Đại học là ‘college’, ‘university’ hay ’school’?
Việc trường Đại học Bách khoa Hà Nội trở thành Đại học Bách khoa Hà Nội không chỉ cho thấy cách phân loại trường mà còn gợi mở về đường hướng của đại học Việt Nam thời gian tới.
“Ra nước ngoài, mình kể Việt Nam chỉ có 6 đại học (university) khiến nhiều người ngạc nhiên vì cùng một quy mô dân số như vậy, nhiều nước phải có đến trăm đại học, gấp gần 20 lần con số tại Việt Nam”, chuyên gia giáo dục Lê Đình Hiếu kể với Zing.
Thông tin về việc trường Đại học Bách khoa Hà Nội trở thành Đại học Bách khoa Hà Nội gây bất ngờ cho nhiều người vì hầu hết không biết việc “trường đại học” và “đại học” là hai khái niệm khác nhau. Đại học Bách khoa Hà Nội là đơn vị sự nghiệp công lập tự chủ trực thuộc Bộ GD&ĐT, có tư cách pháp nhân, con dấu và tài khoản riêng.
Theo ông Hiếu, việc nâng cấp Đại học Bách khoa Hà Nội và tạo điều kiện nâng cấp các trường đại học lên đại học nói chung sẽ tốt cho nền giáo dục, mở ra cơ hội cho các đại học đào tạo đa ngành, phù hợp với xu thế việc làm hiện nay.
Mô hình “đại học trong đại học” ở nước ngoài
Ông Hiếu cho hay không phải riêng Mỹ mà nhiều nước trên thế giới đi theo mô hình đại học đa ngành. Nguyên tắc của đại học đa ngành là trong đại học thì có đại học trực thuộc, thường gọi là đại học thành viên hoặc trường thành viên. Rất nhiều đại học ở Mỹ không có chức năng giảng dạy mà trường thành viên mới giảng dạy.
Chuyên gia giáo dục Lê Đình Hiếu. Ảnh: NVCC.
Theo đó, đại học lớn được gọi là “university”. Dưới đại học là các trường đại học gọi là “school” hoặc “ college”. Đây là 2 khái niệm tương đương và được dùng lẫn lộn với nhau, có chức năng giảng dạy và đào tạo.
Trong đó, “school” thường để chỉ đào tạo các lĩnh vực hẹp, gồm nhiều ngành (“major”), dưới “major” là chuyên ngành sâu (“concentration”). “College” lại đào tạo về một lĩnh vực lớn gồm nhiều khoa (“department”).
“Thực ra, định nghĩa giữa ’school’ và ‘college’ hơi khó phân biệt vì thế giới còn tồn tại nhiều tranh cãi về định nghĩa về lĩnh vực rộng/hẹp”, ông Hiếu lấy ví dụ về Đại học Pennsylvania, nơi ông lấy bằng thạc sĩ Giáo dục. Đại học này có 12 trường thành viên (school), trong số đó có thể kể đến là trường Khoa học và Nghệ thuật (School of Arts and Science) và trường Giáo dục (School of Education).
Song hành với “school” và “college” là các bộ phận hành chính khác được gọi là “ office” như Phòng hành chính (Office of Administration) hay Phòng Công tác sinh viên (The Office of Admissions and Student Affairs)…
Cả “office”, “school” và “college” đều thuộc quyền quản lý của “university”. Ở đây, “university” có chức năng quản lý và điều hành 3 đơn vị nói trên.
Video đang HOT
Nhận xét về cách dùng “university” trong tên các trường đại học ở Việt Nam, ông Hiếu cho rằng cách dùng từ của Việt Nam không phân biệt được university và school/ college.
Ngoài ra, theo ông Hiếu, các đại học (university) tại Việt Nam đang làm chức năng có phần khác với đại học Mỹ. Trong khi các đại học Mỹ tập trung nhiều hơn vào nghiên cứu, đại học tại Việt Nam lại tập trung giảng dạy và đào tạo hơn.
Ông Hiếu nhận xét mô hình “đại học trong đại học” là mô hình phổ biến trên thế giới. Tuy nhiên, không nên lấy nó làm chuẩn mực vì có rất nhiều quốc gia khác họ vẫn duy trì từng trường một độc lập đi theo đúng một lĩnh vực chuyên môn duy nhất và không trực thuộc đại học mẹ như Nhật Bản hay Israel…
Không chỉ Việt Nam, các trường đại học trên thế giới vẫn còn lẫn lộn nhiều cách gọi phức tạp, đôi khi là dựa trên các yếu tố đặc thù về lịch sử, địa phương.
Tại Anh, cùng thuộc khối Đại học London nhưng lại có cả university, college và school ngang hàng: University of London, University College London và London School of Economics and Political Science. Trong khi University of London có 9 trường thành viên thì University College London lại có 11 khoa và không có trường thành viên.
Trong khi đó, tại Mỹ, bên cạnh University of Boston, một trường khác là Boston College cũng tồn tại với quy mô tương đương. Boston College có 8 trường thành viên (3 schools, 5 colleges) nhưng họ vẫn chọn tên là là “college” để ghi nhớ về nguồn gốc của trường từng là một đại học khai phóng (a liberal arts college).
Sinh viên có thể học đa ngành trong đại học
Ông Hiếu dự đoán sau khi trường Đại học Bách khoa Hà Nội lên Đại học Bách khoa Hà Nội, một số viện trong trường sẽ được nâng cấp lên thành trường.
“Ngoài ra, Đại học Bách khoa Hà Nội có thể mở thêm các trường thành viên dạy các ngành mới như Kinh doanh hay Y sinh. Nếu chỉ nâng cấp các viện lên trường, Đại học Bách khoa Hà Nội vẫn chỉ là một trường đào tạo về kỹ thuật, công nghệ”, ông Hiếu nói.
Bên cạnh nâng cấp các viện lên trường đại học, ĐH Bách khoa Hà Nội có thể mở thêm các trường thành viên dạy các ngành mới. Ảnh: HUST.
Ông lấy ví dụ một ngôi trường khác là ĐH Kinh tế TP.HCM ( UEH). Tháng 10/2021, Trường ĐH UEH chính thức công bố thành lập 3 trường thành viên thuộc trường, gồm: Trường Kinh doanh UEH; Trường Kinh tế, luật và quản lý nhà nước UEH; Trường Công nghệ và thiết kế UEH. Theo lộ trình, giai đoạn 2022 – 2025, trường sẽ trình các cấp có thẩm quyền phê duyệt Đề án thành lập ĐH UEH.
Theo ông, việc các trường đại học có thể trở thành đại học là “rất tốt”.
Đầu tiên, mô hình này có thể mở ra tương lai đào tạo và nghiên cứu đa ngành, đáp ứng yêu cầu của thị trường việc làm thế giới hiện nay và có thể có nhiều ứng dụng tốt cho đời sống.
“Lấy ví dụ về ngành Y, trong tương lai, bác sĩ, y tá, kỹ thuật viên y tế sẽ sử dụng công nghệ rất nhiều. Nếu chỉ đào tạo ngành y theo đúng truyền thống của ngành y, tập trung vào hóa sinh thì sẽ bỏ qua một loạt kỹ năng bắt buộc một người làm ngành y phải có như đọc – phân tích số liệu…”, ông giải thích.
Từ đó, mô hình này đáp ứng nhu cầu học tập thực tiễn của xã hội. Sinh viên các đại học có thể học đa ngành, song ngành một cách dễ dàng, tiết kiệm thời gian và công sức.
Ngoài ra, việc nâng cấp, mở rộng các đại học lớn cũng có thể mở ra con đường hợp tác phát triển lâu dài. Việc nâng cấp các trường đại học lên thành đại học đào tạo đa lĩnh vực sẽ giúp chính trường này xây dựng mối quan hệ với các đại học khác trên thế giới.
Chuyên gia chỉ ra loạt nhầm lẫn về danh xưng Đại học, Cao đẳng
Rất nhiều người hiện vẫn còn nhầm lẫn hai khái niệm 'college' và 'university'. Điều này dẫn đến việc lựa chọn các trường học gặp nhiều khó khăn.
Ảnh minh họa
Rất nhiều người hiện nay vẫn dịch "university" là "đại học", còn "college" là "cao đẳng" - tức là hệ đào tạo tương đương với bậc cao đẳng tại Việt Nam, thấp hơn so với bằng đại học. Đây là một hiểu nhầm khá "tai hại" nhưng lại thường xuyên gặp ở các bạn trẻ mới tìm hiểu để đi du học.
Anh Bảo Nguyễn - nhân viên điều hành bậc hậu cử nhân (MA và PhD) của một trường đại học ở Canada với 20 năm kinh nghiệm, đồng thời là người có nhiều bài viết được phụ huynh yêu thích về du học Canada - Toronto đã có những giải thích chi tiết một số khái niệm về đại học, cao đẳng... Việc phân biệt các danh xưng này giúp bạn chọn trường học chính xác nhất.
University và Institute
Chúng ta ai cũng biết đại học tiếng Anh gọi là "university". Các đại học ở Việt Nam cũng gọi mình bằng university trên văn bản tiếng Anh. Chữ này thì tất nhiên là đúng nhưng chỉ đúng một nửa. Trong văn hóa thế giới, đại học không chỉ có 1 chữ đó. Nguyên thủy, chữ "University" có nghĩa là bao gồm tất cả.
Dịch theo đúng nghĩa tiếng Việt thì university nghĩa là đại học tổng hợp, một ngôi trường đào tạo tất cả hoặc rất nhiều các ngành nghề khác nhau từ Y, Dược, Bách khoa, Hàng không, Thương mại, Ngân hàng, cho đến Sư phạm, Văn chương, Nghệ thuật, Ngôn ngữ, Chính trị...
Thuật ngữ đại học tổng hợp này có từ rất lâu trong ngôn ngữ Việt Nam nhưng bị phai mờ dần theo năm tháng. Ở TP.HCM và Hà Nội cũng từng có đại học tổng hợp nhưng nó chỉ ở dạng sơ khai, đào tạo một số ngành khoa học căn bản như Toán, Lý, Hóa, Sinh, Văn, Sử, Địa. Đây không phải là một university theo đúng chuẩn thế giới.
Trong tiếng Anh, Pháp, Đức, Nga... người ta còn gọi đại học bằng một cái tên rất chính xác là Institute. Chữ ngày có nghĩa là đại học chuyên nghiệp chỉ trường đào tạo một hoặc một số lĩnh vực chuyên môn nhất định nào đó ví dụ Đại học Sư phạm; Đại học Nông Lâm; Đại học Bách khoa; Đại học Khoa học xã hội và nhân văn; Đại học Ngoại ngữ... Đó là sự khác biệt mấu chốt giữa university và institute.
Trong ngôn ngữ quốc tế, polytechnic institute được sử dụng để gọi tên các đại học (hay cao đẳng) đào tạo những chuyên ngành kỹ thuật. Poly nghĩa là nhiều thứ khác nhau, còn technic là kỹ thuật.
College
Nhiều người thường máy móc dịch chữ "college" thành ra cao đẳng. Điều này đúng, nhưng chưa đủ. Trong tiếng Anh, "college" có rất nhiều nghĩa. Người Mỹ gọi college là đại học. "Go to college" nghĩa là "go to university". Người Anh đôi khi cũng gọi college là university và họ có một đại học rất nổi tiếng tên gọi University College of London.
Ở Canada thì college có nghĩa là trường dạy nghề, thời gian đào tạo từ vài tuần đến 3 năm. Bất kỳ nghề nghiệp gì từ làm nail, cắt tóc, tatoo cho đến điều chỉnh phóng xạ, X-quang, thợ điện, xây dựng, lập trình... đều có thể vào college học. Dù đã tốt nghiệp đại học hay chưa tốt nghiệp trung học vẫn có thể vào college học được.
Trong đại học Mỹ, Canada cũng có nhiều college nhưng đó không phải là trường riêng rẽ nữa mà là các đơn vị hành chính riêng biệt của đại học. Chúng có thể là các văn phòng điều hành các cơ sở vật chất, cũng có thể là một khoa hay một ban trong đại học ví dụ: College of law (khoa luật); College of social work (khoa công tác xã hội). College còn có nghĩa là hội đồng. Ví dụ: College of physicians là hội đồng y khoa; College of teachers là hội đồng giáo chức.
Ngoài những chữ trên, school cũng là đại học. Ví dụ: Law school: Đại học luật; Medical school: Đại học y; School of architecture: Đại học kiến trúc. Trong một university có thể có nhiều schools khác nhau và lúc đó thì schools có nghĩa là một khoa (Department) hay một tổng khoa (Faculty).
Nếu đi du học nước ngoài, các em học sinh/sinh viên Việt Nam sẽ nghe đến chữ này: School of Graduate Studies hay Graduate School - bậc hậu cử nhân. Các sinh viên theo học ở bậc này phải tốt nghiệp cử nhân trước đã. Chương trình đào tạo trong đại học chia làm 2 bậc là:
1/ Undergraduate: Các chương trình đào tạo kéo dài 4 năm cấp văn bằng cử nhân Bachelor.
2/ Graduate: Các chương trình đào tạo sinh viên cao học (Master) từ 1-3 năm và PhD (tiến sĩ) từ 4-6 năm.
Tóm lại, university là đơn vị giáo giáo dục cao nhất và lớn nhất. Một university có thể bao gồm nhiều institute, college, school, faculty, department, centre... Ở các nước nói tiếng Anh, không có một quy luật thống nhất nào bắt buộc gọi tên 1 đại học phải là institute, college hay university mà người ta đều tự hiểu trong từng hoàn cảnh cụ thể.
Ngoài những trường lớn, theo anh Bảo các danh xưng ở trên được sử dụng khá ư là tùy tiện ở lĩnh vực trường tư. Một võ đường, một trung học, trường dạy nghề tí hon, một tiệm dạy nails cũng có thể gọi mình là academy, institute hay college. Những trường hợp này nên hiểu đó là trường thế thôi chứ không phải là viện hàn lâm, học viện, hay cao đẳng gì cả.
Việc dịch thuật bằng cách ghép chữ thành nghĩa sẽ tạo nên hậu quả hết sức tai hại. Ngôn ngữ là một bộ phận của văn hóa cho nên không hiểu văn hóa mà ghép chữ bừa bãi sẽ sinh ra ngộ nhận. Sự ngộ nhận này một khi ghi vào sách vở thì tạo thành một chuẩn mực sai lầm, tác hại cho thế hệ sau, ví dụ như trường hợp sau đây:
Trường MIT bị dịch thành Viện công nghệ Massachusetts Institute of Technology. Đây là lối dịch vẹt ráp chữ. Technology ở đây không có nghĩa là công nghệ mà Institute cũng không có nghĩa là Viện. Ngay cái tên nó đã nói rất rõ: Massachusetts Institute of Technology nghĩa là Đại học Bách khoa kỹ thuật. Dịch MIT là "Viện công nghệ" là sai lệch hoàn toàn. Thế giới chỉ đơn giản gọi nó là MIT, như gọi Apple, HP, Sony... Nghe MIT thì ai cũng biết là đại học nổi tiếng nhất thế giới về khoa học kỹ thuật. Ngày nay, MIT đã lớn mạnh trở thành university đã mở các chương trình trong lĩnh vực nhân văn, nghệ thuật, ngôn ngữ, kinh tế....
Mô hình 'đại học', 'trường đại học' các nước thế nào? Mô hình 'trường đại học nằm trong đại học' không mới, thậm chí còn khá quen thuộc ở nhiều nước như Mỹ, Anh, Trung Quốc... Gần đây, thông tin Trường ĐH Bách khoa Hà Nội được chuyển đổi thành ĐH Bách khoa Hà Nội đang thu hút sự quan tâm lớn của dư luận trong nước. Theo Luật Giáo dục ĐH 2012 sửa...