Đào tạo tiến sĩ: Không “học” mà “làm”

Số lượng và chất lượng công bố quốc tế của các cơ sở giáo dục đại học (GDĐH) đã tăng hơn 3 lần so với 7 năm trước, chất lượng các nhóm nghiên cứu và đào tạo tiến sĩ những năm gần đây đã được nâng cao hơn nhiều lần.

Nhiều ý kiến cho rằng, để phát triển nghiên cứu khoa học trong các trường ĐH, cần xóa bỏ tư duy “học tiến sĩ”, thực chất là phải “làm tiến sĩ”.

Các trường ĐH chủ động nâng cao chất lượng nghiên cứu

Tại hội thảo “Các giải pháp, chính sách nâng cao chất lượng đào tạo tiến sĩ, gắn với nhu cầu nghiên cứu khoa học và nhóm nghiên cứu”, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Văn Phúc cho biết, số lượng và chất lượng công bố quốc tế của các cơ sở GDĐH đã tăng hơn 3 lần so với 7 năm trước. Kết quả này cho thấy sự chú trọng hội nhập thế giới cũng như năng lực nghiên cứu khoa học của các trường ĐH.

Theo Thứ trưởng, Luật Sửa đổi bổ sung một số điều của Luật Giáo dục ĐH (Luật số 34) và Nghị định số 99/2019/NĐ-CP của Chính phủ hướng dẫn thi hành Luật này đã trao quyền tự chủ mạnh mẽ cho các cơ sở GDĐH nhằm nâng cao chất lượng đào tạo. Để tiếp tục thúc đẩy chất lượng đào tạo và nghiên cứu trong các cơ sở GDĐH, Thứ trưởng cho biết, Bộ GD&ĐT đang xây dựng Quy chế đào tạo trình độ tiến sĩ và Nghị định hoạt động khoa học công nghệ trong các cơ sở GDĐH.

Quyền Vụ trưởng Vụ GDĐH Nguyễn Thu Thủy cho biết: Trong hai năm qua, từ đăng ký chỉ tiêu đào tạo tiến sĩ của các trường cho thấy, số trường đào tạo tiến sĩ gia tăng. Tuy số ngành đào tạo giảm đi, tỷ lệ nghiên cứu sinh nhập học trong nước giảm sút, nhưng số lượng học viên đăng ký năm 2020 của các trường cao hơn nhiều so với năm 2019.

Thời gian tới, Bộ GD&ĐT nghiên cứu sửa đổi Quy chế tuyển sinh và đào tạo trình độ tiến sĩ theo hướng đơn giản hóa thủ tục hành chính, nâng cao tinh thần tự chủ của các cơ sở GDĐH, đồng thời có những điểm sửa đổi kỹ thuật để phù hợp với thực tiễn, nâng cao chất lượng tuyển sinh và đào tạo tiến sĩ, tiệm cận với quốc tế.

Cần cơ chế chính sách để hỗ trợ các nhóm nghiên cứu trong GDĐH, vì nhóm nghiên cứu quyết định chất lượng đào tạo tiến sĩ. Ảnh P.T

Nghiên cứu sinh phải thực sự “làm tiến sĩ”

Nhóm giảng viên/nghiên cứu sinh tham gia nhóm nghiên cứu công bố quốc tế uy tín cao gấp hơn 4,6 lần so với nhóm giảng viên/nghiên cứu sinh chưa từng tham gia nhóm nghiên cứu. Đây là kết quả khảo sát 463 nghiên cứu sinh và 333 giảng viên của các cơ sở GDĐH trên toàn quốc do GS.TSKH Nguyễn Đình Đức, ĐHQG Hà Nội chia sẻ tại hội thảo.

Nổi bật nhất là số lượng công bố khoa học trên hệ thống hệ thống ISI/Scopus của nhóm giảng viên đã từng tham gia nhóm nghiên cứu gấp tới 4,87 lần so với nhóm giảng viên chưa từng tham gia nhóm nghiên cứu. Kết quả tương tự, nhóm nghiên cứu sinh đã từng tham gia nhóm nghiên cứu gấp tới 4,86 lần so với nhóm nghiên cứu sinh chưa từng tham gia nhóm nghiên cứu.

Điều này cho thấy, việc tham gia nhóm nghiên cứu góp phần không nhỏ giúp nghiên cứu sinh công bố khoa học – đặc biệt là công bố quốc tế. Bởi vì, tham gia nhóm nghiên cứu, nghiên cứu sinh sẽ được giúp đỡ không chỉ từ chính giảng viên hướng dẫn mà còn là từ các thành viên khác trong nhóm nghiên cứu về xây dựng ý tưởng, viết bài báo cho tới cách thức để hoàn thiện cũng như nộp sản phẩm khoa học của mình.

Từ nghiên cứu, GS Nguyễn Đình Đức đề xuất sửa đổi Quy chế tuyển sinh và đào tạo tiến sĩ theo hướng đặt ra yêu cầu cao đối với người học và cán bộ hướng dẫn, đồng thời có chế độ, chính sách khuyến khích cán bộ, nghiên cứu sinh tích cực tham gia nghiên cứu khoa học; tăng quy mô và chất lượng nghiên cứu sinh.

Đồng quan điểm với GS Nguyễn Đình Đức, PGS.TS Trần Thị Thanh Tú, Trường ĐH Kinh tế – ĐHQG Hà Nội cho rằng, để đào tạo tiến sĩ thành công và đạt chuẩn quốc tế, yếu tố then chốt là chính sách thu hút GS nước ngoài, nghiên cứu sinh làm việc toàn thời gian và cần xây dựng nhóm nghiên cứu.

TS Nguyễn Đắc Trung, Phó Trưởng phòng Đào tạo trường ĐH Bách khoa Hà Nội nhấn mạnh: “Nghiên cứu sinh phải thực sự là người làm tiến sĩ, coi đây là công việc của họ, để toàn tâm toàn ý, từ đó nhận được lại thành quả. Từ đây mới tạo nên động lực đúng đắn, thúc đẩy nghiên cứu sinh hoàn thành tốt công việc của mình”.

Thừa nhận vai trò của nhóm nghiên cứu trong cơ sở GDĐH và đào tạo tiến sĩ, bà Lê Yên Dung, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học xã hội, nhân văn và tự nhiên, Bộ KH&CN, cho biết, sắp tới Bộ KH&CN sẽ đẩy mạnh triển khai Đề án đào tạo, bồi dưỡng nhân lực khoa học và công nghệ ở trong nước và nước ngoài bằng ngân sách Nhà nước theo Quyết định số 2395/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ.

Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Văn Phúc cho biết: Cần cơ chế chính sách để hỗ trợ các nhóm nghiên cứu trong GDĐH. Bộ GD&ĐT sẽ tiếp thu các ý kiến để hoàn thiện hành lang pháp lý, trong đó có dự thảo Nghị định hoạt động Khoa học công nghệ trong GDĐH.