Giúp con vượt qua stress mùa thi

Stress và trầm cảm gặp nhiều nhất ở lứa tuổi 14 và 17, thời điểm các em thi chuyển cấp lên trung học phổ thông và đại học.Các trẻ đến khám và điều trị trầm cảm là học sinh lớp chuyên, lớp chọn nhiều hơn trẻ học ở các lớp thông thường.

55,6% số trẻ có sang chấn tâm lý

Theo Viện Sức khỏe tâm thần – Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội), stress là tình trạng đáp ứng về mặt cơ thể (tăng hưng phấn thần kinh) hoặc tâm lý (cảm giác khó chịu, căng thẳng, mất kiểm soát) đối với các yếu tố làm rối loạn sự cân bằng, và vượt qua khả năng thích nghi của cá thể.

TS-BS Dương Minh Tâm, Trưởng phòng Rối loạn stress, Viện Sức khỏe tâm thần – Bệnh viện Bạch Mai, chia sẻ: Kết quả nghiên cứu năm 2019 – 2020 tại Bệnh viện Nhi T.Ư với học sinh từ 10 – 19 tuổi cho thấy: 55,6% số trẻ có sang chấn tâm lý gồm áp lực học tập 20%, áp lực gia đình 20,5%, quan hệ với bạn trong trường 8,9%. Kết quả nghiên cứu cũng cho thấy stress và trầm cảm gặp nhiều nhất ở lứa tuổi 14 và 17, thời điểm các cháu học sinh thi chuyển cấp lên trung học phổ thông và đại học. Điều đáng chú ý là stress gặp nhiều hơn ở trẻ ngoan và học khá. Qua thực tế điều trị các ca bệnh, TS Tâm cho hay: “Phần lớn các trẻ khám và điều trị trầm cảm, stress là đến từ các trường chuyên, lớp chọn”.

Phụ huynh cần dành thời gian hoạt động thể chất cùng con để giúp con giảm căng thẳng và giải tỏa áp lực. Ảnh SHUTTERSTOCK

Theo BS Tâm, những trẻ ngoan, có thành tích cao trong học tập thường có áp lực tự thân hơn là những trẻ mải chơi. Những trẻ này thường căng thẳng và bị stress, gặp áp lực thứ hạng trong trường lớp, hình ảnh bản thân trong mắt gia đình, thầy cô, và thường sống, suy nghĩ có trách nhiệm hơn khiến trẻ phải nỗ lực không ngừng. “Điều này cho thấy các áp lực từ việc học tập, áp lực từ gia đình, áp lực thành tích là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng stress ở lứa tuổi học đường”, BS Tâm lưu ý.

Giọt nước tràn ly

Theo chuyên gia của Viện Sức khỏe tâm thần, qua khai thác bệnh sử, phần lớn các em học sinh bị stress mãn tính, quá trình stress đã âm thầm diễn biến từ khoảng 3 – 5 năm trước và áp lực thi cử chỉ là “giọt nước tràn ly”.

“Diễn biến tâm lý, sự thay đổi tính cách của học sinh trùng với lứa tuổi dậy thì nên nhiều bậc cha mẹ mặc nhiên chấp nhận sự thay đổi đó. Chỉ đến khi trẻ có những hành vi làm tổn thương bản thân hoặc quá bất thường thì bố mẹ mới nhận diện và đưa trẻ đến viện. Lúc này, trẻ đã ở giai đoạn trầm cảm, stress nặng”, TS-BS Dương Minh Tâm lưu ý.

Áp lực tạo thành động lực

Hầu hết mọi người đều tin rằng phản ứng stress có hại, là điều nên tránh bất cứ khi nào có thể. Nhưng một góc nhìn khác, có thể coi stress là một thử thách giúp chúng ta ngày càng hoàn thiện và trưởng thành hơn. Từ “áp lực tạo thành động lực” để chúng ta phấn đấu. Vì vậy, mỗi gia đình, mỗi bậc làm cha mẹ tùy theo năng lực, khả năng nhận thức và đáp ứng của con nên có những mục tiêu vừa sức, phù hợp và tăng dần để trẻ làm quen, giải mẫn cảm với các áp lực của cuộc sống.

TS-BS Dương Minh Tâm

Để nhận diện dấu hiệu trầm cảm và stress ở trẻ, BS Tâm chia sẻ: Stress thường diễn biến rất âm thầm, tuy nhiên khi trẻ có những hành vi sau, cha mẹ hoặc người chăm sóc cần lưu tâm. Đầu tiên là hành vi tự hủy hoại bản thân (các vết cứa ở cẳng tay hoặc đùi, cắn móng tay, bấm vào đầu ngón tay…). Việc tự làm đau bản thân này là cách để giải tỏa sự bấn loạn trong cảm xúc bản thân của trẻ.

Các dấu hiệu khác là: Trẻ có những hành vi bất thường, trái ngược với tính cách trước kia như trở nên hung hăng, chống đối hoặc tuân thủ quá mức, có sự rối loạn trong hành vi ăn uống như ăn quá ít hoặc quá nhiều, bị rối loạn giấc ngủ như ngủ quá nhiều hoặc quá ít, buồn chán, giảm kết nối với xã hội…

“Ngoài ra, có dạng stress cơ năng như trẻ bị đau bụng, đau đầu, đau dạ dày, xuất huyết tiêu hóa… Những cơn đau này thường xuất hiện khi trẻ chuẩn bị bước vào kỳ thi hoặc trước sự kiện quan trọng. Khi sự kiện qua đi thì các cơn đau này giảm triệu chứng”, BS Tâm cho biết thêm.

Tầm quan trọng của hoạt động thể chất

Tập luyện, hoạt động thể chất là liều thuốc giảm căng thẳng cần thiết cho mọi người ở mọi lứa tuổi. Bên cạnh đó, các hoạt động ngoài trời, dành thời gian trong thiên nhiên cũng là cách hiệu quả để giảm căng thẳng và cải thiện sức khỏe tổng thể.

Ngoài ra, trò chuyện về những tình huống căng thẳng với một người lớn đáng tin cậy có thể giúp trẻ em, thanh thiếu niên giải tỏa, nhìn nhận mọi thứ và tìm ra giải pháp. Đây là một trong những phương thức tốt nhất giúp trẻ nhận thức ra vấn đề của mình.

TS-BS Dương Minh Tâm