Để văn học gần hơn với học sinh

Theo nhiều chuyên gia giáo dục, sân khấu hóa tác phẩm văn học là hướng đi hiệu quả, sáng tạo, góp phần đưa văn học gần hơn với học sinh.

Thông qua việc sân khấu hóa, vừa giúp học sinh rèn luyện kỹ năng làm việc theo nhóm, đồng thời cũng là cơ sở để các em có thể cảm nhận đầy đủ hơn những giá trị của các tác phẩm văn học trong chương trình phổ thông.

Trong những năm gần đây, các buổi ngoại khóa theo hình thức sân khấu hóa tác phẩm văn học đã được tổ chức thường xuyên tại Trường THPT Lê Quý Đôn (Hà Đông, Hà Nội). Mới đây nhất, buổi ngoại khóa với chủ đề “Văn học – Sức sống còn mãi” đã thu hút đông đảo học sinh toàn trường cùng tham gia. Các bạn học sinh khối lớp 10, lớp 11 đã khéo léo hóa thân thành những nhân vật trong trích đoạn kịch “ Thị Hến kén chồng” và “Hạnh phúc của một tang gia”. Hai tiết mục đã phê phán những thói hư, tật xấu của xã hội cũ với những con người bất nhân, bất nghĩa, những kẻ tham quan cầu vinh, quên đi những giá trị đạo đức cốt lõi của con người. Qua việc thể hiện thành công vai diễn, các em học sinh vừa tái hiện những chi tiết độc đáo trong các tác phẩm văn học, vừa góp phần giúp người xem có cái nhìn khách quan về xã hội cũ, phân biệt rõ đúng – sai, phải – trái trong đời sống xã hội.

Ngoại khóa “Văn học – Sức sống còn mãi” tại Trường THPT Lê Quý Đôn (Hà Đông, Hà Nội). (Ảnh: QĐ)

Trực tiếp vào vai Thị Hến trong trong trích đoạn kịch “Thị Hến kén chồng”, bạn Bùi Đỗ Minh Hải, học sinh lớp 10A1, Trường THPT Lê Quý Đôn chia sẻ: “Em và các bạn rất hào hứng với các hoạt động ngoại khóa, nhất là tham gia các tiểu phẩm, trích đoạn sân khấu được dàn dựng từ các tác phẩm văn học. Để có thể hóa thân vào nhân vật Thị Hến, em đã phải đọc kỹ tác phẩm, dành thời gian tìm hiểu thêm về đặc điểm, tính cách của nhân vật. Vừa tự học thuộc lời thoại, em còn phải thể hiện tâm trạng của nhân vật bảo đảm phù hợp với khung cảnh vở diễn. Đồng thời, phối hợp diễn xuất cùng cả nhóm. Qua vai diễn, em đã “mở khóa” thêm nhiều kỹ năng của bản thân và hiểu hơn về tâm lý của bạn khác giới”.

Tìm hiểu được biết, không chỉ riêng Trường THPT Lê Quý Đôn mà hình thức sân khấu hóa tác phẩm văn học còn được thực hiện ở rất nhiều trường THPT, THCS trên địa bàn thành phố Hà Nội. Thực tế cho thấy, các tác phẩm văn học khi được sân khấu hóa sẽ trở nên sinh động. Đây là một hình thức mang lại nhiều hiệu quả trong thực hiện định hướng dạy học phát triển năng lực của học sinh. Thông qua hình thức sân khấu hóa đã đưa những tác phẩm ngữ văn, trích đoạn văn học đến gần hơn với học sinh, tạo ra sân chơi bổ ích; làm cho các tác phẩm văn học trở nên thú vị, hấp dẫn.

Theo TS, nhà văn Nguyễn Minh Cường (Hội Nhà văn Việt Nam), để tiếp cận với một tác phẩm văn học việc đầu tiên là ta phải đọc, cảm nhận bằng trí óc và sân khấu là một hình thức để đưa các em đến một sự tiếp nhận gần gũi mang tính sáng tạo. Không chỉ đọc tác phẩm văn học, các em còn được trực tiếp tham gia vào tác phẩm sân khấu, được lên sân khấu để cảm nhận, điều này tạo cơ hội cho học sinh không chỉ thâm nhập mà còn sống cùng với tác phẩm, sống cùng với nhân vật và các chi tiết giàu giá trị trong tác phẩm. Từ đó, làm tăng tính sinh động, hấp dẫn của các tác phẩm văn học.

Với kinh nghiệm hơn 28 năm giảng dạy môn Ngữ văn, Thạc sĩ Phạm Hà Thanh, giáo viên Trường THPT Lê Quý Đôn (Hà Nội) chia sẻ: “Hình thức sân khấu hóa có thể áp dụng đối với nhiều thể loại văn học Việt Nam, văn học nước ngoài, văn học dân gian, văn học trung đại, văn học hiện đại. Hoạt động ngoại khóa trong nhà trường nói chung và hoạt động ngoại khóa văn học nói riêng là một hình thức cần thiết và bổ ích; góp phần đánh thức sự say mê học tập của các em. Tham gia hình thức sân khấu hóa là dịp để học sinh rèn luyện thêm kỹ năng cảm thụ tác phẩm, nâng cao khả năng sáng tạo thông qua việc chủ động tham gia vào việc tái hiện các tác phẩm”.

Để hình thức sân khấu hóa tác phẩm văn học phát huy tốt hiệu quả, các chuyên gia cũng cho rằng, từng nhà trường và thầy cô giáo nên chọn cách sân khấu hóa tác phẩm theo thể loại, bám sát tác phẩm và lựa chọn những chi tiết điển hình, tiêu biểu phán ánh được chủ đề của tác phẩm; nên hạn chế những chi tiết có nguy cơ hiểu lệch lạc, hiểu không đúng.

Ngoài việc khơi gợi giúp học sinh trực tiếp tìm hiểu, khám phá, giảng giải các thông điệp về xuất xứ, nội dung, ngôn từ, biện pháp nghệ thuật và áp dụng nhiều phương pháp dạy học khác, thầy, cô giáo Ngữ văn cần nỗ lực đầu tư công sức, thời gian để cùng các nhóm học sinh tổ chức hiệu quả hoạt động ngoài giờ qua hình thức sân khấu hóa tác phẩm văn học. Cần phát huy vai trò của giáo viên trong định hướng nhận thức, hướng dẫn quá trình nhập vai của học sinh.

Trong bối cảnh văn hóa đọc của một bộ phận học sinh, sinh viên đang bị mai một, khi nhiều bạn trẻ học Ngữ văn chỉ để “không bị điểm liệt”, thiết nghĩ việc sân khấu hóa tác phẩm văn học đang góp phần đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực, bổ ích và hiệu quả. Sân khấu hóa tác phẩm văn học vừa là hoạt động giáo dục, vừa là hoạt động thẩm mỹ góp phần bồi dưỡng lối sống văn hóa và khả năng hưởng thụ văn hóa nghệ thuật cho học sinh. Đồng thời cũng tạo ra sự tương tác, khơi dậy năng lực sáng tạo của người học; giúp các tác phẩm văn học trở nên gần gũi với học sinh hơn./.