểu biết kém lại có thể trở thành nhà chuyên môn, chuyên gia đỉnh cao. Khi đọc những gì các nhà bác học nổi tiếng thế giới viết sẽ thấy, những bộ óc vĩ đại trong chuyên môn thường là những con người có nhãn quan xã hội và kiến thức văn hóa sâu sắc.
Những ai đã nhận ra khoảng cách đó thì sau khi có năng lực chuyên môn, cho dù đã trưởng thành phải kiên nhẫn học lại từ đầu để bù đắp nền tảng. Sự thiếu hụt nền tảng văn hóa thường dẫn cá nhân làm việc chuyên môn rơi vào bẫy ngã mạn, kiêu ngạo, tuyệt đối hóa chuyên môn trong cả đời sống cá nhân và xã hội – dẫn tới đổ vỡ các mối quan hệ trong chính gia đình, cũng như thu hẹp vai trò cá nhân đối với cộng đồng.
Vì vậy, nhiều người tuy có chuyên môn nhưng lại có nhận thức về giá trị đúng – sai, hợp lý – vô lý, nhân văn – phi nhân văn, công bằng – bất công… rất tệ và thua cả người bình thường.
Ông Vương nhận định, Việt Nam đang không chỉ thiếu các nhà chuyên môn giỏi, mà còn thiếu cả những nhà chuyên môn có nền tảng văn hóa tốt để quốc dân noi theo. Đó là điều tất cả chúng ta cần suy nghĩ, có phương án để cải thiện.
Khuyến đọc từ trường học
Sau thời gian tạm ngưng vì ảnh hưởng dịch Covid-19, khi dịch bệnh được kiểm soát, cuộc sống dần trở lại bình thường, thời gian gần đây, nhiều đơn vị xuất bản và tác giả đã tổ chức nhiều chương trình giao lưu, truyền cảm hứng đọc sách đến các trường học.
Chính từ những chương trình này, hoạt động khuyến đọc đã được lan tỏa sâu rộng, góp phần vào hành trình phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng.
Nhà văn Phương Huyền truyền cảm hứng đọc sách đến các em nhỏ tại Ngày hội đọc sách ở quận 6 (TPHCM)
Nâng cao ý thức đọc sách
Cuối tháng 11 vừa qua, Công ty Chibooks tổ chức ký kết hợp tác với Trường Đại học Công nghệ TPHCM, và trao tặng tủ sách "Lan tỏa yêu thương" với 600 cuốn sách. Trước đó, Công ty Chibooks đã trao tặng tủ sách cho 6 trường đại học trên địa bàn TPHCM. Bên cạnh trao tặng tủ sách với hy vọng góp phần giúp các bạn sinh viên yêu thích việc đọc sách hơn, khuyến khích sinh viên đến thư viện trường, Công ty Chibooks còn giới thiệu các tác giả đến giao lưu, chia sẻ cùng sinh viên về văn hóa đọc với đa dạng lĩnh vực, đặc biệt là văn hóa - văn học, góp phần bồi dưỡng đời sống tinh thần cho các sinh viên.
Theo chia sẻ của bà Nguyễn Lệ Chi, Giám đốc Công ty Chibooks, hiện tại đơn vị này đang triển khai dự án xây dựng 300 tủ sách thư viện miễn phí cho các trường tiểu học, THCS, THPT và các trường cao đẳng, đại học trong thời gian 5 năm (2020-2025). Ngoài Trường Đại học Công nghệ TPHCM, từ năm 2020 đến nay, tủ sách "Lan tỏa yêu thương" đã về với thư viện của nhiều trường học trên khắp cả nước, như: Trường Đại học Huế (400 cuốn sách), Trường THPT Mường Lát (Thanh Hóa - 199 cuốn), Trường Tiểu học số 1 (xã Sín Chéng, huyện Si Ma Cai, tỉnh Sơn La - 425 cuốn sách), Trường Đại học Văn hóa Hà Nội (400 cuốn sách), Trường Cao đẳng Văn hóa Nghệ thuật TPHCM (400 cuốn sách)...
"Số sách này được các tổ chức và cá nhân tài trợ, Công ty Chibooks hỗ trợ chiết khấu từ 50%-80% giá bìa. Thông qua dự án này, chúng tôi hy vọng góp phần nâng cao ý thức đọc sách trong cộng đồng, đặc biệt lan tỏa ảnh hưởng sâu rộng đến lứa học sinh từ tiểu học, THCS đến sinh viên các trường đại học, cao đẳng. Qua đó, có thể gieo mầm khát khao khám phá, mở rộng trí tưởng tượng và tri thức cho các em thông qua sách vở", bà Lệ Chi cho biết.
Khởi động từ cuối năm 2016, đến nay, chuỗi chương trình "Cùng trang sách bước đến tương lai" của NXB Kim Đồng đang được các trường học trên địa bàn TPHCM cũng như các tỉnh lân cận (Bà Rịa - Vũng Tàu, Bến Tre...) quan tâm và bày tỏ mong muốn được tổ chức tại trường. Chương trình gần nhất là vào ngày 5-12 vừa qua tại Trường THCS Nguyễn Văn Luông (quận 6, TPHCM) và ngày 12-12 tới là Trường Tiểu học Kết Đoàn (quận 1, TPHCM).
Trong mỗi chương trình, NXB Kim Đồng đều mời diễn giả là các nhà văn, nhà thơ, nhà báo, biên tập viên, chuyên viên của các chương trình kỹ năng sống... đến trường trò chuyện, trao đổi với học sinh. Trong nhiều câu chuyện, những người thực hiện luôn khuyến khích các em đọc sách và nâng cao tinh thần yêu sách.
Sau loạt chương trình được tổ chức gần đây, thời gian tới, NXB Tổng hợp TPHCM sẽ cùng tác giả Isabelle Mller đến giao lưu tại các trường học trên địa bàn TPHCM, như: Trường Đại học Fulbright Việt Nam (quận 7, ngày 13-12), Trường Quốc tế Việt Nam - Phần Lan (quận 7, ngày 16-12).
Tôi ước thư viện là một phòng đọc thú vị, thậm chí thành nơi các em được chia sẻ những tâm tư tình cảm của mình. Nếu cho trẻ có một không gian thực sự cởi mở với sách, chắc các em sẽ không còn sợ hay ngán sách
Nhà văn Phương Huyền
Cộng hưởng từ gia đình và trường học
Theo chia sẻ của chị Võ Thiên Hương, đại diện truyền thông NXB Kim Đồng, doanh thu, lợi nhuận không phải là mục đích của chương trình "Cùng trang sách bước đến tương lai". "Những người đang làm sách chưa thật sự kết nối tốt với thư viện, nên mục đích chính của chúng tôi là khuyến đọc ở các điểm trường. Nói cách khác, chúng tôi mang sách tiếp cận giáo viên, học sinh, tạo điều kiện cho các thầy cô, các em biết đến nhiều loại sách, dòng sách...", chị Võ Thiên Hương cho biết.
Bên cạnh các NXB, các công ty sách, gần đây nhiều tác giả như Võ Thu Hương, Phạm Minh Mẫn, Phương Huyền... cũng thường xuyên có những chương trình giao lưu, trò chuyện với các em học sinh về văn hóa đọc, qua đó khích lệ và truyền cảm hứng cho các em đọc sách.
Nhà văn Phương Huyền truyền cảm hứng đọc sách đến các em nhỏ tại Ngày hội đọc sách ở quận 6 (TPHCM)
Từ nhiều năm trước, việc khuyến đọc đã được nhà văn Phương Huyền quan tâm và chú trọng. Trong vai trò của một nhà báo theo dõi mảng văn hóa nghệ thuật, chị thường chú trọng chia sẻ về việc đọc, đến khi triển khai chương trình "Trò chuyện với tương lai" trên sóng phát thanh Đài Tiếng nói nhân dân TPHCM, chị cũng đưa mục "Khuyến đọc" vào để các em đọc sách và viết lên cảm nhận của mình, qua đó lan tỏa tinh thần đọc sách.
Được bắt đầu từ năm 2021, đến nay, chương trình "Trò chuyện với tương lai" của nhà văn Phương Huyền đã đến với 10 trường THPT của TPHCM và các tỉnh như Phú Yên, Ninh Thuận. Trước mỗi chương trình, nhà văn Phương Huyền thường cho các em viết thư cho chính mình trong tương lai với chủ đề: 5 năm, 10 năm nữa bạn muốn mình là ai, trở thành người như thế nào? Sau khi các em viết xong, chính thầy cô dạy văn sẽ là người đọc trước, để hiểu học trò mình có mơ ước gì, rồi chọn ra những bài hay nhất. Sau đó, chị cùng các diễn giả khác về trường chia sẻ với các em, đồng thời truyền cảm hứng đọc sách đến thầy cô và học sinh của nhà trường.
Nhà văn Phương Huyền cho biết: "Trong chuyến đến với tỉnh Ninh Thuận vừa rồi, tôi có cơ hội chia sẻ cảm hứng đọc sách ở một trường tiểu học. Tôi cảm thấy cực kỳ hứng thú khi các em rất mạnh dạn kể chuyện, diễn kịch trực tiếp cùng diễn giả. Sự tự tin, linh hoạt đó nhờ trường có hoạt động khuyến đọc rất tốt. Các em thường xuyên được cô giáo khuyến khích đọc và kể chuyện trên lớp, dưới cờ. Điều này cho thấy, việc tạo thói quen đọc sách cực kỳ quan trọng, phải được xuất phát từ gia đình và sự cộng hưởng mạnh mẽ phía nhà trường. Có như vậy, các em mới có thói quen đọc sách, biết quý sách và cần sách".
Cách các trường học Australia khuyến khích học sinh đọc sách Các trường học tại Australia đang thay đổi chương trình để cải thiện kỹ năng đọc cho học sinh. Bà Briony Schroor cho phép các học sinh được đọc sách các em muốn và nói rằng chúng mang đến giá trị thực tiễn. Ảnh: The Age. Các học sinh của bà Briony Schroor nằm trong số những học sinh tham vọng nhất khu...