Giáo viên ở Luxembourg có lương ‘khủng’ nhất thế giới

Theo dõi VGT trên

Luxembourg đứng đầu các quốc gia trả lương cao cho giáo viên với gần 100.000 USD/năm. Ở châu Á, Nhật Bản và Hàn Quốc lương của giáo viên tới 44.000-46.000 USD/năm, trong khi người mới đi dạy ở VN có thu nhập khoảng 100 USD/tháng.

Trang The Guardian vừa đưa ra bảng thống kê nước nào chi nhiều tiền nhất cho lĩnh vực giáo dục, trong đó có thông tin về mức lương trả cho giáo viên ở các quốc gia này. Bảng thống kê dựa vào báo cáo Pisa (Chương trình đánh giá học sinh quốc tế) của Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế (OEDC).

Giáo viên ở Luxembourg có lương khủng nhất thế giới - Hình 1

Giáo viên ở Luxembourg có lương cao nhất thế giới.

Theo thống kê, Luxembourg là nơi giáo viên nhận được mức lương cao nhất thế giới, với 95.043 USD/năm. Tính trung bình, mỗi tháng các bậc thầy cô nhận được gần 8.000 USD. Luxembourg có đời sống khá đắt đỏ nên người ta không quá ngạc nhiên khi thu nhập của giáo viên lại cao đến như vậy.

Xếp thứ hai là Đức với 55.771 USD/năm, tương đương hơn 4.600 USD/tháng . Tiếp theo là Canada (54.977 USD/năm) và Ireland (53.677 USD/năm).

Giáo viên ở Luxembourg có lương khủng nhất thế giới - Hình 2

Biểu đồ so sánh mức lương của giáo viên các quốc gia trên thế giới.

Mỹ cũng nằm trong danh sách những nước trả lương cao cho giáo viên, nhưng so với năm 2000, đến nay thu nhập của người làm nghề gõ đầu trẻ ở nước này giảm 3,1%.

Tại Anh, cho các giáo viên tiểu học với ít nhất 15 năm kinh nghiệm, tiền lương trung bình là 44,145 USD/năm, trên mức trung bình của OECD là 37.603 USD. Đối vớigiáo viên trung học cơ sở với ít nhất 15 năm kinh nghiệm thì lương là 44.145 USD/năm. Giáo viên trung học ở Anh kiếm được hơn 109% so với những người khác trong lĩnh vực giáo dục (mức trung bình của OECD là 85%).

Tại Scotland có sự gia tăng lớn, tính từ năm 2000 đến 2010, ở bậc tiểu học, trung học cơ sở và trung học, lương của giáo viên đã tăng 21%. Ở Anh, giáo viên tiểu học, trung học cơ sở và trung học tăng 9%.

Vương quốc Anh có tỷ lệ giáo viên trẻ tuổi nhất với 61,4% giáo viên tiểu học dưới 40 tuổi – mức trung bình của OECD là 41,1%.

Khu vực châu Á chỉ có Nhật Bản và Hàn Quốc lọt vào bảng xếp hạng này. Giáo viên ở Nhật Bản có lương là 44.787 USD/năm (tương đương 3.732 USD/tháng). Hàn Quốc cao hơn với 46.337 USD/năm (3.861 USD/tháng).

Trong chuỗi bài viết Giáo viên chán nghề, về thu nhập hàng tháng của giáo viên, cô Phạm Thúy Hà, hiệu trưởng Trường tiểu học Nguyễn Văn Trỗi (quận 4, TP.HCM) cho biết: Với các giáo viên mới ra trường theo hệ cao đẳng thì hệ số lương được tính là 2,1 (cộng với 35% phụ cấp ưu đãi), suy ra mức lương mỗi tháng sẽ là 2.250.000 đồng (khoảng 100 USD/tháng). Đối với giáo viên lâu năm hệ số được tính cao nhất là 4,65 (cộng với 35% phụ cấp) thì tổng lương hàng tháng sẽ là 6.127.000 đồng (gần 300 USD/tháng).

Xem thêm bảng xếp hạng các quốc gia đầu tư nhiều cho giáo dục:

Giáo viên ở Luxembourg có lương khủng nhất thế giới - Hình 3

LINH SAN

Theo Infonet

Hoạt động thư viện: Èo uột chưa hiệu quả

Thư viện (TV) là lĩnh vực đặc thù, là thiết chế văn hóa có chức năng thu thập, lưu giữ tài liệu, là một trong những kênh đưa tri thức, văn hóa đến với mọi tầng lớp nhân dân. Thế nhưng do nhiều nguyên nhân như: thiếu kinh phí, thiếu nguồn tài liệu bổ sung... hoạt động của hệ thống TV chưa đạt kết quả như mong muốn.

Thư viện nhà nước thiếu kinh phí

Thiếu kinh phí hoạt động là tình trạng chung ở nhiều ngành, nhiều lĩnh vực, song với hệ thống TV, nguồn kinh phí này khó khăn tới mức khó có thể tuyển dụng và giữ chân được người có năng lực. Bà Phạm Thị Kim Dung, Giám đốc Thư viện Quốc gia (TVQG) cho biết, mỗi năm TVQG được cấp hơn 10 tỷ đồng để hoạt động thì gần 80% số đó dùng để trả lương cho cán bộ, nhân viên. Mặc dù vậy, mức lương bình quân của cán bộ TVQG cũng chỉ hơn 2 triệu đồng/tháng, không thể đáp ứng nhu cầu tối thiểu cho cuộc sống cán bộ, TVQG buộc phải tận dụng khuôn viên làm các dịch vụ văn hóa, như cà phê sách, phòng đọc cho các nhà nghiên cứu, doanh nhân... Ở góc độ chuyên môn, thu nhập thấp khó thu hút người giỏi trong các lĩnh vực như công nghệ, tin học... Và đáng buồn hơn, những năm gần đây, TVQG không có kinh phí để bổ sung nguồn tài liệu, sách, báo từ nước ngoài.

Cùng chung cảnh ngộ, Thư viện Hà Nội (TVHN) với hai cơ sở hoạt động, mỗi năm chỉ được cấp từ 800 triệu đồng đến 1,2 tỷ đồng để bổ sung tài liệu. TVHN đã khai thác nguồn tài liệu từ việc tài trợ, tặng, biếu của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước nhưng vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu thông tin, tư liệu của gần 7 triệu người dân Thủ đô. Vì thiếu kinh phí, cán bộ TVHN phải chở sách bằng xe máy đi 50-60km phục vụ các cháu thiếu nhi 10 xã vùng sâu, vùng xa thực hiện dự án "Thư viện lưu động - bánh xe tri thức", trong khi phương tiện vận chuyển, đồng thời là TV lưu động của dự án này phải là xe tải chuyên dụng. Công việc vất vả, tiêu tốn thời gian, thu nhập quá thấp khiến TVHN "hao hụt" mất nhiều cán bộ có năng lực trong hai năm gần đây.

Hoạt động thư viện: Èo uột chưa hiệu quả - Hình 1

Người dân đọc sách, báo tại Thư viện Hà Nội. Ảnh: Phương Thảo

Với những TV cấp nhỏ hơn, nguồn kinh phí hoạt động càng eo hẹp. Theo thống kê, mỗi TV cấp huyện của tỉnh Sóc Trăng chỉ được cấp từ 7 đến 30 triệu đồng cho mọi hoạt động trong năm. Thiếu kinh phí còn là nguyên nhân khiến gần 60% TV cấp huyện đang hoạt động trong tình trạng thoi thóp, hơn 100 huyện chưa có mạng lưới TV.

Thư viện tư nhân thiếu tài liệu

Trong khi TV nhà nước thiếu kinh phí để vận hành thì hàng trăm thư viện tư nhân (TVTN), tủ sách gia đình, dòng họ được thành lập ở cả ba miền Bắc, Trung, Nam lại hoạt động khá hiệu quả. Có thể nói TVTN là cánh tay nối dài của hệ thống TV công cộng trong việc đưa tri thức đến người dân, nhất là người dân ở vùng sâu, vùng xa, vùng đặc biệt khó khăn. Ý nghĩa và tác động xã hội của TVTN đã rõ, song hệ thống TV này được hình thành trên tinh thần khơi dậy tiềm lực và sức mạnh trong dân để phục vụ nhân dân nên nguồn tư liệu ở nhiều TVTN thường trong tình trạng có gì dùng nấy, chưa đáp ứng được nhu cầu đa dạng của các đối tượng bạn đọc.

TV dòng họ Nguyễn Bá ở xã Cổ Đô, huyện Ba Vì (Hà Nội) là một ví dụ. TV mở cửa thường xuyên, mỗi ngày phục vụ 40-50 bạn đọc nhưng sau hàng chục năm hoạt động, TV mới chỉ có hơn 1.000 bản sách. Ông Nguyễn Đình Chiến, người trông coi TV dòng họ Nguyễn Bá cho biết, nguồn sách của TV chủ yếu là do con cháu trong dòng họ đóng góp và một phần do TV huyện Ba Vì hỗ trợ, nhưng lượng sách mới dành cho TV huyện không nhiều nên không thể liên tục bổ sung sách mới cho TV tuyến cơ sở.

TV làng Bình Vọng, xã Văn Bình, huyện Thường Tín ra đời khá sớm, do các "bô lão" của làng lập nên và quản lý. Được coi là "bồ chữ" của bà con nông dân nhưng lượng sách, báo của TV (hơn 7.000 bản) mới chỉ bằng một phần lượng sách hiện có ở các TV công cộng tuyến huyện. Để có thể bổ sung 300 - 500 đầu sách mỗi tuần, TV gia đình ông Đặng Văn Khảm ở Hải Hậu, Nam Định đã thu phí 500 - 1.000 đồng/lượt bạn đọc, nhưng số tiền thu được chỉ bằng một phần nhỏ so với số tiền gia đình ông Khảm đầu tư mua sách. Ông Khảm nói: "Đọc sách giúp thanh, thiếu niên tránh xa được các tệ nạn xã hội, chăm ngoan, học giỏi. Tuy nhiên, giới trẻ thường thích tìm hiểu, khám phá những điều mới mẻ nên đến TV đọc nhiều mà không có sách mới các cháu sẽ chán. Để các TVTN có thể hoạt động lâu dài, chúng tôi mong muốn Nhà nước hỗ trợ một phần kinh phí".

Mong muốn của ông Đặng Văn Khảm là mong muốn chung của những "giám đốc" TVTN nhưng rất khó trở thành hiện thực. Bởi, trong dự thảo Luật Thư viện đang được xây dựng, TVTN được khuyến khích hoạt động nhưng không được xếp hạng, mà không được xếp hạng thì sẽ không được Nhà nước cấp kinh phí.

Theo Hà Nội mới

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?
Có;
Không

Tin liên quan

Tin đang nóng

Xót xa trước tin nhắn cuối cùng bố đẻ gửi cho Vũ Cát Tường trước khi mất vì ung thưXót xa trước tin nhắn cuối cùng bố đẻ gửi cho Vũ Cát Tường trước khi mất vì ung thư
23:41:42 23/02/2025
Bố của Vũ Cát Tường qua đờiBố của Vũ Cát Tường qua đời
22:54:29 23/02/2025
1 câu nói đang viral khắp MXH Việt vì ai nghe cũng như bị xoáy trúng tim đen1 câu nói đang viral khắp MXH Việt vì ai nghe cũng như bị xoáy trúng tim đen
23:47:37 23/02/2025
Ca sĩ Hoài Lâm yêu mặn nồng bạn gái, tình trẻ của NSND Việt Anh sắc sảoCa sĩ Hoài Lâm yêu mặn nồng bạn gái, tình trẻ của NSND Việt Anh sắc sảo
23:44:47 23/02/2025
Kháng nghị giám đốc thẩm vụ 'ủy quyền tách thửa, bị bán đất lưu giữ mồ mả'Kháng nghị giám đốc thẩm vụ 'ủy quyền tách thửa, bị bán đất lưu giữ mồ mả'
23:40:11 23/02/2025
Khệ nệ bụng bầu bay hàng ngàn cây số, "tiểu tam đáng ghét nhất Kbiz" bị người tình U70 đối xử phũ phàng?Khệ nệ bụng bầu bay hàng ngàn cây số, "tiểu tam đáng ghét nhất Kbiz" bị người tình U70 đối xử phũ phàng?
06:16:21 24/02/2025
Hot nhất Weibo: Vụ ngoại tình chấn động làm 2 đoàn phim điêu đứng, cái kết của "chồng tồi" khiến netizen hả hêHot nhất Weibo: Vụ ngoại tình chấn động làm 2 đoàn phim điêu đứng, cái kết của "chồng tồi" khiến netizen hả hê
23:49:44 23/02/2025
Hoài Lâm công khai bạn gái mới với nụ hôn chấn động, bài đăng của tình cũ 2k3 gây chú ýHoài Lâm công khai bạn gái mới với nụ hôn chấn động, bài đăng của tình cũ 2k3 gây chú ý
23:04:44 23/02/2025

Tin mới nhất

Còn nhiều băn khoăn về chứng nhận giỏi cấp tỉnh với học sinh điểm IELTS cao

Còn nhiều băn khoăn về chứng nhận giỏi cấp tỉnh với học sinh điểm IELTS cao

13:01:46 21/12/2022
Việc Hà Tĩnh công nhận học sinh (HS) giỏi cấp tỉnh với HS có điểm IELTS cao đang được dư luận quan tâm. Nhiều giáo viên phổ thông và giảng viên dạy Ngoại ngữ thể hiện băn khoăn trước việc này
Việc thực hiện chương trình, SGK mới còn nhiều khó khăn

Việc thực hiện chương trình, SGK mới còn nhiều khó khăn

12:01:38 21/12/2022
Tiếp tục chương trình giám sát chuyên đề Việc thực hiện Nghị quyết số 88/2014/QH13 và Nghị quyết số 51/2017/QH14 của Quốc hội về đổi mới chương trình, SGK giáo dục phổ thông trên địa bàn tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu , sáng 20/12, Đoàn Đại biểu ...
Cấp phép tổ chức thi chứng chỉ HSK trở lại

Cấp phép tổ chức thi chứng chỉ HSK trở lại

11:01:38 21/12/2022
Theo thông báo mới của Bộ GD&ĐT chứng chỉ tiếng Trung (HSK) đã được cấp phép tổ chức duy nhất tại ĐH Thành Đông (Hải Dương)
Banner tìm hiểu ngày 22/12 của Trường ĐH Tôn Đức Thắng in hình lính Mỹ

Banner tìm hiểu ngày 22/12 của Trường ĐH Tôn Đức Thắng in hình lính Mỹ

10:45:40 21/12/2022
Trường ĐH Tôn Đức Thắng (TP.HCM) đang làm rõ trách nhiệm việc cơ sở ở Bảo Lộc đăng trên fanpage banner tìm hiểu truyền thống ngày 22/12 nhưng in hình lính Mỹ
Nhiều tỉnh cho học sinh nghỉ Tết hơn 10 ngày, Hà Nội lý giải nghỉ 8 ngày

Nhiều tỉnh cho học sinh nghỉ Tết hơn 10 ngày, Hà Nội lý giải nghỉ 8 ngày

10:36:43 21/12/2022
Lịch nghỉ tết của học sinh Hà Nội thiết kế theo quy định của Nhà nước. Nếu cho nghỉ thêm, hàng nghìn học sinh mầm non, tiểu học không ai trông nom vì bố mẹ vẫn phải đi làm
Trường ĐH Kiên Giang dự kiến tuyển hơn 1.600 chỉ tiêu năm 2023

Trường ĐH Kiên Giang dự kiến tuyển hơn 1.600 chỉ tiêu năm 2023

10:01:37 21/12/2022
Năm 2023 Trường ĐH Kiên Giang tuyển sinh 22 ngành, trong đó có 2 ngành mới, dự kiến 1.675 chỉ tiêu. Trường ĐH Kiên Giang vừa tổ chức Hội nghị Tổng kết công tác tuyển sinh năm 2022 và đề ra các giải pháp, phương hướng để nâng cao hiệu qu...
Trường Đại học Hồng Đức nâng cao chất lượng đào tạo sinh viên ngành giáo dục mầm non

Trường Đại học Hồng Đức nâng cao chất lượng đào tạo sinh viên ngành giáo dục mầm non

08:06:29 21/12/2022
Cùng với các ngành đào tạo khác, trong những năm qua, Trường Đại học (ĐH) Hồng Đức không ngừng đổi mới công tác quản lý, xây dựng và hoàn thiện nội dung chương trình đào tạo ngành giáo dục mầm non (GDMN) với mục tiêu đào tạo những giáo ...
Học sinh Hà Giang nghỉ Tết Quý Mão 12 ngày, từ 27 tháng Chạp

Học sinh Hà Giang nghỉ Tết Quý Mão 12 ngày, từ 27 tháng Chạp

07:59:41 21/12/2022
UBND tỉnh Hà Giang quyết định cho học sinh trên toàn tỉnh bắt đầu nghỉ học từ ngày 18/1 đến hết ngày 29/1/2023. Ngày 19/12, Chủ tịch UBND tỉnh ban hành Quyết định số 2341/QĐ-UBND về việc cho trẻ mầm non, học sinh, sinh viên các cơ sở gi...
Nhiều tiết dạy sáng tạo tại hội thi giáo viên dạy giỏi Hà Nội

Nhiều tiết dạy sáng tạo tại hội thi giáo viên dạy giỏi Hà Nội

07:59:05 21/12/2022
Ngày 20/12, Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội tổ chức tổng kết hội thi giáo viên dạy giỏi thành phố cấp Trung học cơ sở năm học 2022-2023
Trường Đại học Kinh tế Quốc dân công bố Đề án tuyển sinh đại học năm 2023

Trường Đại học Kinh tế Quốc dân công bố Đề án tuyển sinh đại học năm 2023

07:58:36 21/12/2022
Chiều ngày 20.12, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân đã công bố Đề án tuyển sinh đại học năm 2023. Theo đó, nhà trường tuyển sinh 60 mã ngành/chương trình với 6200 chỉ tiêu đại học chính quy
Tuyển sinh 2023: Đại học Kinh tế Quốc dân công bố đề án tuyển sinh

Tuyển sinh 2023: Đại học Kinh tế Quốc dân công bố đề án tuyển sinh

07:57:38 21/12/2022
Năm 2023, Trường đại học Kinh tế Quốc dân giữ nguyên 4 phương thức tuyển sinh và có sự thay đổi về chỉ tiêu mỗi phương thức để phù hợp tình hình thực tế
Cần cẩn trọng lựa chọn nhân sự, ra đề thi

Cần cẩn trọng lựa chọn nhân sự, ra đề thi

07:56:12 21/12/2022
Một kỳ thi học sinh giỏi được tổ chức tốn rất nhiều công sức, tâm huyết của nhiều nhà giáo, học sinh và tốn kém tiền bạc nhưng cũng là một hoạt động khuyến tài quan trọng của giáo dục địa phương. Vậy nên cấp tổ chức cần cẩn trọng trong ...

Có thể bạn quan tâm

Ông Putin: Đầu đạn tên lửa Oreshnik chịu được nhiệt độ trên mặt trời

Ông Putin: Đầu đạn tên lửa Oreshnik chịu được nhiệt độ trên mặt trời

Thế giới

07:47:57 24/02/2025
Tổng thống Nga Vladimir Putin ngày 21.2 nói rằng cả thế giới đang nói về Oreshnik , tên lửa đạn đạo bội siêu thanh mới nhất đã được Nga sử dụng trong chiến dịch quân sự ở Ukraine.
Nhân loại vừa 'đào trúng' kho báu gồm 300 hố đen hiếm nhất vũ trụ?

Nhân loại vừa 'đào trúng' kho báu gồm 300 hố đen hiếm nhất vũ trụ?

Lạ vui

07:40:28 24/02/2025
Các nhà thiên văn học đã sử dụng Thiết bị Quang phổ Năng lượng Tối (DESI) để phát hiện một kho báu gồm những hố đen hiếm nhất vũ trụ.
Điểm đến mới cho mùa anh đào rực rỡ

Điểm đến mới cho mùa anh đào rực rỡ

Du lịch

07:11:17 24/02/2025
Nhắc đến mùa hoa anh đào, nhiều du khách thường nghĩ ngay đến Nhật Bản. Tuy nhiên, Hàn Quốc đang nổi lên như một điểm đến thay thế lý tưởng, hấp dẫn bởi vẻ đẹp không kém phần thơ mộng, cùng chi phí hợp lý hơn.
Phim Việt mới chiếu đã bị tố đạo nhái một loạt bom tấn, Son Ye Jin cũng bất ngờ thành "nạn nhân"

Phim Việt mới chiếu đã bị tố đạo nhái một loạt bom tấn, Son Ye Jin cũng bất ngờ thành "nạn nhân"

Phim việt

07:02:40 24/02/2025
Việc có cốt truyện tương tự những tác phẩm nổi tiếng của ngành phim châu Á khiến Yêu Lần Nữa đang nhận về nhiều phản ứng gay gắt.
Phim Hoa ngữ được khen rầm rộ vì hay từ đầu đến cuối: Nam chính 8386 mãi đỉnh, cái kết nức lòng người hâm mộ

Phim Hoa ngữ được khen rầm rộ vì hay từ đầu đến cuối: Nam chính 8386 mãi đỉnh, cái kết nức lòng người hâm mộ

Phim châu á

06:57:12 24/02/2025
Như vậy là hành trình kéo dài 40 tập của bộ phim Tiên Đài Có Cây đã chính thức khép lại. Bộ phim Hoa ngữ này được khen hay và có cái kết viên mãn.
Xuất hiện game iOS mới có giá cực "chát", nhưng game thủ không phải "muốn mua là được"

Xuất hiện game iOS mới có giá cực "chát", nhưng game thủ không phải "muốn mua là được"

Mọt game

06:52:14 24/02/2025
Nếu là fan hâm mộ của những tác phẩm kinh điển như Chrono Trigger hay Final Fantasy VI, game thủ chắc chắn không thể bỏ qua Starlight Legacy ở thời điểm hiện tại.
Công chúa đẹp nhất Trung Quốc hiện tại: Nhan sắc lộng lẫy đến phát sáng, đẳng cấp hàng đầu không ai dám chê

Công chúa đẹp nhất Trung Quốc hiện tại: Nhan sắc lộng lẫy đến phát sáng, đẳng cấp hàng đầu không ai dám chê

Hậu trường phim

06:48:29 24/02/2025
Trong bộ y phục tân nương, Điền Hi Vi được khen ngợi đẹp lộng lẫy, sang trọng đúng chuẩn cành vàng lá ngọc sinh ra trong nhung lụa.
Cặp sao hạng A không chịu cưới suốt 10 năm, 150.000 người dậy sóng khi lần đầu biết lí do gây sốc đằng sau

Cặp sao hạng A không chịu cưới suốt 10 năm, 150.000 người dậy sóng khi lần đầu biết lí do gây sốc đằng sau

Sao châu á

06:29:01 24/02/2025
Vào ngày 23/2, cặp vợ chồng ca sĩ Chae Rina (cựu thành viên nhóm nhạc Kpop đời đầu Roo ra) và cầu thủ bóng chày Park Yong Geun đã tham gia chương trình Joseon s Lovers.
Hoa hậu Đỗ Hà tuyên bố ngừng hợp tác với Sen Vàng, phản ứng của vợ chồng "bà trùm hoa hậu" gây chú ý

Hoa hậu Đỗ Hà tuyên bố ngừng hợp tác với Sen Vàng, phản ứng của vợ chồng "bà trùm hoa hậu" gây chú ý

Sao việt

06:11:05 24/02/2025
Hoa hậu Đỗ Hà đã chính thức tuyên bố rời công ty Sen Vàng của vợ chồng bà trùm hoa hậu Phạm Kim Dung và đạo diễn Hoàng Nhật Nam để bước vào hành trình mới.
Những người nên uống nước chè xanh thường xuyên

Những người nên uống nước chè xanh thường xuyên

Sức khỏe

06:02:43 24/02/2025
Hoạt chất ở trong nước chè xanh có thể kìm hãm vi khuẩn phát triển nên thảo dược này được dùng nhiều trong thành phần của kem đánh răng. Uống nước chè xanh sẽ giúp phòng ngừa sâu răng và hôi miệng.
10 cách giúp thu nhỏ lỗ chân lông

10 cách giúp thu nhỏ lỗ chân lông

Làm đẹp

06:02:16 24/02/2025
Mặc dù retinoid an toàn khi sử dụng, nhưng có thể gây khô hoặc đỏ da ở một số người. Lưu ý, phụ nữ mang thai, bị dị ứng da, trứng cá đỏ nên tránh dùng retinoid.