Hội nhập ASEAN – Kỳ 3: Cần biết người, biết ta

Không chỉ cần chương trình đào tạo chất lượng, đạt chuẩn, sinh viên còn phải nhận biết và khắc phục những điểm yếu của mình để không dẫn đến tình trạng chính doanh nghiệp Việt Nam phải thuê quản lý từ các nước khác thay vì người trong nhà.

Đông đảo thanh niên tham gia ngày hội việc làm “Phỏng vấn thử – Thành công thật” tại TP.HCM nhằm học hỏi kinh nghiệm từ nhà tuyển dụng và tìm kiếm cơ hội việc làm – Ảnh: Đào Ngọc Thạch

Yếu ngoại ngữ, ngại đặt vấn đề, thiếu kỹ năng mềm cần thiết

Ông Masaki Yamashita, Tổng giám đốc The Bank of Tokyo-Mitsibishi (UFJ) Chi nhánh TP.HCM, nhận định: “Kiến thức chuyên ngành của lao động Việt Nam rất tốt, rất sâu rộng nhưng các bạn lại gặp khó khăn trong việc chuyển những kiến thức đó thành kỹ năng làm việc, cũng như ứng dụng vào thực tế”. Ông Masaki Yamashita thẳng thắn cho biết: “Hầu hết các công ty, doanh nghiệp nước ngoài đều ít hài lòng với nguồn nhân lực của Việt Nam vì nhìn chung kỹ năng giao tiếp và làm việc nhóm của người Việt Nam còn rất kém”. Ông còn nêu thực tế: “Sinh viên học được rất nhiều điều ở trường, nhưng những kiến thức đó lại không được các em ứng dụng thành kỹ năng trong công việc. Khi có vấn đề nào đó xảy ra, các em lại không thể trò chuyện hay trao đổi được với các cấp quản lý của mình”.

Cùng quan điểm này, bà Nguyễn Thị Vân Anh, Giám đốc điều hành Công ty tuyển dụng nhân sự cấp cao Navigos Search, cho rằng so với các nước, lao động Việt Nam còn yếu nhiều kỹ năng. Bà Vân Anh phân tích: “Không chỉ làm việc nhóm mà những kỹ năng mềm khác như trình bày, tinh thần đồng đội, thuyết trình, xử lý công việc khi gặp khủng hoảng, biết lắng nghe, truyền đạt… đều rất nghèo nàn. Nhiều nhà tuyển dụng phải tốn thêm chi phí để đào tạo lại. Người Việt Nam còn rất ngại hỏi do đó không học hỏi được nhiều”.

Về khả năng ngoại ngữ, bà Vân Anh cho biết: “Rõ ràng trình độ ngoại ngữ của lao động Việt Nam kém hơn rất nhiều so với các nước trong khu vực. Không thể so với Singapore, ngay cả với Philippines hay Thái Lan, chúng ta đã bị bỏ lại một khoảng cách khá xa. Kém ngoại ngữ sẽ dẫn đến việc mất đi các cơ hội để học hỏi và phát triển nghề nghiệp”.

Trong khi đó, sinh viên tỏ ra không ý thức rõ về những vấn đề này. Ông Trần Anh Tuấn, Phó giám đốc Trung tâm dự báo nhu cầu nhân lực và thông tin thị trường lao động TP.HCM, đưa ra thông tin sau: Khảo sát trên 5.000 sinh viên từ ĐH Quốc gia TP.HCM, ĐH Sư phạm kỹ thuật TP.HCM, ĐH Nông Lâm TP.HCM và của trung tâm này, kết quả cho thấy nhận thức của sinh viên về kỹ năng nghề hoàn toàn lệch với mong muốn của nhà tuyển dụng. Chẳng hạn sinh viên cho rằng kiến thức chuyên môn là điều quan trọng nhất, sau đó là ngoại ngữ, tin học rồi mới đến kỹ năng mềm và thực hành. Trong khi các nhà tuyển dụng cho rằng các kỹ năng mềm, kỹ năng nghề nghiệp quan trọng tương đương với trình độ chuyên môn.

Các tiêu chí được nhà tuyển dụng đánh giá cao

Theo kết quả điều tra của Trung tâm dự báo nhu cầu nhân lực và thông tin thị trường lao động TP.HCM, trong các tiêu chí để đánh giá chất lượng của người lao động, có 3 tiêu chí sau đây được các nhà tuyển dụng đánh giá cao: Trình độ chuyên môn nghiệp vụ, khả năng xử lý thực tế, kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm (chiếm 30%); có kỷ luật, đạo đức (chiếm 20%); trình độ văn hóa, kiến thức cơ bản 10%.

Thiếu tính chuyên nghiệp, tư duy toàn cầu

Ông Trần Tiến Công, Giám đốc điều hành Công ty cổ phần huấn luyện Việt Nam (Vietnam Coaching Institute), nhận xét: “Phần lớn nguồn nhân lực Việt Nam thiếu tính chuyên nghiệp, tự giác. Cho dù họ có năng lực nhưng nếu làm việc dưới sự giám sát gắt gao của cấp trên thì họ mới làm ra sản phẩm, còn nếu ít sự giám sát thì họ thường lơ là”. Vì vậy, theo ông Công, mỗi cá nhân cần nâng chuẩn của mình lên và gắn kết với nhau, hướng tới mục tiêu chung của tổ chức.

Là chuyên gia huấn luyện năng lực tư duy của sinh viên và đào tạo quản lý nhân sự, thạc sĩ Trần Minh Trọng – Giám đốc Trung tâm phát triển nguồn nhân lực (thuộc Viện Nghiên cứu khoa học lãnh đạo và quản trị doanh nghiệp) kiêm Giám đốc Trung tâm hỗ trợ sinh viên và quan hệ doanh nghiệp của Trường ĐH Văn Hiến, khẳng định: “Một trong những cái đầu tiên chúng ta thiếu khi hội nhập quốc tế chính là tư duy toàn cầu”. Ông Trọng lý giải: “Khi giải quyết vấn đề nào đó, chúng ta không nên bó hẹp tầm nhìn trong cái khung cá nhân hay đơn vị, doanh nghiệp, thậm chí là phạm vi quốc gia mà hãy kết nối, suy nghĩ đó là vấn đề toàn cầu. Điều này sẽ giúp chúng ta có sự tự chủ, cái nhìn toàn diện và sự bình tĩnh hơn”.

Thạc sĩ Trọng cho rằng, do yếu tố văn hóa và giáo dục, nhiều thanh thiếu niên Việt Nam không được dạy phương pháp để tư duy, dẫn đến khả năng năng lực tư duy dần dần bị thui chột nên khó có thể hội nhập với thế giới bên ngoài. Trong khi đó, phần lớn các quốc gia khác chú trọng về năng lực tư duy để mỗi người biết cách suy nghĩ, quan sát, sáng tạo, đưa ra cách giải quyết vấn đề trên cơ sở suy nghĩ logic, hệ thống, có sự trao đổi, phản biện. “Biết phương pháp tư duy, thái độ tích cực về cuộc sống và tính kiên trì, ý chí nghị lực là 3 yếu tố rất cần thiết cho sinh viên hay bất kỳ một người nào khác. Và đó cũng là những phẩm chất gốc rễ để thành công trong môi trường toàn cầu”, thạc sĩ Trọng nhấn mạnh.

Những ngành là thế mạnh của Việt Nam

Theo PGS-TS Vũ Hải Quân, Phó hiệu trưởng Trường ĐH Khoa học tự nhiên (ĐH Quốc gia TP.HCM), một trong những ngành Việt Nam có lợi thế khi hội nhập chính là công nghệ thông tin. Lý do là tố chất người Việt phù hợp học các ngành công nghệ mới. Ngành này cũng không đòi hỏi tài nguyên, máy móc, thiết bị quá nhiều. Ngoài thị trường Mỹ, Nhật Bản cũng đang chuyển hướng hợp tác với quy mô lớn sang Việt Nam và Indonesia trong thời gian tới. Điều này tạo nên môi trường rất tốt để nhân lực công nghệ thông tin phát triển chuyên nghiệp hơn. “Xét trong khu vực, ngoại trừ sinh viên từ các trường như ĐH Quốc gia Singapore, ĐH Nanyang (Singapore) đã đạt đẳng cấp quá cao, việc đào tạo ngành công nghệ thông tin của chúng ta có thể cạnh tranh sòng phẳng với tất cả các nước khác ở Đông Nam Á”, ông Quân nhận định. Theo ông Nguyễn Thành Hiệp, Trưởng phòng Dạy nghề, Sở LĐ-TB-XH TP.HCM, ngành sửa chữa ô tô cũng là thế mạnh của nước ta. Đây cũng là ngành được Tổng cục Dạy nghề đang xây dựng chuẩn đào tạo để ngang với chuẩn của Đông Nam Á.

Theo TNO