Chấn thương thể thao và những điều cần biết

Các hoạt động thể dục thể thao giúp cơ thể dẻo dai, săn chắc, tăng sức đề kháng và sảng khoái tinh thần.

Một ca phẫu thuật điều trị chấn thương thể thao tại BV ĐHYD TP.HCM

Tuy nhiên, một số chấn thương trong lúc chơi thể thao có thể để lại nhiều di chứng nặng nề nếu không được xử trí kịp thời và đúng cách.

Sau đây là chia sẻ của ThS.BS. Huỳnh Phương Nguyệt Anh (Khoa Chấn thương chỉnh hình Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM) về những lưu ý trong xử trí và điều trị các chấn thương thể thao, đặc biệt là gãy xương – chấn thương ít gặp nhưng ảnh hưởng lớn đến vận động và sinh hoạt.

1. Những chấn thương nào thường gặp trong thể thao? Cần xử trí như thế nào khi gặp những chấn thương này?

Chấn thương xảy ra trong khi chơi thể thao hoặc tập luyện thì gọi là chấn thương thể thao. Trong đó chủ yếu là chấn thương hệ thống cơ, xương, khớp và các mô liên quan như sụn, dây chằng. Chấn thương ở chân thì thường gặp hơn tay và hơn một nửa sẽ gặp các chấn thương về gân cơ hay dây chằng, tiếp theo sẽ đến các chấn thương nông ở phần mềm (da và mô dưới da). Trật khớp và gãy xương là hai chấn thương ít gặp.

Tùy theo loại chấn thương, vị trí và mức độ nghiêm trọng mà có những xử trí chấn thương khác nhau.

Đối với những chấn thương mới gặp phải, bạn có thể áp dụng phương pháp RICE để sơ cứu chấn thương khi chơi thể thao, thể dục cơ bản:

R – Rest (Nghỉ ngơi): Hạn chế vận động ở vùng chi bị thương. Bạn cần tạm ngừng các hoạt động thể thao, đồng thời giảm tối đa thời gian di chuyển, vận động để xương khớp được nghỉ ngơi hoàn toàn.

I – Ice (Chườm lạnh): Nhiệt lạnh rất hữu ích trong việc kiểm soát tình trạng sưng, viêm cũng như giúp giảm đau rất nhiều, cách 2 – 3 giờ mỗi lần, mỗi lần chườm trong 15 – 30 phút trong vòng 3 ngày đầu xảy ra chấn thương.

C – Compress (Băng ép): Băng bó, ép chặt nhẹ vùng chấn thương bằng băng thun co giãn giúp hạn chế sưng. Chú ý cách quấn tròn chi hay quấn kiểu số 8 ở vùng khớp, cũng như lực quấn không quá chặt.

E – Elevate (Kê cao chi): Kê phần chi bị thương cao hơn so với toàn bộ cơ thể có tác dụng trong việc giảm sưng, đau và viêm nhờ giúp hồi lưu tốt hơn của hệ tĩnh mạch.

Sau thời gian xử trí ban đầu bằng phương pháp RICE, nếu các triệu chứng không giảm nhiều, bạn cần đến khám bác sĩ chuyên khoa để xác định có cần điều trị bổ sung giúp hồi phục hoàn toàn chấn thương hay không.

2. Chấn thương gãy xương có thường gặp trong thể thao hay không?

Theo trang nghiên cứu nổi tiếng Researchgate.net thì chấn thương do gãy xương là nguyên nhân ít gặp nhất khi chơi thể thao (1,5%). Xương là loại mô cứng chắc trong cơ thể con người. Xương gãy do lực tác động mạnh từ bên ngoài, hai môn thể thao có thể gặp tình trạng gãy xương nhiều nhất chính là bóng bầu dục và bóng đá.

Vị trí xương gãy thường là xương đòn, xương vùng cổ tay, bàn ngón tay đối với chi trên và xương vùng cổ chân, bàn ngón chân đối với chi dưới.

Hiếm gặp hơn là gãy xương do mỏi, là loại vi chấn thương lặp đi lặp lại nhiều lần ở một xương (đặc thù riêng của mỗi môn thể thao) như là gãy xương do mỏi ở bàn ngón chân út trong môn marathon (chạy cự li dài).

3. Điều trị gãy xương do chấn thương thể thao như thế nào?

Xử trí ban đầu thường phụ thuộc vào vị trí của xương gãy, trong đó nguyên tắc R – Rest (Nghỉ ngơi) được công nhận là hình thức xử lý quan trọng nhất giúp tránh làm di lệch thêm về xương cũng như tàn phá phần mềm kế cận. Chườm lạnh thường sẽ được áp dụng đối với các loại gãy kín không có vết thương ngoài da tại vùng chi gãy.

Thuốc chống viêm và giảm đau cũng sẽ được bác sĩ kê đơn để giúp bạn giảm các triệu chứng khó chịu. Hầu hết, xương gãy sẽ cần bất động trong một thời gian đủ để chữa lành bằng các hình thức bó bột hay nẹp cố định, đi nạng.

Với những gãy xương phức tạp hơn có thể cần phải phẫu thuật để giúp cố định xương trở lại vị trí ban đầu. Khi quá trình điều trị gần hoàn tất, một liệu trình vật lý trị liệu sẽ được đề ra cho mỗi cá nhân riêng biệt, giúp cải thiện tính linh hoạt của khớp và chuyển động của chi gãy, tránh teo cơ, tăng cường tuần hoàn tĩnh mạch cũng như bổ sung chất dinh dưỡng đến xương gãy.

Đối với gãy xương do mỏi đòi hỏi thời gian nghỉ ngơi dài hơn, có thể kéo dài đến 8 tuần, giúp xương lành lại và ngăn ngừa tổn thương thêm.

Người đang điều trị chấn thương nên duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, tập thể dục thường xuyên và tuân thủ lượng canxi được khuyến khích giúp giảm nguy cơ bị gãy xương, điều này sẽ giúp xương chắc khỏe và giữ cho cơ thể cân đối và khỏe mạnh.

4. Thời gian để người bệnh có thể sinh hoạt, vận động bình thường sau chấn thương gãy xương là bao lâu?

Tùy theo loại gãy xương, hình thức cố định có tốt hay không, tập phục hồi thế nào mà có thể dự đoán được thời gian lành xương là bao lâu. Thường thời gian sinh hoạt, vận động bình thường sau gãy xương chi trên vào khoảng 6-8 tuần, và 8-12 tuần đối với chi dưới.

Để có thể chơi thể thao lại cần quá trình tập luyện hồi phục kiên trì, thời gian chung cho gãy xương vào khoảng 6 tháng, tuy nhiên trước đó cần sự đánh giá của bác sĩ chuyên về y học thể thao.