GS Phan Thành Nam: Nhiều đề thi khiến tôi có cảm giác toán học vừa tẻ nhạt vừa vô dụng

Theo Giáo sư Phan Thành Nam – giáo sư Việt đầu tiên nhận giải Toán học Châu Âu – toán học rất thú vị nhưng cách dạy học và thi cử môn toán khiến một số bạn trẻ chưa mặn mà với môn học này. Ngay cả bản thân anh còn cảm giác toán học vừa tẻ nhạt vừa vô dụng khi nhìn vào những đề thi.

Giáo sư Phan Thành Nam. Ảnh: EMS Prizes.

Giáo sư (GS) Phan Thành Nam là một trong 10 nhà toán học nhận được giải thưởng EMS từ Hội Toán học Châu Âu năm nay, cũng là người Việt Nam đầu tiên nhận giải thưởng này.

Lao Động đã có cuộc trao đổi với GS Nam xung quanh giải thưởng EMS và câu chuyện đến với đam mê toán học của anh.

Đầu tiên, chúc mừng giáo sư nhận giải thưởng EMS 2020. Xin hỏi cảm nghĩ đầu tiên của anh sau khi biết mình nhận được giải thưởng toán học danh giá là gì?

- Tôi cảm thấy bất ngờ và rất xúc động vì sự ủng hộ từ các đồng nghiệp.

Để đạt được giải thưởng này, chắc hẳn anh đã yêu thích và tìm hiểu môn toán từ rất lâu. Anh có thể chia sẻ thêm về điều này?

- Tôi thích toán từ nhỏ, đặt biệt từ những năm học cấp ba ở trường THPT chuyên Lương Văn Chánh (tỉnh Phú Yên). Những năm tôi theo học, các thầy giáo ở trường không dạy theo khuôn mẫu mà luôn động viên chúng tôi đọc thêm nhiều sách, nghĩ thêm các lời giải mới. Điều này rất quan trọng để rèn luyện tư duy suy luận và phản biện.

Sau này vào Đại học Khoa học Tự nhiên – Đại học Quốc gia TPHCM, tôi may mắn được tiếp xúc với nghiên cứu khoa học từ rất sớm nhờ Giáo sư Dương Minh Đức và Giáo sư Đặng Đức Trọng. Các thầy đã truyền cảm hứng cho cả một thế hệ, đến nay đã có hàng chục cựu sinh viên đang là giáo sư toán học tại các đại học lớn trong và ngoài nước.

Trong câu chuyện của anh luôn đề cập đến những người thầy đã dạy anh trưởng thành, truyền cảm hứng và động lực cho anh nghiên cứu sâu về môn toán. Vậy kỷ niệm nào mà anh nhớ nhất?

- Tôi luôn nhớ bài báo nghiên cứu đầu tiên với Giáo sư Đặng Đức Trọng, Giáo sư Alain Phạm Ngọc Định (sau này là thầy hướng dẫn thạc sĩ của tôi ở Pháp) và anh Trương Trung Tuyến (hiện là Giáo sư Đại học Oslo, Na Uy).

Bài báo này độc đáo ở chỗ giải quyết vấn đề chỉnh hoá cho một hệ đàn hồi trong không gian thực nhưng lại sử dụng các công cụ trong giải tích phức. Đây là một kỷ niệm rất thú vị ở năm cuối đại học của tôi.

Với những thành công đã đạt được, anh có những dự định gì tiếp theo?

- Trong khoảng 10 năm qua, tôi theo đuổi một số bài toán quan trọng trong cơ học lượng tử, tới giờ mới đạt được một số kết quả bước đầu (partial results). Tôi sẽ cố gắng hoàn tất chúng trong thời gian tới.

Hiện, công việc chính của tôi ở Đại học LMU Munich là nghiên cứu và giảng dạy. Ở đây, mỗi giáo sư dạy khoảng 5 tới 9 tiếng một tuần, và dành thời gian còn lại để làm việc với sinh viên và đồng nghiệp.

Trong thời gian qua, tôi vẫn luôn giữ liên lạc với cộng đồng toán học trong nước. Tôi mong sẽ có thêm nhiều sự cộng tác trong tương lai. Ngoài ra, tôi hy vọng sẽ góp phần kết nối các bạn trẻ với khoa học thế giới.

Một số bạn trẻ hiện nay thường học toán chỉ để vượt qua những kỳ thi chứ không phải thực sự đem tình yêu vào toán. Anh có những chia sẻ về vấn đề này?

- Tôi nghĩ vấn đề không nằm ở các bạn trẻ, mà nằm ở cách dạy học và cách thi cử của chúng ta.

Trong trường hợp lý tưởng, chúng ta cần xác định dạy cái gì để vừa hấp dẫn vừa hữu ích, sau đó thiết kế đề thi dựa trên cách dạy. Nhưng hiện nay, có vẻ chúng ta đang làm ngược lại, dạy và học chạy theo cách thi, mà nhiều đề thi lại khiến tôi có cảm giác toán học vừa tẻ nhạt vừa vô dụng.

Rất cảm ơn những chia sẻ của anh!

Giáo sư Phan Thành Nam là ai?

Giáo sư Phan Thành Nam, sinh năm 1985, quê Phú Yên, là cựu sinh viên trường Đại học Khoa học tự nhiên – Đại học Quốc gia TPHCM, hiện là giáo sư tại khoa Toán của Ludwig Maximilian University of Munich (Đức).

Trước khi là giáo sư tại Đức, Giáo sư Nam là trợ lý giáo sư tại Đại học Masaryk, Cộng hòa Czech và là thành viên IST tại Viện Khoa học và Công nghệ ở Áo. Anh đã hai lần được mời làm diễn giả tại hội nghị quốc tế về vật lý toán học.

Năm 2018, anh được trao giải thưởng nhà khoa học trẻ trong lĩnh vực vật lý toán học bởi Hội quốc tế về vật lý ứng dụng và lý thuyết (IUPAP) nhờ những nghiên cứu có chất lượng khoa học xuất sắc trong vật lý toán.

Giải thưởng EMS là gì?

EMS được đánh giá danh giá chỉ sau giải thưởng Fields của Hội Toán học thế giới. Giải thưởng do Hội Toán học Châu Âu xét và trao tặng từ năm 1992 với định kỳ bốn năm một lần cho các nhà Toán học dưới 35 tuổi, có quốc tịch Châu Âu, hoặc đang làm việc tại Châu Âu, có đóng góp xuất sắc cho trong lĩnh vực toán học.