Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo: Nhận thức và hành động (04/05/2015)

Ban chấp hành Trung ương đã ban hành Nghị quyết 29-NQ/TW ngày 4-11-2013 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu CNH – HĐH trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập quốc tế. Cuối năm 2014, Quốc hội cũng đã thông qua Nghị quyết số 88/2014/QH13 về đổi mới chương trình, sách giáo khoa GDPT. Để có thể đổi mới giáo dục, cần có sự đồng thuận, có nhận thức và hành động đúng đắn cho một nền giáo dục đang trong giai đoạn “khởi đầu nan”.

Mục tiêu của đổi mới là giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân Thời gian gần đây, rất nhiều những hội thảo bàn về đổi mới giáo dục được diễn ra, nhằm lấy những ý kiến đóng góp từ các nhà giáo dục cho việc đổi mới được thuận lợi. PGS. TS Trần Ngọc Giao (Học viện Quản lý giáo dục) trong nghiên cứu của mình đã chỉ ra rằng: “Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học” mang ý nghĩa quyết định chi phối toàn bộ quá trình đổi mới chương trình GDPT từ mục tiêu, nội dung, chương trình, phương pháp, công tác kiểm tra dánh giá đến công tác quản lý giáo dục và quản lý nhà trường. Thành tựu và những tồn tại của giáo dục có thể nói rất nhiều, rất dài nhưng đâu là điều đáng phải quan tâm nhất? Thành tựu lớn nhất của giáo dục mấy chục năm qua là chuyển nền giáo dục tinh hoa dành cho số ít sang nền giáo dục đại chúng. Hoàn chỉnh hệ thống giáo dục, cơ cấu trình độ đào tạo từ thấp lên cao và rộng khắp các lĩnh vực. Bất cập chủ yếu nhất của giáo dục nước ta là: Dạy học chủ yếu theo lối truyền thụ làm cho người học thiếu chủ động, thiếu tự tin; Nặng tâm lý bằng cấp, thi cử, chưa coi trọng thực học. Theo PGS. TS Nguyễn Ngọc Giao, mục tiêu của đổi mới là “giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; yêu gia đình; yêu Tổ quốc; yêu đồng bào; sống tốt và làm việc hiệu quả”. Không thể nào thực hiện mục tiêu vừa nêu bằng lối truyền thụ răn dạy để học trò tiếp nhận một cách thụ động, khuôn phép, máy móc. Và không thể chỉ đánh giá qua các bài thi, kỳ thi kiểm tra kiến thức đã được tiếp nhận bằng phương pháp truyền thụ. Ông khẳng định, cứu cánh của giáo dục nước ta, và cũng đang là xu thế của nhiều quốc gia, đó là giáo dục thông qua hoạt động; giáo dục tạo ra sự suy nghĩ độc lập cho cá nhân; và học sinh tự nhận biết được cái mà đời sống cá nhân của họ cần khi họ hội nhập và phục vụ cộng đồng. Vẫn còn nhiều người đặt vấn đề, đổi mới căn bản giáo dục và đào tạo là đổi mới những gì? Câu trả lời sẽ dễ dàng hơn và giản dị hơn khi quan tâm đến những hoạt động giáo dục căn bản trong thực tiễn đã và đang diễn ra. Phải chăng đó là học, dạy, quản lý, huy động nguồn lực đảm bảo, xây dựng môi trường giáo dục và bao trùm lên tất cả là suy nghĩ về hoạt động giáo dục. Khi chuyển từ tiếp cận trang bị kiến thức sang tiếp cận phát triển năng lực thì có thể sẽ có câu hỏi được đặt ra, đối với học sinh đâu là năng lực cốt lõi cần phát triển? Có nhiều yếu tố cần như cần một đầu óc được luyên tập tốt, cần học cách sống, cần có năng lực tự chủ, năng lực tư duy… Ngoài ra, cần phát triển tốt các phẩm chất của học sinh như yêu gia đình, yêu quê hương đất nước… Từ yêu cầu phát triển các nhóm năng lực có thể so sánh việc dạy học theo hướng tiếp cận chủ yếu là trang bị kiến thức sang tiếp cận phát triển năng lực. Thấy rằng, năng lực có quá trình hình thành, phát triển, và được thể hiện thông qua hành động. Cũng theo PGS. TS Nguyễn Ngọc Giao, “đến nay phương pháp giảng dạy có hiệu quả nhất là phương pháp lấy thế giới thực làm trung tâm”. Học sinh có tham gia mới biết chủ động, mới có điều kiện thể hiện và tiếp tục biết hành động có suy nghĩ trước vô vàn tình huống của thực tiễn. Xoay quanh các vấn đề thực tiễn thì sẽ nhớ lâu, thấm sâu. “Mọi đứa trẻ có thể chất bình thường đều có thể học được nên người. Bởi vậy, giáo viên và nhà trường phải cam kết rằng mọi đứa trẻ bình thường đều có thể học được”. Giáo dục ở thế kỷ 21 là giáo dục hướng đến cá nhân trong môi trường lành mạnh. Để được cộng đồng thừa nhận phải nhận biết được mình cần gì, vượt qua các cản trở nào, thể hiện ra sao trong quá trình hội nhập xã hội và tự khẳng định. Sửa soạn hành trang vào đời là trao cho trẻ quyền làm chủ bản thân… Cùng góp ý kiến cho đổi mới giáo dục, PGS. TS Đặng Bá Lãm cũng chia sẻ quan điểm về đổi mới chương trình giáo dục: “Trước đây người ta lấy kiến thức, kỹ năng, thái độ làm cơ sở để xây dựng chương trình. Tuy nhiên kiến thức, kỹ năng, thái độ chỉ là các mặt riêng biệt của năng lực do phân tách ra mà có. Trong hoạt động thực tế các phương diện này biểu hiện như một tổng thể”. Ông khẳng định, những kiến thức tiếp thu một cách rời rạc không giúp giải quyết được vấn đề gì của cuộc sống. Kiến thức để tạo ra năng lực phải là những kiến thức do người học tự khám phá, kiến tạo kiến thức mới. Người học phải huy động và sử dụng có hiệu quả các nguồn kiến thức khác nhau, phải tìm tòi, trải nghiệm để đi tới thành công bằng con đường riêng của mình. PGS. Lãm cho rằng, để tiến tới thành công như vậy, bước đầu họ có thể gặp gặp khó khăn, thất bại, song cuối cùng họ sẽ tự hào về mình. Tự tin hơn ở các lần sau. Từ đó năng lực được hình thành. Người có năng lực là người không dừng lại ở một phương án duy nhất, mà sẵn sàng chấp nhận rủi ro. Với lí do trên, quá trình dạy học phải chuyển từ việc truyền thụ kiến thức một chiều sang dạy cách học, cách giải quyết vấn đề, rèn luyện năng lực tư duy phê phán, tư duy hệ thống, năng lực khai thác, xử lý thông tin… Không chỉ vậy, việc đổi mới chương trình cần phải được quan tâm đặc biệt đến những vấn đề cốt lõi, học tích hợp, mở cửa trường ra thế giới bên ngoài… Tập trung vào vấn đề cốt lõi sẽ giúp cho người học phát triển đúng năng lực của mình. Còn học tích hợp sẽ giúp người học rèn luyện khả năng kết hợp các nguồn kiến thức khác nhau…

Theo daidoanket.vn