Đào tạo nguồn nhân lực du lịch chất lượng cao: Cần chuẩn đầu ra cho nhóm ngành
Nguồn nhân lực được trang bị đầy đủ kiến thức, kỹ năng cần thiết đóng vai trò quan trọng làm tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường du lịch cho từng doanh nghiệp, địa phương, rộng hơn là của cả quốc gia.
Sinh viên khoa Du lịch Trường Đại học Văn hóa TPHCM. Ảnh: TG
Do vậy, đào tạo nguồn nhân lực du lịch chất lượng cao là nhu cầu, đòi hỏi của xã hội với cơ sở GD.
Kiến thức chưa song hành cùng kỹ năng
Theo thống kê của Tổng cục Du lịch, mỗi năm, toàn ngành cần thêm gần 40.000 lao động; nhưng chỉ có khoảng 20.000 lao động tốt nghiệp từ các cơ sở đào tạo, trong số đó chỉ xấp xỉ 1.800 sinh viên đại học, cao đẳng chuyên nghiệp, 2.100 sinh viên cao đẳng nghề du lịch, còn lại là học sinh trung cấp, sơ cấp và đào tạo ngắn hạn dưới ba tháng. Điều này khiến nguồn nhân lực do các cơ sở đào tạo cung cấp cho thị trường chưa đáp ứng được yêu cầu của doanh nghiệp, nhất là nguồn nhân lực quản lý. Ngay cả khi tuyển đúng người học ngành du lịch, các doanh nghiệp vẫn mất thời gian, công sức đào tạo lại.
Trong quá trình này, doanh nghiệp cũng vướng phải không ít khó khăn, khi người quản lý kiêm vai trò đào tạo giỏi không nhiều, thường hướng dẫn theo kinh nghiệm là chủ yếu, thiếu kỹ năng, kiến thức cụ thể. Ngoại ngữ, tin học được coi là chìa khóa để hội nhập, song đây lại là điểm yếu lớn của nguồn nhân lực du lịch Việt Nam.
Thống kê của Tổng cục Du lịch cho thấy, có khoảng 60% lực lượng lao động của ngành biết ngoại ngữ nhưng chủ yếu là tiếng Anh (42%), tỷ lệ biết tiếng Trung Quốc chỉ 5%, tiếng Pháp 4%… Trong đó, số lao động có khả năng sử dụng thành thạo ngoại ngữ chỉ 15%, và cũng chỉ tập trung chủ yếu ở bộ phận làm hướng dẫn viên du lịch, lễ tân khách sạn.
Về trình độ công nghệ thông tin, có hơn 60% lao động biết sử dụng máy tính, nhưng phần lớn chỉ đáp ứng những công việc đơn giản. Cùng với yếu kém trên, thực tế cho thấy, kỹ năng mềm, khả năng ứng xử, đạo đức nghề nghiệp của lực lượng lao động du lịch cũng chưa được trang bị đầy đủ.
Video đang HOT
Nguồn nhân lực du lịch chưa đáp ứng được nhu cầu. Ảnh minh họa
Nhà trường, địa phương liên kết cùng đào tạo
Một trong những nguyên nhân do kết cấu khung chương trình đào tạo giữa các cơ sở khác nhau về tỷ lệ giữa khối kiến thức đại cương và chuyên ngành. TS Mai Hà Phương, Trưởng khoa Du lịch, Trường Đại học Văn hóa TPHCM cho rằng có cơ sở quá thiên về trang bị kỹ năng mà không quan tâm đến trau dồi kiến thức nền, do đó chỉ tạo đội ngũ “thợ” chứ không thể tạo ra những người quản lý giỏi.
Thêm vào đó, còn thiếu hệ thống giáo trình cốt lõi; tài liệu tham khảo khá phong phú nhưng chất lượng hạn chế. Trong khi đó, không thể sử dụng giáo trình nước ngoài để giảng dạy chính thức vì nội dung, tên môn học, hệ số tín chỉ… có sự khác biệt lớn; nhiều lĩnh vực chưa phù hợp điều kiện phát triển và đặc điểm của nước ta.
Nhận định về những khó khăn trong công tác đào tạo nguồn nhân lực ngành du lịch giai đoạn hiện nay, theo PGS.TS Nguyễn Quyết Thắng – Trưởng khoa Du lịch Trường Đại học Công nghệ TPHCM, nguyên nhân do công tác định hướng nghề nghiệp về du lịch chưa phổ biến; hạn chế về thông tin dự báo nhân lực ngành du lịch qua các năm.
TS Phạm Tấn Hạ – Phó Hiệu trưởng Trường Đại học KHXH&NV- ĐHQG TPHCM bày tỏ: Các trường chưa chủ động trong quá trình đào tạo thông qua việc liên kết với địa phương dựa trên thế mạnh của trường mình như nghiên cứu về các sản phẩm du lịch, văn hóa, các giá trị về du lịch, sản phẩm nông nghiệp gắn với du lịch.
Để nâng cao chất lượng đào tạo nhân lực ngành du lịch, PGS.TS Dương Văn Sáu – Trưởng khoa Du lịch, Trường Đại học Văn hóa Hà Nội nêu quan điểm: Cần rà soát lại các mã ngành du lịch để định hướng đào tạo; phải có cơ chế riêng cho sinh viên, ưu tiên tuyển sinh đầu vào, học phí, ưu đãi việc làm. Để nâng cao nguồn nhân lực, cũng cần có chính sách ưu đãi sinh viên ngành du lịch như ngành sư phạm.
TS Phạm Như Nghệ – Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục Đại học (Bộ GD&ĐT) cho biết: Để du lịch thành ngành kinh tế mũi nhọn, Chính phủ có Nghị quyết 103/NQ-CP ban hành chương trình hoạt động thực hiện Nghị quyết 08/NQ-TW của Bộ Chính trị. Chính phủ cũng ban hành Quyết định 147/QĐ-TTg phê duyệt chiến lược phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2030.
Trên cơ sở đó, Bộ GD&ĐT xây dựng Đề án Đổi mới cơ chế hoạt động, tăng cường năng lực cho các cơ sở giáo dục đại học về du lịch trình Chính phủ phê duyệt. Quan điểm của đề án nhằm đổi mới căn bản, toàn diện cơ chế hoạt động, tăng cường năng lực cho cơ sở giáo dục đại học đào tạo nhân lực trình độ đại học về du lịch nhằm phát triển quy mô và nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực lao động để phát triển du lịch thành ngành kinh tế mũi nhọn.
Theo đó, các ngành đào tạo về du lịch sẽ tiếp cận theo hướng bền vững, bảo vệ môi trường, phát triển cả về chiều rộng lẫn chiều sâu trong các cơ sở giáo dục đại học; đẩy mạnh ứng dụng những thành tựu của cuộc cách mạng 4.0 và chú trọng phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao.
PGS.TS Nguyễn Thị Nguyên Hồng – Trưởng khoa Du lịch, Trường Đại học Thương mại đề xuất phối kết hợp trong chia sẻ dữ liệu giữa các nhà trường để có sự gắn kết. Đồng thời xây dựng chuẩn đầu ra cho nhóm ngành đào tạo du lịch. Các cơ sở đào tạo tiếp cận nhiều hơn với cơ sở giáo dục nước ngoài để nâng cao trình độ.
Nghệ An: Học nghề để có nhiều cơ hội việc làm
Thống kê cho thấy, tỉnh Nghệ An hiện có 65 cơ sở giáo dục nghề nghiệp, trong đó có 9 trường cao đẳng, 14 trường trung cấp, 20 trung tâm giáo dục nghề nghiệp, 22 cơ sở có đăng ký hoạt động giáo dục nghề nghiệp, mở ra nhiều cơ hội nghề nghiệp cho giới trẻ địa phương.
Cần đổi mới học nghề
Trường trung cấp Kinh tế - kỹ thuật Nghi Lộc (Nghệ An) năm nay có 200 chỉ tiêu tuyển sinh hệ trung cấp. Tuy nhiên, trường chỉ tuyển sinh được 140 chỉ tiêu, và cũng thấp hơn năm trước 50 em.
Ông Lương Anh Tuấn - Phó Hiệu trưởng nhà trường - cho biết: Việc tuyển sinh không thuận lợi bởi nằm cạnh nhiều trường dạy nghề có quy mô của tỉnh. Trong đó, học sinh ở những xã ven thành phố, thường sẽ có xu hướng học nghề ở TP Vinh... ông Tuấn cũng thừa nhận, việc tiếp cận giữa trường nghề và các trường học trên địa bàn chưa được thường xuyên. Thế nên, hàng năm số học sinh phân luồng, số học sinh có nhu cầu học nghề, trường chưa rà soát và nắm bắt đầy đủ.
Sinh viên học nghề tại Trường đại học Sư phạm kỹ thuật Vinh (Nghệ An)
"Hằng năm có hàng trăm học sinh tốt nghiệp lớp 9, nhưng cũng chỉ tuyển sinh được một phần nhỏ. Từ hơn hai năm nay chúng tôi phối hợp với Trường trung cấp Kinh tế - Công nghiệp - Thủ công nghiệp tuyển sinh hệ trung cấp đối với học sinh thuộc diện phân luồng và học sinh đang học THPT trên địa bàn. Thế nhưng, phương án này chỉ nhận được sự hưởng ứng của học sinh đang học tại Trường THPT Quỳ Châu với hình thức vừa học nghề, vừa học văn hóa", ông Bùi Hoàng Báu - Giám đốc Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên (GDNN-GDTX) huyện Quỳ Châu, cho biết.
Để khuyến khích việc đào tạo nghề năm 2020, tỉnh Nghệ An đã cấp kinh phí để đào tạo nghề cho hơn 11.000 chỉ tiêu với hơn 1.700 chỉ tiêu trình độ cao đẳng, gần 5.000 chỉ tiêu trình độ trung cấp và hơn 4.600 chỉ tiêu trình độ sơ cấp. Ngoài ra, tỉnh cũng đặt hơn 3.100 chỉ tiêu cho các nhà trường đào tạo tự túc kinh phí.
Nhưng đáng tiếc, hầu hết học sinh vẫn coi học nghề là sự lựa chọn thứ hai sau lựa chọn vào học đại học. Các cơ sở GDNN hiện nay, thực sự vẫn chưa biết cần làm gì khi người học còn phân vân đứng trước quá nhiều sự lựa chọn như hiện nay. Điều này đòi hỏi phải đổi mới, đa dạng các khóa học nghề từ ngắn hạn đến dài hạn. Nhà trường cùng với doanh nghiệp cùng ngồi lại tìm các khóa học kỹ năng ngắn hạn đáp ứng nhu cầu doanh nghiệp và người học. Tiếp đó đổi mới chương trình đào tạo gắn với chuẩn đầu ra theo nhu cầu của thị trường lao động.
Với những học sinh tốt nghiệp THCS, nhà trường thay đổi trình tự thực hiện nội dung chương trình bằng cách cung cấp ngay những nội dung mang tính công cụ và nhấn mạnh thực hành, tạo ra sản phẩm thực tế nhờ kỹ năng được đào tạo sẽ là cách thu hút và giữ chân học sinh khỏi bỏ học. Những môn học văn hóa cần được thiết kế tích hợp với các môn kỹ năng nghề để bài học thêm hấp dẫn và hiệu quả, rút ngắn thời gian đào tạo.
Nhu cầu tuyển dụng cao
Việc tuyển sinh chưa hiệu quả được đán.h giá với nhiều nguyên nhân khác nhau. Trong đó, có một phần nguyên nhân từ phía các nhà trường khi hiện nay chưa đáp ứng được yêu cầu của người học, đặc biệt là về cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy học và nhất là đội ngũ giáo viên. Liên kết hợp tác tốt với doanh nghiệp để đào tạo kỹ năng thực hành và tạo đầu ra có việc làm cho người học với mức lương hợp lý. Nhà trường cần tự tin, chủ động đến với doanh nghiệp để quảng bá chất lượng đầu ra và nhận đặt hàng đào tạo theo yêu cầu doanh nghiệp.
Học sinh phân luồng tham gia học nghề tại Trường trung cấp Kinh tế - Kỹ thuật Bắc Nghệ An
Ông Hoàng Sỹ Tuyến - Trưởng phòng Đào tạo nghề - Sở Lao động Thương binh và xã hội tỉnh Nghệ An - chia sẻ: Hiện, chất lượng lao động sau đào tạo của một số ngành nghề chưa đáp ứng được yêu cầu sản xuất kinh, dịch vụ của doanh nghiệp và thị trường sử dụng lao động. Bên cạnh đó, năng lực đào tạo của một số cơ sở giáo dục nghề nghiệp còn hạn chế, nhất là cơ sở vật chất, thiết bị đào tạo còn thiếu, không đồng bộ, lạc hậu.... Ngoài ra, đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục nghề nghiệp còn thiếu, cơ cấu chưa phù hợp đã ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo ở các trường nghề.
Xunh quanh vấn đề đào tạo nghề hiện nay cũng đang có những bất cập khi cơ cấu ngành nghề giữa các trường còn chồng chéo, bố trí chưa hợp lý, chỉ tập trung vào một số nghề trọng điểm. Đặc biệt, quyền lợi giữa lao động có tay nghề và chưa có tay nghề đang được "đánh đồng" trong việc chi trả lương ở nhiều đơn vị khiến nhiều lao động không mặn mà với việc học nghề.
Từ những bất cập này, có thể nói để công tác đào tạo nghề có hiệu quả cần phải đồng bộ nhiều giải pháp, đòi hỏi lãnh đạo nhà trường năng động, tận dụng cơ hội đổi mới từ nhà trường đến việc đổi mới chương trình đào tạo, nâng cao chất lượng đội ngũ, làm tốt truyền thông về GDNN trên cơ sở quảng bá chất lượng đào tạo. Muốn thu hút người học, điều căn bản nhất là học xong người học có được kỹ năng nghề thì sẽ không lo không có việc làm. Đầu ra có việc làm ổn định thì đầu vào mới có thể tuyển sinh tốt được.
Sẽ thí điểm đào tạo Cao đẳng nghề cho học sinh tốt nghiệp THCS Đã có khoảng trên 195.000 học sinh tốt nghiệp THCS học đi học nghề . Mặc dù chịu ảnh hưởng của dịch bệnh nhưng ngành GDNN đã đang hoàn thành tốt những mục tiêu đã đề ra. Ngày 3/12, Tổng Cục Giáo dục nghề nghiệp); Hiệp hội GDNN và Nghề Công tác xã hội Việt Nam, chương trình đổi mới đào tạo nghề...