Đâu là thời điểm tốt nhất để uống thuốc hạ huyết áp?

Khoa học ngày càng chứng minh được rằng, không chỉ liều lượng, mà cả thời điểm dùng thuốc cũng ảnh hưởng đến hiệu quả điều trị.

Một thay đổi nhỏ trong thói quen dùng thuốc có thể giúp kiểm soát huyết áp hiệu quả hơn. Ảnh: BSIP/UIG/Getty Images

Uống thuốc hạ huyết áp lúc nào hiệu quả nhất?

Trong khi lời khuyên uống thuốc hạ huyết áp (thuốc điều trị huyết áp cao) vào buổi sáng đã phổ biến và được củng cố nhiều năm qua, ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy hầu hết các loại thuốc điều trị huyết áp đều hiệu quả hơn khi uống vào buổi tối.

Một thử nghiệm lâm sàng ngẫu nhiên vừa được công bố trên JAMA Network Open cho thấy, việc uống thuốc hạ huyết áp một lần mỗi ngày vào buổi tối giúp giảm đáng kể huyết áp ban đêm so với uống sau khi thức dậy. Kết quả được duy trì ổn định trong 12 tuần mà không phát hiện thêm tác dụng phụ hay biến chứng nghiêm trọng.

Các chuyên gia cho rằng, huyết áp ban đêm đóng vai trò quan trọng vì chỉ số trong lúc ngủ thường dự báo chính xác hơn nguy cơ bệnh tim mạch so với số đo tại phòng khám. Một nghiên cứu trước đó từng chỉ ra, huyết áp cao khi theo dõi liên tục trong 24 giờ có liên hệ mật thiết với nguy cơ tăng các biến cố tim mạch, khẳng định tầm quan trọng của việc duy trì kiểm soát huyết áp cả ngày lẫn đêm.

Hiệu quả rõ rệt khi uống thuốc buổi tối

Nghiên cứu do bác sĩ Xiaoping Chen, Bệnh viện Tây Trung Quốc (Đại học Tứ Xuyên) chủ trì, tiến hành trên 720 người trưởng thành tại 15 bệnh viện. Người tham gia được chia ngẫu nhiên thành hai nhóm: nhóm uống thuốc vào buổi sáng (6-10 giờ) và nhóm uống buổi tối (18-22 giờ).

Nhóm nghiên cứu đã sử dụng phương pháp theo dõi huyết áp lưu động 24 giờ – ghi nhận số đo mỗi 20-30 phút trong cả ngày và đêm.

Cả hai nhóm đều sử dụng viên phối hợp olmesartan 20 mg và amlodipine 5 mg , liều lượng được điều chỉnh sau 4 và 8 tuần dựa trên kết quả đo huyết áp tại nhà và tại bệnh viện. Sau 12 tuần, nhóm uống buổi tối có huyết áp tâm thu ban đêm thấp hơn trung bình 3 mmHg so với nhóm uống sáng, đồng thời đạt tỷ lệ kiểm soát huyết áp tâm thu ban đêm 79%, cao hơn đáng kể so với 69,8% của nhóm còn lại.

Tại phòng khám, tỷ lệ kiểm soát huyết áp đạt 88,7% ở nhóm uống tối và 82,2% ở nhóm uống sáng. Đáng chú ý, tần suất tụt huyết áp và các tác dụng phụ khác không có sự khác biệt đáng kể giữa hai nhóm.

Đồng hồ sinh học và “liệu pháp thời gian”

Theo bác sĩ Chen, kết quả này phù hợp với nguyên tắc của liệu pháp theo nhịp sinh học – tức là điều chỉnh thời điểm uống thuốc sao cho trùng khớp với nhịp sinh học của cơ thể, giúp tối ưu hiệu quả điều trị.

Việc điều chỉnh thời điểm uống thuốc sao cho trùng khớp với nhịp sinh học của cơ thể sẽ giúp tối ưu hiệu quả điều trị. Ảnh: Adobe Stock

Amlodipine đạt nồng độ đỉnh trong máu sau 6-12 giờ và có thời gian bán thải dài, vì vậy uống vào buổi tối sẽ phát huy tác dụng mạnh nhất vào ban đêm – thời điểm huyết áp thường tăng cao. Trong khi đó, olmesartan ức chế hệ renin-angiotensin (hệ thống các hormon làm nhiệm vụ điều hòa cân bằng huyết áp trong cơ thể người) – cơ chế có xu hướng hoạt động mạnh hơn khi lưu lượng máu đến thận giảm trong lúc ngủ. Việc kết hợp hai hoạt chất này trong cùng một viên thuốc giúp duy trì huyết áp ổn định cả ngày lẫn đêm.

Trước đây, một nghiên cứu quy mô lớn tại Anh mang tên TIME từng kết luận rằng không có sự khác biệt giữa việc uống thuốc hạ huyết áp buổi sáng hay buổi tối khi xét đến các biến cố lớn như nhồi máu cơ tim , đột quỵ hay tử vong do mạch máu .

“Chúng tôi không nhận thấy lợi thế của việc dùng thuốc vào buổi tối so với buổi sáng về kết quả tim mạch chính hay tỷ lệ tử vong”, bác sĩ Isla S. Mackenzie viết trên The Lancet .

Có nghiên cứu cũng chỉ ra rằng, không có sự khác biệt giữa việc uống thuốc hạ huyết áp buổi sáng hay buổi tối.

Tuy nhiên, giới chuyên môn cho rằng nghiên cứu này và nghiên cứu mới nhất khác nhau về mục tiêu và đối tượng. Thử nghiệm tại Anh tập trung vào bệnh nhân đã điều trị ổn định lâu dài, trong khi nghiên cứu ở Trung Quốc hướng đến người mới bắt đầu hoặc tái khởi động điều trị, đồng thời đặc biệt chú trọng kiểm soát huyết áp ban đêm thông qua theo dõi liên tục.

Nói cách khác, nghiên cứu TIME giải đáp câu hỏi về tác động lâu dài đối với biến cố tim mạch, còn thử nghiệm của bác sĩ Chen lại trả lời câu hỏi về hiệu quả kiểm soát huyết áp hàng ngày. Cả hai góc nhìn đều quan trọng và bổ sung cho nhau trong điều trị tăng huyết áp.

Cần thêm bằng chứng dài hạn

Mặc dù kết quả nghiên cứu mới nhất cho thấy lợi ích rõ rệt trong kiểm soát huyết áp ban đêm, nhưng nghiên cứu mới chỉ kéo dài 12 tuần và chưa đánh giá tác động lâu dài đến các biến cố tim mạch như đột quỵ hay nhồi máu cơ tim.

“Những phát hiện này ủng hộ lợi ích tiềm năng của việc dùng thuốc vào buổi tối”, bác sĩ Chen nhận định. “Tuy nhiên, cần thêm các nghiên cứu dài hạn để xác định liệu việc giảm vài mmHg vào ban đêm có thực sự giúp giảm biến cố tim mạch hay không”.

Dù còn cần thêm thời gian để khẳng định, kết quả nghiên cứu đã mở ra một hướng tiếp cận mới: không chỉ điều trị huyết áp, mà còn điều trị đúng thời điểm – yếu tố tưởng nhỏ nhưng có thể tạo nên khác biệt lớn cho sức khỏe tim mạch trong tương lai.

Lời khuyên của chuyên gia

Theo các chuyên gia, với những bệnh nhân có huyết áp ban đêm cao hoặc khó kiểm soát, việc chuyển thời điểm uống thuốc từ buổi sáng sang buổi tối có thể là một lựa chọn hợp lý. Tuy nhiên, người bệnh không nên tự ý thay đổi thời điểm uống thuốc mà cần trao đổi với bác sĩ, đặc biệt nếu có các bệnh lý nền như tiểu đường , rối loạn thần kinh tự động, suy thận hoặc tiền sử ngất xỉu.

Hiện nay, nhiều hướng dẫn điều trị tăng huyết áp khuyến khích người bệnh sử dụng thuốc viên phối hợp liều cố định để giảm số lượng thuốc, tăng khả năng tuân thủ và giúp duy trì thói quen điều trị đều đặn. Việc đo huyết áp tại nhà hoặc sử dụng thiết bị đo 24 giờ cũng được xem là phương pháp hữu hiệu giúp người bệnh phát hiện và điều chỉnh tình trạng tăng huyết áp về đêm.