Địa cầu tiến gần đến ngưỡng tăng 1,5 độ C

Các nhà khoa học cảnh báo thế giới gần như chắc chắn sẽ trải qua mức nhiệt kỷ lục mới trong 5 năm tới và nhiệt độ có khả năng tăng hơn 1,5 độ C so với mức thời kỳ tiền công nghiệp.

Một vệ tinh khổng lồ của NASA sắp rơi xuống trái đất

Theo nghiên cứu từ Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO), được công bố trong báo cáo ngày 17/5, việc vượt ngưỡng quan trọng 1,5 độ C chỉ là tạm thời. Mức vượt ngưỡng này được các nhà khoa học cảnh báo là có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng. Tuy nhiên, điều đó thể hiện sự gia tăng rõ rệt các tác động của con người đối với hệ thống khí hậu toàn cầu và đưa thế giới vào tình trạng khó kiểm soát về khí hậu, WMO cảnh báo.

Năm 2023 đang trải qua đợt sóng nhiệt cao nhất từ trước đến nay

Theo thỏa thuận khí hậu Paris năm 2015, các quốc gia đã cam kết cố gắng giữ nhiệt độ toàn cầu không cao hơn 1,5 độ C so với mức thời kỳ tiền công nghiệp, sau khi có khuyến cáo khoa học rằng nhiệt độ vượt quá mức đó sẽ gây ra một loạt các tác động ngày càng thảm khốc và có khả năng không thể quay trở về trạng thái cũ.

Giáo sư Petteri Taalas, Tổng thư ký của WMO, cho biết: “Báo cáo này không có nghĩa là chúng ta sẽ vĩnh viễn vượt quá 1,5 độ C được quy định trong Thỏa thuận Paris, vốn đề cập đến sự nóng lên lâu dài trong nhiều năm. Tuy nhiên, WMO đang gióng lên hồi chuông cảnh báo rằng chúng ta sẽ tạm thời vi phạm mức 1,5 độ C với tần suất ngày càng tăng.”

Nhiệt độ bề mặt trung bình toàn cầu chưa bao giờ vi phạm ngưỡng 1,5 độ C. Mức trung bình cao nhất trong những năm trước là 1,28 độ C trên mức tiền công nghiệp. Báo cáo cho thấy có 66% khả năng vượt ngưỡng 1,5 độ C trong ít nhất một năm từ năm 2023 đến năm 2027.

Theo báo cáo, nhiệt độ kỷ lục mới đã được thiết lập ở nhiều khu vực trên thế giới trong đợt nắng nóng năm ngoái, nhưng những mức cao đó có thể chỉ là khởi đầu, khi sự cố khí hậu và tác động của hệ thống thời tiết El Nio đang phát triển kết hợp với nhau tạo ra sóng nhiệt trên toàn cầu.

El Nio là một phần của hệ thống thời tiết dao động phát triển ở Thái Bình Dương. Trong ba năm qua, thế giới đã ở trong giai đoạn đối lập, được gọi là La Nia, đã có tác động làm giảm nhiệt độ tăng trên toàn thế giới. Các nhà khoa học nhận thấy khi La Nia kết thúc và một El Nio mới phát triển, có 98% khả năng ít nhất một trong năm năm tới sẽ nóng nhất từng được ghi nhận.

Bắc Cực đang nóng lên nhanh hơn nhiều so với phần còn lại của thế giới và điều này dường như có tác động đến các hệ thống thời tiết toàn cầu, bao gồm cả dòng phản lực, vốn đã làm gián đoạn thời tiết trên Bắc bán cầu trong những năm gần đây.

Vào tháng 3/2023, nhiều vùng của Argentina phải vật lộn với nhiệt độ lên tới 10 độ C (18 độ F) trên mức bình thường. Các kỷ lục về nhiệt độ cao đã bị phá vỡ trên khắp phần lớn châu Á vào tháng 4/2023, trong khi nhiệt độ phá kỷ lục thiêu đốt các địa điểm ở Tây Bắc Thái Bình Dương vào tháng 5. Ở Việt Nam, những ngày đầu tháng 5/2023 cũng đã ghi nhận mức nhiệt độ cao kỷ lục 44,1 độ C tại các tỉnh Bắc Trung Bộ. Việc hạn chế sự nóng lên ở mức 1,5 độ C có thể làm giảm khoảng 420 triệu người tiếp xúc với sóng nhiệt cực đoan.

Báo cáo cho thấy có khả năng lượng mưa sẽ ít hơn trong năm nay ở vùng Amazon, Trung Mỹ, Australia và Indonesia. Đây là tin đặc biệt xấu đối với Amazon, nơi các nhà khoa học ngày càng lo ngại rằng vòng luẩn quẩn của việc sưởi ấm và phá rừng có thể đẩy khu vực này từ rừng nhiệt đới sang điều kiện giống như thảo nguyên. Điều đó có thể gây ra những hậu quả tai hại cho hành tinh vốn dựa vào rừng nhiệt đới như những bể chứa carbon khổng lồ.

Theo báo cáo, trong 5 năm tới có khả năng sẽ có lượng mưa trên mức trung bình ở Bắc Âu, Alaska và Bắc Siberia và Sahel. Đối với từng năm từ 2023 đến 2027, nhiệt độ gần bề mặt toàn cầu được dự đoán là cao hơn từ 1,1 độ C đến 1,8 độ C so với mức trung bình thời kỳ tiền công nghiệp, được tính từ những năm 1850 đến 1900.

Thế giới đã ấm lên đáng kể trong những năm gần đây. Năm 2015, khi Hiệp định Paris được ký kết, yêu cầu các nước giữ mức tăng nhiệt độ toàn cầu không quá 2 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp đồng thời “nỗ lực” giữ mức này ở mức 1,5 độ C, dự báo khả năng tạm thời vượt ngưỡng 1,5 độ C trong vòng 5 năm sau đó là bằng không.

Tháng 11/2023 này, chính phủ các nước sẽ họp tại Hội nghị thượng đỉnh về khí hậu của Liên hợp quốc Cop28 tại UAE. Hội nghị COP28 sẽ đánh giá tiến độ hướng tới việc đáp ứng các mục tiêu của thỏa thuận Paris. Được gọi là “kiểm kê toàn cầu”, đánh giá này có thể cho thấy rằng thế giới còn lâu mới đạt được mục tiêu giảm 43% lượng khí thải nhà kính trong thập kỷ này, mức cần thiết để có cơ hội tốt để hạn chế nhiệt độ tăng lên 1,5 độ C.

Các nhà khoa học nói rằng, trong khi cơ hội hành động để giảm đà tăng nhiệt độ đang đóng lại, vẫn còn thời gian để giảm sự nóng lên toàn cầu bằng cách dừng việc đốt nhiên liệu dầu, than và khí đốt và hướng tới năng lượng sạch.

Nhiều người cũng đã kêu gọi các biện pháp thích ứng để chuẩn bị cho các tác động khí hậu đã hình thành, chẳng hạn như những bức tường ven biển rộng lớn để bảo vệ các cộng đồng khỏi mực nước biển dâng. Vẫn còn một chặng đường dài để đạt được các mục tiêu nhằm giữ mức nóng lên trong phạm vi 1,5 độ C bằng cách cắt giảm ô nhiễm làm nóng hành tinh hơn 40% vào năm 2030.