Dạy tư duy phản biện ở trường phổ thông – việc khó cần làm!
Trong quá trình đổi mới toàn diện giáo dục và đào tạo theo hướng lấy người học làm trung tâm thì việc xây dựng tư duy phản biện cho học sinh phổ thông là điều rất cần thiết. Dù còn gặp nhiều khó khăn nhưng các thầy cô và chuyên gia giáo dục vẫn đang nỗ lực không ngừng để trang bị kỹ năng quan trọng này cho các em.
Học sinh ngày nay có thể dễ dàng tiếp cận thông tin từ sách vở, máy tính hay điện thoại thông minh giúp tăng cường tư duy phản biện
Kỹ năng quan trọng trong thời đại bùng nổ thông tin
Tư duy phản biện ( Critical Thinking), hiểu một cách đơn giản nhất, đó là khả năng suy nghĩ và tư duy đa chiều, phản biện lại vấn đề, xem xét mọi khía cạnh để tìm ra chân lý chứ không dễ dàng chấp nhận mọi ý kiến ngay từ ban đầu.
Tư duy phản biện (TDPB) giúp con người vượt ra khỏi cách suy nghĩ theo khuôn mẫu, thói quen có sẵn; hướng đến cái mới, thoát khỏi những rào cản của định kiến, đưa ra nhiều phương án khác nhau và lựa chọn phương án tối ưu với những lập luận có cơ sở vững chắc đối với một vấn đề nào đó.
Việc xây dựng TDPB cho học sinh đang được nhiều quốc gia xem như tiêu chuẩn của nền giáo dục hiện đại, là động lực thúc đẩy sự phát triển của toàn thể xã hội.
Đơn cử như tại Mỹ, các giáo viên thường cho học sinh sử dụng tư duy phản biện bằng cách thử thách khả năng đặt câu hỏi hay, suy nghĩ sâu sắc và bảo vệ quan điểm của các em về các vấn đề được dạy.
Các bài học được các em chuẩn bị trước tại nhà và mang đến lớp thảo luận, tranh biện sôi nổi. Người thầy sẽ đóng vai trò định hướng, giải thích và đúc kết lại chân lý vào cuối buổi học.
PGS-TS Tâm lý Huỳnh Văn Sơn, Phó hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm TPHCM cho rằng: “Trong thời đại ngày nay khi khối kiến thức càng lúc càng trở nên khổng lồ, con người có nhiều cơ hội để tiếp cận tri thức thì việc biết cân nhắc, suy xét, lựa chọn, lọc để biết, hiểu và ứng dụng trở nên rất quan trọng. Đó chính là tư duy phản biện và sức mạnh của nó trong thực tiễn…”.
PGS-TS Huỳnh Văn Sơn hướng dẫn về Phương pháp dạy học tích cực
Nhiều khó khăn trong việc dạy học sinh TDPB
Hiện tại ở Việt Nam, để giáo dục TDPB một cách hoàn chỉnh cho học sinh phổ thông là chuyện không hề đơn giản. Theo các chuyên gia trong ngành giáo dục, rào cản đầu tiên là vấn đề văn hóa.
Video đang HOT
Việc dạy học ở nước ta trong nhiều năm qua chịu ảnh hưởng rất lớn của Nho giáo, “một chữ cũng là thầy, nửa chữ cũng là thầy”, chưa thật sự chú trọng đến tính tích cực trong hoạt động giáo dục của học sinh.
Điều đó góp phần làm học sinh trở nên thụ động, lười biếng trong suy nghĩ, tìm kiếm dẫn chứng, cơ sở để phản biện kiến thức của giáo viên truyền thụ.
Cô Lại Thị Phương Ánh, giáo viên môn sinh vật ở Trường THPT Lê Hồng Phong (TPHCM) nhận định: “Việc dạy TDPB cho học sinh cấp 3 là rất khó, bởi lẽ các em đã quen với lối tư duy một chiều, thụ động từ các lớp cấp dưới, mất dần sự tò mò và thói quen đặt câu hỏi.
Ở mức độ này, giáo viên chỉ có thể điều chỉnh, định hướng và khơi lại niềm vui học hỏi cho các em chứ không thể xây dựng kỹ năng TDPB cho học sinh một cách hoàn chỉnh”.
Hơn nữa, không ít giáo viên cũng tỏ ra lúng túng với việc đào tạo TDPB bởi lẽ chính họ cũng là sản phẩm của giáo dục truyền thống. Thầy Nguyễn Duy Khang, công tác tại Trường Cao đẳng Cộng đồng Vĩnh Long cho rằng phần đông người dạy học hiện nay còn hiểu chưa đúng về giáo dục TDPB.
Không nhiều thầy cô giáo có đủ kinh nghiệm, kiến thức và kỹ năng để giải đáp mọi thắc mắc của các em. Ngoài ra, thời lượng lên lớp hạn chế cũng là một nguyên nhân khiến các giáo viên ngại sử dụng phương pháp giáo dục phản biện cho học sinh.
Tất cả khiến trình độ TDPB của học sinh ở Việt Nam hiện nay là còn khá hạn chế. Về điểm này, PGS-TS Huỳnh Văn Sơn nhận xét: “Các em cũng có TDPB song khả năng vận dụng kỹ năng này chưa cao, chỉ ở mức trung bình.
Nhiều em có thể phát hiện vấn đề một cách chủ động nhưng vẫn còn bỏ sót một số trường hợp có vấn đề cần phản biện. Học sinh biết tập hợp các bằng chứng, sử dụng các lý lẽ để lập luận một cách hợp lý nhưng chưa triệt để.
Các em cũng có kỹ năng phán đoán nhưng các kết luận thường thiếu cơ sở, chưa chính xác, do các em vẫn giữ thói quen đồng ý nhanh, chấp nhận dễ. Có những trường hợp cảm thấy không thuyết phục nhưng vẫn không dám biểu đạt ý kiến, dễ bị lôi kéo bởi một tuyên bố hay một câu nói xuất phát từ người thầy…”
Thầy Lê Bá Bát Trân, giáo viên dạy sử tại Trường THPT Hòa Bình, TPHCM ghi nhận: Học sinh phổ thông hiện tại vẫn có TDPB nhưng không hoàn chỉnh. Có trường hợp các em phản biện vượt khung hoặc phản biện máy móc, không dùng tư duy để phân tích đúng sai mà sa vào phản đối, chê trách và phủ nhận mọi vấn đề được đưa ra.
Nhiều sáng kiến hay nhưng vẫn cần một sự thay đổi đồng bộ và toàn diện
Trước tình trạng này, nhiều giáo viên đã chú ý chỉnh sửa, định hướng lại TDPB cho các em thông qua việc đổi mới và sáng tạo trong cách dạy. Đơn cử như ở môn lịch sử, thầy Lê Bá Bát Trân luôn chủ động cho các em tiếp cận thêm các nguồn thông tin, kiến thức khác ngoài sách giáo khoa để tham gia bàn luận về bài học.
Ví dụ như thay vì kiểm tra theo kiểu học thuộc lòng, thầy cho các em tìm hiểu về lịch sử và văn hóa của các nước trong khu vực rồi liên hệ với nước ta để rút ra kết luận về các giai đoạn lịch sử.
Giao việc tìm hiểu và kiểm chứng các thông tin, kiến thức lại cho các em; đến cuối buổi, thầy mới đ.ánh giá, sửa chữa và hệ thống lại bài học cho các em. Về phần mình, thầy cũng liên tục nâng cấp, bổ sung thêm kiến thức để có thể giải đáp tốt các thắc mắc, phản biện mà các em đưa ra.
Cô Nguyễn Ngọc Vân Anh, giáo viên môn hóa của Trường THPT Long Thới, TPHCM cùng cậu học trò Phạm Hoàng Ân có sáng kiến “Áp dụng hình thức debate (tranh biện) quốc tế vào hoạt động dạy và học ở trường THPT”. Theo đó, trước tiết học giáo viên sẽ chuẩn bị các kiến giải, bài tập, phân chia công việc và hỗ trợ hướng dẫn cho các nhóm học sinh.
Sau khi chuẩn bị, các em sẽ tiến hành tranh biện với nhau để trả lời vấn đề giáo viên đưa ra, giải quyết mâu thuẫn quan điểm và rút ra những bài học cụ thể. Mô hình này đã nhận được giải khuyến khích trong cuộc thi “Tri thức trẻ vì giáo dục” năm 2017 vừa qua.
Những mô hình như của thầy Trân, cô Vân Anh hay của nhiều giáo viên khác tại các Trường Lê Hồng Phong, Trần Khai Nguyên, Marie Curie… (TPHCM) đang áp dụng đã phần nào giúp các em học sinh lấy lại được niềm đam mê tìm hiểu kiến thức và thói quen đặt câu hỏi, vận dụng tư duy để giải quyết vấn đề, tìm ra chân lý.
Tuy vậy, theo đ.ánh giá của nhiều chuyên gia, đây mới chỉ là những hoạt động đơn lẻ có quy mô nhỏ. Để học sinh nước ta có kỹ năng TDPB thật sự, cần phải có sự phối hợp đồng bộ từ nhiều phía.
Cô Lại Thị Phương Ánh cho rằng: “Học sinh nước ta thông minh, nhạy bén không kém học sinh nước nào. Chỉ cần cả ngành cùng chung tay, cùng một đội ngũ giáo viên đủ năng lực, chúng ta hoàn toàn có thể giúp học sinh làm quen và hình thành TDPB sau một thời gian nhất định”.
Nếu nhìn vào việc các học sinh, sinh viên Việt Nam thay đổi về mặt tư duy thế nào sau vài tháng du học tại các quốc gia phát triển giáo dục phản biện như Mỹ, Úc, Israel… có thể thấy nhận định của cô Phương Ánh là hoàn toàn có cơ sở thực tế.
Để làm được điều này, PGS.TS Huỳnh Văn Sơn cho biết: “Trước hết, các nhà giáo tương lai phải được đào tạo bằng phương pháp dạy học tích cực, chú trọng phát triển năng lực cho học sinh. Bởi vì chỉ có trải nghiệm thì sinh viên sư phạm mới có thể cảm được phương pháp dạy học này, từ đó áp dụng vào công tác giảng dạy của chính bản thân mình trong tương lai. Một khi thay đổi phương pháp giáo dục, lấy học sinh làm trung tâm, đề cao tính chủ thể, tính tích cực của học sinh thì sẽ tạo t.iền đề tốt cho việc dạy kỹ năng TDPB cho học sinh”.
“Cần khẳng định, chính giảng viên, giáo viên phải là người có TDPB và là người trước tiên có sự thay đổi cái nhìn của mình về vấn đề này. Trong trường đại học, các khóa học về TDPB là vấn đề mà nhà trường ưu tiên cho giảng viên. Khóa học một số giảng viên tham gia ở Đà nẵng vào tháng 12-2017 vừa qua trong chương trình ETEP là một sự đầu tư nguồn. Và tài liệu TDPB sẽ là vấn đề chúng tôi quan tâm trong thời gian sớm nhất” PGS-TS Huỳnh Văn Sơn
Theo Giaoducthoidai.vn
Chuẩn hiệu trưởng - bước tiến quan trọng nâng cao chất lượng GD-ĐT
Theo thầy Võ Văn Du - Trường Đại học Quy Nhơn, việc ra đời chuẩn và tiêu chuẩn hiệu trưởng các trường phổ thông sẽ là bước tiến quan trọng trong nâng cao chất lượng giáo đục và đào tạo nước ta.
Chuẩn hiệu trưởng các trường phổ thông sẽ là bước tiến quan trọng trong nâng cao chất lượng GD&ĐT. Ảnh minh họa/internet
Tại hội thảo Chuẩn hiệu trưởng và phát triển chương trình, tài liệu, tổ chức bồi dưỡng cán bộ quản lý cơ sở giáo dục phổ thông, thầy Võ Văn Du - Trường Đại học Quy Nhơn đã có bài tham luận về xây dựng chuẩn hiệu trưởng trường trung học cơ sở, trung học phổ thông và trường phổ thông có nhiều cấp học.
Chuẩn, tiêu chuẩn, tiêu chí đ.ánh giá phẩm chất, năng lực hiệu trưởng xây dựng dựa trên cả tiếp cận lý luận và thực tiễn. Ảnh minh họa/internet
Thầy Võ Văn Du cho rằng, chuẩn, tiêu chuẩn, tiêu chí đ.ánh giá phẩm chất, năng lực hiệu trưởng xây dựng dựa trên cả tiếp cận lý luận và thực tiễn mà ở đó cần nhấn mạnh sự phù hợp thực tế kinh tế - xã hội, văn hóa, giáo dục của đất nước và theo vùng miền, địa phương.
Trước hết xác định rõ, cụ thể chủ thể quản lý nhà trưởng (hiệu trưởng) có chức năng, nhiệm vụ, trách nhiệm, quyền hạn (đã có định hướng bằng văn bản Nhà nước).
Từ đây xác định những công việc, quan hệ mà chủ thể quản lý nhà trường phải thực hiện, chuẩn, tiêu chuẩn, tiêu chí hiệu trưởng được thiết kế theo logic công việc, quan hệ này mới có thể khách quan hóa, lượng hóa.
"Nếu dựa vào định hướng theo Thông tư 29, dù chúng ta có cụ thể đến đâu cũng chỉ đưa ra những dấu hiệu cảm tính mà thôi, đo đó kết quả đ.ánh giá hiệu trưởng tuy rất chặt chẽ nhưng tính chính xác, tin cậy, thúc đẩy rất thấp nếu không muốn nói đ.ánh giá mang tính hình thức.
Chẳng hạn như: Tiêu chí 1. Phẩm chất chính trị (minh chứng phân định các mức của mỗi tiêu chí, của tiêu chuẩn 1 phẩm chất chính trị và đạo đức nghề nghiệp). Cụ thể:
Mức trung bình: Yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, vỉ lợi ích dân tộc; gương mẫu chấp hành đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước; tham gia hoạt động chính trị - xã hội theo quy định, thực hiện nghĩa vụ công dân.
Mức khá: Yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, vì lợi ích dân tộc; gương mẫu chấp hành đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước; tham gia hoạt động chính trị - xã hội theo quy định, thực hiện tốt nghĩa vụ công dân; có ý chí vượt khó khăn để vươn lên *.
Mức xuất sắc: Yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội, vì lợi ích dân tộc; gương mẫu chấp hành và tuyên truyền, vận động mọi người chấp hành đường lối, chủ trương chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước; tích cực trong các hoạt động chính trị - xã hội, thực hiện tốt nghiã vụ công dân; vượt khó khăn và động viên đồng nghiệp vượt qua trở ngại, khó khăn để vươn lên.
Tiêu chí 2. Đạo đức nghề nghỉệp
Mức trung bình: Giữ gìn phẩm chất, danh dự, giữ được uy tín của nhà giáo; liêm chính, trung thực, có trách nhiệm trong thực hiện nhiệm vụ đấu tranh chống những biểu hiện tiêu cực, không lợi dụng chức vụ hiệu trưởng, không làm mất dân chủ trong nhà trường; khiêm tốn, tôn trọng người khác.
Mức khá: Giữ gìn phẩm chất, danh dự, phát huy được uy tín của nhà giáo; liêm chính, trung thực và có trách nhiệm trong thực hiện nhiệm vụ; ngăn ngừa, đấu tranh chống những biểu hiện tiêu cực, không lợi dụng chức vụ hiệu trưởng, thực hiện tốt quy chế dân chủ trong nhà trương; khiêm tốn, tôn trọng người khác.
Mức xuất sắc: Giữ gìn phẩm chất, danh dự, nâng cao được uy tín của nhà giáo; liêm chính, trung thực, có trách nhiệm và tâm huyết với nghề nghiệp; tích cực ngăn ngừa, đấu tranh chống những biểu hiện tiêu cực, không lợi dụng chức vụ hiệu trưởng, phát huy dân chủ để phát triển nhà trường, khiêm tổn, tôn trọng người khác.
Theo Giaoducthoidai.vn
Phát huy năng lực người học ở đại học ngoài công lập Nâng cao chất lượng đào tạo là vấn đề sống còn đối với các trường đại học ngoài công lập. Theo đó, một trong những yêu cầu quan trọng là đổi mới phương pháp giảng dạy, xóa bỏ phương pháp lạc hậu, thụ động, thực hành hiệu quả các phương pháp tiên tiến, giảng dạy nhằm phát huy năng lực người học. ảnh...
