Để Bộ Giáo dục không là ‘Bộ thi’

Bộ GD&ĐT giống như “Bộ thi”, đó là cách ví von của Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ tại hội nghị nâng cao chất lượng giáo dục đại học tổ chức tại Đà Nẵng tuần qua.

Theo lý giải của người đứng đầu ngành giáo dục, thời gian qua, bộ này đã dành quá nhiều thời gian để loay hoay, lấn cấn với tuyển sinh, điểm sàn hay không điểm sàn…

Vậy Bộ GD&ĐT cần làm gì để thoát khỏi câu chuyện thi cử mang đậm tính sự vụ, để thực thi đúng vai trò quản lý nhà nước về giáo dục của mình?

Với kinh nghiệm hơn 24 năm giảng dạy tại đại học tại Mỹ, ông Trương Nguyện Thành, GS Hóa, Đại học University of Utah (Mỹ), Viện trưởng Khoa học Viện Khoa học và Công nghệ Tính toán TP.HCM, cho rằng Bộ GD&ĐT chỉ nên quản lý phổ thông, còn ĐH nên “buông” giống như mô hình tại Mỹ.

Thí sinh dự thi THPT quốc gia 2016 tại hội đồng thi Đại học Bách khoa Hà Nội. Ảnh: Tiền Phong.

GS Trương Nguyện Thành cho biết: Sau hơn 24 năm giảng dạy ĐH tại Mỹ, tôi nhận thấy sự can thiệp của Bộ Giáo dục Mỹ với phổ thông và ĐH hoàn toàn khác nhau.

Đối với giáo dục phổ thông, theo quy định của Mỹ, giáo dục ở cấp học này bắt buộc, nhà nước cấp trung ương đầu tư nhiều nên bộ này có nhiều quyền lực.

Bộ Giáo dục Mỹ rất quan tâm chuẩn đầu ra của học sinh tốt nghiệp THPT. Họ để trường THPT quản lý chất lượng học sinh của mình, có quyền cho học sinh tốt nghiệp hay không tốt nghiệp. Họ có một bài thi quốc gia (American College Test ACT) để đánh giá chất lượng chung học sinh tốt nghiệp THPT trên toàn quốc.

Khác với kỳ thi THPT quốc gia của Việt Nam, bài thi này chỉ đánh giá chuẩn đầu ra bậc THPT, không có giá trị để xét tốt nghiệp nhưng cũng là căn cứ giúp các trường ĐH tuyển sinh. Các trường ĐH sẽ dựa vào điểm của bài thi này để tuyển sinh.

Đối với Việt Nam, thời gian qua, tôi nhận thấy bước tiến lớn của Bộ GD&ĐT là bỏ bớt một kỳ thi; tiếp nữa là thi trắc nghiệm các môn thi. Nhiệm vụ bây giờ của bộ là làm cho kỳ thi này tốt, khách quan là đủ.

Thứ hai, với giáo dục ĐH, Bộ Giáo dục Mỹ hầu như không có bất kỳ sự can thiệp nào trong tổ chức, giảng dạy, tuyển sinh của các trường ĐH. Họ để các trường có quyền tự chủ. Hầu như Bộ Giáo dục Mỹ không can thiệp vào các trường ĐH.

- Vai trò của Bộ Giáo Dục Mỹ đối với các trường ĐH là gì, thưa ông?

- Cấp trung học thì khác. Bộ đưa ra khung trình độ đào tạo chung để đạt được chuẩn đầu ra như quy định. Trường THPT hoàn toàn quyết định dạy thế nào miễn là đáp ứng được yêu cầu chuẩn đầu ra.

Với các trường ĐH, Bộ Giáo dục Mỹ không quy định khung chương trình đào tạo chung, trường nào có khung riêng của trường đó. Ngay trong các trường ĐH, mỗi GS được toàn quyền chọn sách giáo khoa, xây dựng giáo trình riêng cho mình, ở Mỹ gọi là tự do học thuật.

Trưởng khoa cũng không có quyền chọn. GS toàn quyền được dạy theo cách họ thích, không có trưởng khoa hay người nào đó có thể can thiệp được vào cách họ truyền đạt, cách họ dạy, đánh giá. Họ có thể góp ý để công tác giảng dạy được tốt hơn.

Chỉ có điều GS phải đáp ứng được yêu cầu khi học xong lớp GS dạy, sinh viên phải hội đủ kiến thức mà trường/khoa yêu cầu. Chương trình đào tạo do mỗi trường ĐH tự quyết định, vì vậy mới có trường tốt trường không tốt.

Thị trường lao động, doanh nghiệp đánh giá chất lượng đầu ra của các trường ĐH. Do đó, tầm nhìn, hướng phát triển của hiệu trưởng sẽ ảnh hưởng sự phát triển của một trường. Cho nên, trường ĐH lúc nào cũng đi tìm hiệu trưởng giỏi.

Mỗi GS giỏi, mỗi hiệu trưởng giỏi có thể coi như “một món hàng” và đều có giá trên đầu của họ. Ở Mỹ, các trường đua với nhau, đấu giá GS, đấu giá lãnh đạo để phát triển trường.

GS Trương Nguyện Thành – Đại học University of Utah (Mỹ). Ảnh: Tiền Phong.

- Ông nhìn nhận thế nào về vai trò của Bộ GD&ĐT đối với các trường ĐH tại Việt Nam?

- Tôi không hiểu nhiều cấu trúc của ĐH của Việt Nam nhưng gần đây, tôi thấy Thủ tướng, Phó thủ tướng, Bộ trưởng nói nhiều đến tự chủ ĐH nên nghĩ họ đang có hướng đi đúng để hội nhập quốc tế. Vì dù sao quản lý phải đi song song hệ thống quản trị của đất nước.

Ở Mỹ, học phổ thông là đầu tư của nhà nước, học sinh dưới 18 tuổi bắt buộc phải đi học. Vì vậy, Bộ Giáo dục Mỹ can thiệp sâu vào bậc học này vì họ cho rằng đó là nền tảng để phát triển quốc gia.

Còn đến ĐH là họ buông, đó là quyền của các tiểu bang. Tiểu bang cần nhân lực như thế nào để phát triển kinh tế cho tiểu bang mình thì họ đầu tư vào trường ĐH.

Theo Nghiêm Huê / Tiền Phong