Giáo dục Việt Nam cần làm gì sau 2 bảng xếp hạng?

Bảng xếp hạng của OECD hay bảng xếp hạng của Diễn đàn kinh tế tế giới công bố hôm 13/5 cho thấy những lỗ hổng lớn cần khắc phục trong giáo dục đào tạo của VN.

Những con số thách thức

Với bảng xếp hạng của OECD, Việt Nam xếp thứ 12 từ kết quả khảo thí của môn Toán và khoa học của học sinh độ tuổi 15.

Theo bảng xếp hạng về “Nguồn vốn con người” của Diễn đàn kinh tế thế giới (WEF), vị trí chung của Việt Nam là 59/124 quốc gia; tính riêng ở nhóm tuổi dưới 15 thì chỉ số này khiêm tốn hơn, ở vị trí 78.

Theo thống kê cụ thể của bảng xếp hạng WEF nhóm dưới 15 tuổi, nhiều quốc gia đạt vị trí xếp hạng khá tương đồng với vị trí xếp hạng của OECD như Nhật Bản, Phần Lan, Thụy Sĩ, Hà Lan, Singapore.

Riêng trường hợp của Việt Nam, vị trí ở 2 bảng xếp hạng chênh nhau tới 66 bậc.

Chỉ số “vốn con người’ ở độ tuổi dưới 15 của Việt Nam là 78/124.

WEF định nghĩa “Vốn con người là những kiến thức, kỹ năng tích luỹ trong mỗi con người nhờ quá trình học tập, rèn luyện và lao động. Chính vì thế, giáo dục và đào tạo chính là yếu tố để hình thành và tích luỹ vốn con người”. Điều này khẳng định giáo dục không phải tất cả nhưng là phần quan trọng tạo nên “vốn con người”.

Liên tiếp đón nhận hai báo cáo trên, TS Lưu Bích Hồ, Nguyên Viện trưởng Viện chiến lược phát triển cho biết cách đánh giá của WEF toàn diện hơn do có đầy đủ tiêu chí.

“Một tham số khác là Ngân hàng thế giới cũng đánh giá không cao đánh giá không cao chất lượng nguồn nhân lực vì giáo dục không gắn thực tiễn, đáp ứng thị trường lao động và người sử dụng” – TS Hồ bổ sung.

Cần thay đổi về chất

Những điểm giống và khác nhau giữa hai bảng xếp hạng đã đưa đến những tín hiệu lạc quan cho một vài quốc gia và cũng đem lại những câu hỏi đầy thách thức cho những quốc gia khác, mà Việt Nam nằm trong số “thách thức”.

Nhìn vào sự chênh lệch giữa hai chỉ số của 2 bảng xếp hạng, ông Nguyễn Quốc Vương (nghiên cứu sinh ĐH Kanazawa, Nhật Bản) ví von sự chênh lệch lớn này giống như trẻ con tập tạ, cơ bắp thì lên nhưng phần xã hội không tiến triển.

“Nó thể hiện sự thiên lệch trong kiến thức và bất hoàn chỉnh trong triết lý – mục tiêu giáo dục. Đó là lý do nhân công Việt Nam chỉ có thể làm thuê” – ông Vương nói.

Học sinh lớp 12 trước giờ thi tốt nghiệp năm học 2014 – 2015.

Trong nhiều hội thảo, ông Vương đã thẳng thắn chỉ ra rằng: Cái yếu kém lớn nhất của giáo dục phổ thông của Việt Nam là chưa tạo ra được các công dân có tư duy độc lập và tinh thần tự do trong truy tìm chân lý, biết sống hòa hợp với cộng đồng trong môi trường đa giá trị.

“Kể cả Việt Nam đứng số 1 bảng xếp hạng của OECD đi nữa nhờ vào các kỳ kiểm tra sát hạch quốc tế đi nữa thì giáo dục vẫn…chưa đâu vào đâu nếu không thay đổi về chất” – ông Vương quả quyết. Thậm chí nếu học sinh Việt Nam giỏi Toán, Khoa học hơn nữa mà không có “phẩm chất công dân” thì đó cũng chỉ là người khổng lồ “không mắt không tim”.

Đổi mới: Nói và làm

Đối với những người làm quản lý giáo dục, kết quả xếp hạng 12 của OECD cũng là một tin vui, nhất là trong thời điểm đoàn học sinh tham dự Olympic Vật lý châu Á vừa trở về với kết quả tốt nhất của 16 năm tham dự.

Cùng với chỉ số của năm 2013 (17/65; 19/65 và 8/65 cho ba môn Toán, Đọc hiểu và Khoa học) , kết quả đánh giá của OECD lần này củng cố thêm nhận định Việt Nam giáo dục trước 15 tuổi cho các môn Toán và Khoa học khá tốt nhưng chưa phải là nền tảng vững chắc cho phát triển toàn diện.

Đây cũng là điều mà trong nhiều lần thuyết giảng hay nói chuyện về đổi mới giáo dục, các nhà lãnh đạo đã nêu ra.

Trong cùng thời điểm OECD công bố kết quả khảo sát, tại chuyến công tác ở Hà Giang khi gặp gỡ với giáo viên và học sinh Trường Phổ thông dân tộc nội trú huyện Yên Minh, Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Phạm Vũ Luận giải thích: “Đổi mới giáo dục lần này là chuyển từ nền giáo dục từ nặng truyền đạt kiến thức một chiều sang phát triển kỹ năng. Người thầy dần trở thành người cố vấn hướng dẫn học sinh tự học, học theo nhóm, từ đó phát triển các kỹ năng như lắng nghe, chọn lọc thông tin, tự học, làm việc theo nhóm, tiến tới hoàn thiện bản thân…để trong tương lai có những “chủ nhân tuổi 30″ chứ không chỉ là mục tiêu “con ngoan, trò giỏi”.

Thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển cho biết ông chưa có ý kiến gì từ kết quả của bảng xếp hạng, mà sẽ chờ thêm thông tin cụ thể tại Diễn đàn thế giới về giáo dục sẽ tổ chức ở Hàn Quốc vào tuần tới.

Một chuyên gia giáo dục cho hay, thay đổi về chất của một nền giáo dục thiếu sức sống sau những chỉ số mà các bảng xếp hạng quốc tế nêu ra, thì không phải nhìn vào nhà lãnh đạo đã nói như thế nào mà hãy xem họ đang làm ra sao.

Ưu tiên cải tổ giáo dục ĐH

Ông Phạm Hiệp, thành viên của nhóm Đối thoại giáo dục (do GS Ngô Bảo Châu khởi xướng) cho biết: Cả nhóm nhất quán rằng giáo dục ĐH là bậc học cần quan tâm đầu tiên để có tác động nhanh hơn đến thay đổi kinh tế văn hóa xã hội. Bậc phổ thông nếu cần cũng chỉ nên ưu tiên sau ĐH.

Để cải tổ giáo dục đại học, theo ý kiến nhiều chuyên gia, hai việc lớn cần giải quyết là tạo cơ chế giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm và giải trình trước xã hội của người quản lí trường học và cải cách về cơ chế tài chính.

Là người nghiên cứu sâu hơn về tài chính, ông Phạm Hiệp cho biết thêm, trong khi nguồn ngân sách hạn chế thì kinh phí nhà nước chỉ tập trung vào ngành có tác dụng ngoại biên lớn đối với xã hội như khoa học cơ bản, khoa học công nghệ hay duy trì văn hóa xã hội của đất nước. Những ngành khác thì phải nới rộng học phí.

GS Hà Huy Khoái, nguyên Viện trưởng Viện Toán học đề xuất: Nhà nước chủ yếu tập trung đầu tư một số trường lớn, với định hướng cơ bản. Các trường còn lại hoạt động nhờ đóng góp của xã hội (trường tư thục) hoặc gắn liền với các cơ sở công nghiệp, dịch vụ, các tổng công ty.

Ông Lê Trường Tùng, Chủ tịch Hội đồng quản trị Trường ĐH FPT đề xuất: “Phải tăng tỉ trọng hệ thống trường ngoài công lập, không sử dụng ngân sách nhà nước. Không thể cứ mãi tồn tại chuyện trường công chiếm 85%, còn ngoài công lập chỉ vỏn vẹn 15%.

“Một khi tương quan này chưa thay đổi thì tôi e những đổi thay tiếp theo khó lòng thực hiện để cải thiện chất lượng giáo dục đại học của Việt Nam”.

Theo tamguong