Khám phá kiến trúc “có một không hai” của Nhà lớn Long Sơn ở Vũng Tàu
Nhà lớn Long Sơn ( xã đảo Long Sơn, thành phố Vũng Tàu, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu) là một quần thể được xây dựng với kiến trúc độc đáo “có một không hai” ở Việt Nam.
Chiêm ngưỡng kiến trúc “độc nhất vô nhị” của Nhà lớn Long Sơn ở Vũng Tàu
Nhà lớn Long Sơn (còn gọi là đền Ông Trần nằm bên sườn phía Đông Núi Nứa, thuộc xã đảo Long Sơn, thành phố Vũng Tàu, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu) là một quần thể kiến trúc nghệ thuật theo lối cổ mang nhiều nét đặc sắc, có thể nói là độc nhất vô nhị ở Việt Nam. Quần thể di tích này là sự pha trộn của nhiều tín ngưỡng dân gian địa phương với Nho giáo và Lão giáo.
Nhà lớn Long Sơn là một quần thể gồm nhiều ngôi nhà có lối kiến trúc tựa kiểu đình làng Việt Nam, được làm bằng gạch ngói và các loại gỗ quý, nằm trên tổng diện tích khoảng 2ha.
Điều đặc biệt của Nhà lớn Long Sơn là các công trình không được xây theo một quy hoạch tổng thể nào. Nhà lầu, nhà trệt xen kẽ kế tiếp nhau, không cân đối, không sau trước, đã tạo nên một bố cục kiến trúc rất khác lạ.
Nhà lớn Long Sơn được xây dựng trong gần 20 năm (từ năm 1910 đến 1929 thì hoàn thành). Đây là một tập hợp quần thể kiến trúc khép kín và liên thông, được chia thành 3 khu riêng biệt.
Khu nhà thờ, khu lăng mộ Ông Trần và một khu gồm nhiều nhà với các chức năng khác nhau. Các công trình đều mang màu sắc tươi sáng với tường vôi trắng, các ô cửa, mành che và vách gỗ sơn xanh, thể hiện nét tín ngưỡng của đạo Ông Trần và tính quần cư, đoàn kết giữa những người dân tha hương khi đến chốn rừng núi hoang vu lập nghiệp.
Tất cả vật liệu cần thiết để xây dựng nên Nhà lớn Long Sơn ngày nay đều là của Ông Trần và những người tin theo ông tự nguyện gom góp. Ban đầu, Nhà lớn được làm bằng gỗ ván, tre nứa, nhưng sau này khi trùng tu, các con cháu và đệ tử Ông Trần đã cho thay thế một phần gạch ngói và xi măng.
Ấn tượng nhất ở Nhà lớn Long Sơn là khu nhà thờ. Khu nhà này quay mặt về hướng Đông, có diện tích 7.800m2 bao gồm các công trình kiến trúc: Lầu Cấm (Tiề.n điện); Nhà Thánh, Lầu Trời, Lầu Tiên, Lầu Phật (Chính điện), nhà Hậu (Hậu điện) và Lầu Dài là nơi lễ nghi hội hè.
Một thành viên đang sinh sống trong quần thể Nhà lớn Long Sơn đang thực hiện nghi thức thắp nhang cúng tổ tiên.
Trong các gian thờ có vô số kỷ vật cổ, đa phần bằng gỗ quý. Cách bày trí nội thất khu di tích rất trang nghiêm, uy nghi với nhiều hoành phi, hương án bài vị, bàn thờ, tủ cẩn, câu đối.
Tất cả những người dân đang sinh sống, làm việc, trông nom khu Nhà lớn Long Sơn đều có trang phục đặc biệt giống nhau, đàn ông thì để tóc dài, nuôi dâu.
Họ cùng làm việc, sinh hoạt trong một cộng đồng khép kín.
Từ xưa đến nay, việc trông coi và giữ gìn Nhà lớn Long Sơn đều do nhân dân cùng con cháu ông Trần tự nguyện. Việc cúng lễ, quét dọn, tu sửa hằng ngày do phiên ngũ (năm người) đảm nhiệm, cứ ba ngày thay phiên một lần. Nhà Lớn hiện có 68 phiên với 340 người tự nguyện thực hiện, nửa năm đáo lại một lần.
Khu nhà xưởng bên trong quần thể Nhà lớn Long Sơn, nơi những người đàn ông quây quần làm nghề mộc.
Bên trong khuôn viên Nhà lớn Long Sơn luôn sạch sẽ, cây cảnh được chăm sóc, cắt tỉa gọn gàng.
Ngoài ra còn một số nhà phụ như lẫm lúa, kho đựng đồ, nhà bếp, nhà máy đèn, nhà ở của bá tánh và dòng tộc.
Năm 1900, Ông Trần cùng khoảng 20 người trong gia tộc đi bằng thuyền buồm dừng chân ở chợ bến Long Điền. Sau khi nhận thấy phía Nam đảo núi Lứa (Long Sơn) chưa có người khai phá, ông bèn chọn nơi này mở đất lập nghiệp và truyền đạo.
Sau khi ông Trần qua đời và được đưa vào thờ cúng trong Nhà lớn thì khu di tích này lại có thêm một tên gọi nữa là Đền Ông Trần. Hàng năm vào ngày giỗ Ông Trần (20 tháng 2 âm lịch) và ngày Tết Trùng cửu (9 tháng 9 âm lịch), Nhà lớn Long Sơn đều có tổ chức lễ hội long trọng, thu hút hàng chục ngàn người gần xa (chủ yếu từ các tỉnh ở miền Đông và miền Tây Nam Bộ) về tham dự.
Độc đáo với kiến trúc và lịch sử hấp dẫn của quần thể Nhà lớn Long Sơn
Nhà lớn Long Sơn hay còn gọi là đền ông Trần (xã đảo Long Sơn, thành phố Vũng Tàu, Bà Rịa - Vũng Tàu) mỗi năm thu hút hàng trăm ngàn lượt du khách khắp nơi đến tham quan, tìm hiểu. Đây được xem là một trong những sản phẩm du lịch đặc trưng của Bà Rịa-Vũng Tàu.
Toàn bộ quần thể Nhà lớn Long Sơn được xây dựng với phong cách pha trộn giữa tín ngưỡng dân gian (trời, đất) với Nho giáo, Lão giáo của Khổng Tử. Quần thể kiến trúc khép kín này có nhiều công trình được chia thành ba khu riêng biệt như: Khu nhà thờ, khu lăng mộ ông Trần và một quần thể bao gồm nhiều nhà chức năng khác nhau như trường học, nhà chợ, nhà mát (dành cho ngư dân tránh mưa nắng), các dãy phố (dành cho lưu dân mới đến chưa có nhà ở), kho chứa thóc, nhà đèn, nhà thợ mộc, nhà bếp, nhà bảo tồn ghe Sấm (một trong năm chiếc ghe đầu tiên đưa đoàn ông Trần đến đảo Long Sơn)...
Nhà Lớn Long Sơn được xây dựng với phong cách pha trộn giữa tín ngưỡng dân gian (trời, đất) với Nho giáo, Lão giáo của Khổng Tử.
Cô Lê Thị Kiệt, người cháu và kiêm quản lý quần thể Nhà lớn Long Sơn, cho biết Nhà lớn Long Sơn do ông Trần (tên thật là Lê Văn Mưu, sinh năm 1856, người Hà Tiên) xây dựng từ năm 1910 đến 1929. Tất cả tiề.n bạc, tài nguyên cần thiết để xây dựng nên ngôi nhà đều là của ông Trần và những người tin theo ông tự nguyện gom góp.
Nhận thấy đây là kiến trúc nhà cổ độc đáo (kiểu tựa đình làng Việt Nam) cần phải bảo tồn và đưa vào khai thác phát triển du lịch, ngày 3/8/1991, quần thể Nhà lớn Long Sơn đã được Bộ Văn hóa - Thông tin (nay là Bộ Văn hóa - Thể thao - Du lịch) công nhận là di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia.
Kiến trúc của cổng chính vào khu lăng mộ trong quần thể Nhà lớn Long Sơn được thiết kế bắt mắt khiến nhiều du khách thích thú.
Theo ghi nhận của chúng tôi, đa số các vật dụng chính trong Nhà lớn Long Sơn đều được làm bằng các loại gỗ quý và cẩn hoa cương. Bên trong nhà, ông Trần còn lưu giữ rất nhiều đồ cổ quý giá như: bộ tủ thờ, bộ lư hương và chân đèn cổ, nhiều bức hoành phi, liễn thờ... Tất cả những vật dụng này được ông Trần sưu tầm và đem về lưu trữ sau những chuyến hàng buôn ở Sài Gòn năm xưa. Các tác phẩm trang trí trong nhà đều thể hiện giá trị nghệ thuật cao về điêu khắc lẫn trang trí mỹ thuật.
Khu vực sân chính giữa các nhà được xây dựng mang đậm nét kiến trúc của Nho giáo.
Theo cô Lê Thị Kiệt, sau khi ông Trần mất (năm 1935) ngoài đạo giáo của Khổng Tử, Nhà lớn Long Sơn còn hình thành tín ngưỡng đạo ông Trần. Đạo ông Trần là pha trộn nhiều đạo giáo khác nhau, tuy nhiên mục đích chính vẫn hướng con người đến với chân - thiện - mỹ. Trong đó, ông Trần vẫn dạy con cháu giữ gìn những phong tục, tập quán của ông như: mặc quần áo bà ba, đi chân đất, tóc búi gọn gàng... Nhìn chung tất cả hoạt động từ sinh hoạt đến tính cách đều học theo ông và mang đậm chất con người vùng đất Nam Bộ.
Cô Lê Thị Kiệt cho biết thêm, hàng năm, Nhà lớn Long Sơn thu hút đông du khách thập phương vào ngày giỗ ông Trần (20 tháng 2 âm lịch) và ngày Tết trùng cửu (9 tháng 9 âm lịch) bởi hai ngày này Nhà lớn Long Sơn đều tổ chức lễ hội rất trang trọng. Các du khách đến đây chủ yếu ở các tỉnh lân cận như: Đồng Nai, Bình Dương, Tiề.n Giang, Long An... Ngoài ra, mỗi độ Tết đến xuân về, Nhà lớn Long Sơn cũng thu hút du khách thập phương xuất phát từ những lòng hảo tâm, mang hàng từ thiện về giúp người khó khăn hay những em học sinh nghèo hiếu học...
Báo Tin Tức xin gửi đến độc giả những hình ảnh đặc sắc tại Nhà lớn Long Sơn:
Trước khi vào tham quan Nhà lớn, du khách sẽ được nghỉ chân và nghe giới thiệu về quần thể kiến trúc Nhà lớn Long Sơn tại khu vực Nhà lớn (nơi dành cho việc tập trung đón tiếp khách đoàn đến tham quan).
Cô Lê Thị Kiệt, quản lý quần thể Nhà lớn Long Sơn đang giới thiệu với du khách về việc hình thành đạo ông Trần tại Bà Rịa - Vũng Tàu. Đây là một đạo giáo tổng hợp những cái hay của các đạo tại Việt Nam.
Du khách được chia đoàn theo giới tính để vào tham quan quần thể kiến trúc Nhà lớn. Du khách đến đây tham quan hoàn toàn miễn phí, thậm chí còn được thưởng thức khoai mì, bánh ít trần... nhưng có một chú ý là du khách không nên chụp ảnh tại những nơi thờ cúng, chánh điện của Nhà lớn.
Bước vào bên trong ngôi Nhà lớn, du khách sẽ bắt gặp chiếc mái chèo "khổng lồ" của chiếc ghe Sấm. Chiếc ghe này đã đưa ông Trần cùng gia đình từ Hà Tiên đến Bà Rịa - Vũng Tàu để khai hoang lập nghiệp vào khoảng năm 1891.
Từ trên cao, du khách sẽ quan sát thấy ba lầu: lầu Trời, Tiên và Phật hợp với nhà Hậu thành hình chữ "khẩu". Khoảng trống ở giữa các lầu này chủ yếu dùng để thông gió và lấy ánh sáng cho các khu nhà lầu.
Mỗi khu nhà thờ lại có những chiếc cầu thang bắc qua các lầu để kết nối với nhau. Ở trên cao, du khách có thể quan sát thấy 8 mái ngói của 5 lầu là: lầu Cấm (tiề.n điện), Phật (chính điện), Trời, Tiên, Dài và 3 nhà trệt là: nhà Thánh, nhà Hậu (Hậu điện), nhà Đèn. Theo các nhà nghiên cứu, đây là loại kiến trúc cổ có một không hai tại Việt Nam.
Trong các gian nhà thờ đạo ông Trần, bộ đồ có giá trị nhất là bộ bàn ghế bát tiên, được làm bằng chất liệu gỗ cẩn hoa cương và xà cừ. Bộ bàn ghế này được con cháu ông Trần khẳng định là của vua Thành Thái từng dùng ở Bạch Dinh (TP Vũng Tàu).
Bộ tủ thờ cổ cẩn xà cừ gồm 33 chiếc có nguồn gốc từ vùng Hà Đông, Hà Nội.
Tại mỗi gian thờ lại có một bộ đồ chuyên dùng đựng nước cúng dâng lên Phật, Trời, Tiên... khác nhau.
Trong các ngôi nhà thờ, các trụ cột và xà nhà đều có treo câu đối, câu liễn và hoành phi. Đặc biệt, các bộ bao lam đều chạm trổ hình hoa, hình thú khá khéo léo, công phu và đều được tô son thiếp vàng rực rỡ.
Di vật quý nữa của ông Trần nằm ngay phía sau khu chính điện (nơi ông Trần thường ngồi giảng đạo lý) hiện đang còn lưu giữ bộ ảnh chữ Nôm truyện Lục Vân Tiên. Trước đây, bộ ảnh này được vẽ trên lụa, sau này được con cháu ông Trần phục chế trên kính.
Phía sau nhà bếp còn có khá nhiều kho chứa thóc dùng cho người trong nhà và giúp đỡ dân nghèo. Nhờ những kho chứa thóc của ông Trần mà năm Giáp Thìn (1904), người dân ở miền Tây Nam Bộ bị thiệt hại do lụt đã được ông Trần mở kho chứa thóc cứu đói. Từ đó, người dân khắp nơi cảm phục ông và khi thấy ông thường cởi trần, tóc búi tó, đi chân đất, lao động suốt ngày nên người dân không gọi tên thật mà gọi ông là ông Trần. Cho đến nay, người dân Long Sơn vẫn tôn kính gọi "ông Trần" bằng độc nhất một chữ là "Ông".
Khu nhà bếp của ngôi nhà bố trí nhiều tấm phản gỗ để người nhà và du khách thập phương nghỉ ngơi khi đến đây tham quan.
Sau khi đi tham quan các lầu chính, khu nhà thờ, du khách sẽ được người trong nhà dẫn đến tham quan và tìm hiểu về khu lăng mộ của ông Trần.
Khu lăng mộ còn có phòng riêng để chiếc "áo quan dùng chung" và các dụng cụ phục vụ công việc mai táng. Những người theo đạo ông Trần, đám tang được gọi là "đám xác" và sẽ áp dụng theo tục "chế.t đồng quách". Hiện nay, phong tục này vẫn còn được áp dụng cho người dân trên xã đảo Long Sơn.
Theo triết lý của ông Trần, thì "sống đồng tịch đồng sàng, chế.t đồng quan đồng quách" nên áo quan được dùng chung cho tất cả mọi người. Chẳng hạn, khi một gia đình trong làng có tang thì những người hàng xóm xung quanh sẽ sang giúp đỡ nhà có đám tang. Đặc biệt là trong đám tang đó không có kèn trống, không tụng kinh, ít tiếng khóc và gia đình không nhận bao thư phúng điếu. Khi đi đến mộ phần thì người chế.t sẽ được quấn vào chiếu cói chôn xuống đất, còn áo quan thì đưa về lại Nhà lớn Long Sơn.
Những chiếc chiếu cói được mua sẵn để chuẩn bị cho những người chế.t trên xã đảo Long Sơn.
Đạo ông Trần thực chất chỉ là đạo làm người. Bởi ngày xưa, ông Trần thường dạy về nhân, lễ, nghĩa, trí, tín, trung, hiếu... và cứ thế mà truyền đời cho con cháu hôm nay.
Khám phá mũi Tàu Bể bí ẩn ở Côn Đảo Côn Đảo (Bà Rịa - Vũng Tàu) không lớn, chỉ hai ngày là bạn có thể khám phá hết những tuyến đường và điểm tham quan chính. Tuy nhiên, trên đảo còn nhiều điểm đến bí ẩn mà ngay cả dân bản địa cũng chưa chắc biết đến như mũi Tàu Bể qua những hình ảnh sau đây. Được gọi là mũi Tàu...