Chọn sách giáo khoa: Lo cạnh tranh không lành mạnh

Hôm nay, 22/11, Bộ GD&ĐT chính thức công bố kết quả thẩm định sách giáo khoa (SGK) mới. Thông tin được đưa ra “nháp” trước đó là có 5 bộ SGK được hội đồng thẩm định thông qua sau khi đánh giá 2 vòng. Nhiều người lo ngại tình trạng cạnh tranh không lành mạnh sẽ xảy ra khi các địa phương lựa chọn SGK.

Làm thế nào để chống tình trạng “chỉ định thầu” trong chọn SGK mới? ảnh: Như Ý

Theo tìm hiểu của PV Tiền Phong, từ đầu tháng 9, Nhà Xuất bản Giáo dục (NXB GD) Việt Nam đã có văn bản gửi các sở GD&ĐT về việc chuẩn bị SGK theo chương trình giáo dục phổ thông mới. Trong văn bản này, NXB GD Việt Nam cho hay đã hoàn thành biên soạn và trình Hội đồng quốc gia thẩm định 4 bộ SGK tuân thủ chương trình giáo dục phổ thông mới.

Tuy nhiên, cũng tại văn bản này, NXB GD Việt Nam cho biết, hiện nay, ngoài NXB GD Việt Nam trực tiếp biên soạn và xuất bản SGK mới còn có Công ty Cổ phần Đầu tư xuất bản – Thiết bị giáo dục Việt Nam (VEPIC) tổ chức biên soạn SGK.

“Đây là công ty có sự tham gia cổ phần của các cá nhân nguyên là cán bộ NXB GD Việt Nam đã nghỉ hưu; để tránh nhầm lẫn trong quá trình phối hợp triển khai công việc, chúng tôi xin được thông báo: Công ty VEPIC không phải là đơn vị thuộc hệ thống của NXB GD Việt Nam” – văn bản viết.

Nhiều ý kiến cho rằng, với văn bản này, NXB GD Việt Nam đang có dấu hiệu vi phạm Luật Cạnh tranh. Theo GS. Nguyễn Minh Thuyết, Tổng chủ biên chương trình, SGK mới, đến ngày 21/11, Bộ GD&ĐT chưa có bất kỳ quyết định nào về việc phê duyệt SGK lớp 1 được sử dụng trong chương trình giáo dục phổ thông mới. Nếu Bộ GD&ĐT thấy NXB trực thuộc bộ “việt vị” thì bộ đã “thổi còi”. Sau khi bộ phê duyệt, các NXB có quyền tổ chức giới thiệu SGK của mình nhưng tuyệt đối không được gièm pha các NXB khác hoặc có hành vi lôi kéo “khách hàng”, vì điều đó vừa thiếu đạo đức, vừa vi phạm Luật Cạnh tranh.

Nếu thực tế đúng như thông tin NXB GD Việt Nam giới thiệu rằng 4 bản mẫu SGK của họ nằm trong số 5 bản mẫu SGK đã qua 2 vòng thẩm định của Hội đồng thẩm định SGK quốc gia, thì có nghĩa SGK mới vẫn chủ yếu do NXB GD Việt Nam nắm giữ thị phần. Tức là tính độc quyền xuất bản SGK trong lần thay sách này cơ bản vẫn chưa được phá bỏ.

Đó cũng chính là lo ngại của nhiều người khi tiếp nhận chủ trương 1 chương trình nhiều SGK, bởi với tiềm lực hùng hậu, hàng năm sản xuất gần 70% sản lượng của ngành xuất bản, cộng với kinh nghiệm lâu năm và bộ máy phát hành có chân rết khắp cả nước, NXB GD Việt Nam vẫn đủ sức đè bẹp các đối thủ khác và câu chuyện độc quyền vẫn diễn ra.

Tuy nhiên, theo những người trong cuộc, để tham gia xuất bản SGK, không phải nhà NXB nào cũng có thể làm được vì cần nguồn lực tài chính, con người rất lớn. Vấn đề là làm thế nào để kiểm soát được “chỉ định thầu” khi chọn SGK.

Công khai, minh bạch

Theo Luật Giáo dục, UBND các tỉnh, thành phố sẽ có trách nhiệm chọn SGK. Bộ GD&ĐT đang xây dựng thông tư hướng dẫn nội dung này. Theo GS. Nguyễn Minh Thuyết, để các địa phương chọn được những SGK phù hợp nhất cho từng môn học, việc lựa sách cần bảo đảm nguyên tắc công khai, minh bạch và dân chủ.

“Tôi được biết, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam đã có ý kiến chỉ đạo công khai các ý kiến thẩm định SGK và công bố chế bản điện tử của SGK trên mạng Internet. Làm theo đúng chỉ đạo của Phó Thủ tướng thì người dân mới có điều kiện đánh giá và tham gia vào việc lựa chọn sách cho con em họ học. Như vậy thì việc lựa chọn sách sẽ không phụ thuộc vào quyết định của một số ít người và có thể hạn chế được tình trạng cạnh tranh không lành mạnh, ví dụ tình trạng đi tắt, chạy cửa sau” – GS. Thuyết nói.

GS. Thuyết cho rằng, Bộ GD&ĐT và các cơ quan liên quan phối hợp định giá SGK. Các bộ SGK mới do các NXB làm bằng vốn của mình. Vì vậy, giá sách phải bảo đảm cho họ thu hồi vốn. Nhưng cơ quan quản lý nhà nước cũng cần có quy định hoặc hướng dẫn về hạch toán và lộ trình thu hồi vốn, một mặt không để giá sách tăng bất hợp lý, mặt khác không để một số đơn vị trường vốn sẵn sàng chịu lỗ nhất thời, dùng giá thấp để chèn ép các đơn vị khác.

Sau khi bộ phê duyệt, các NXB có quyền tổ chức giới thiệu SGK của mình nhưng tuyệt đối không được gièm pha các NXB khác hoặc có hành vi lôi kéo “khách hàng”, vì điều đó vừa thiếu đạo đức, vừa vi phạm Luật Cạnh tranh.

Theo Tiền phong