Canxi bị ‘hàm oan’ gây sỏi thận

Canxi thường bị “hàm oan” là nguyên nhân khiến sỏi phát triển, trong khi thực tế cần bổ sung đủ khoáng chất này trong chế độ ăn hàng ngày.

Sỏi thận thường phát triển khi nước tiểu có chứa quá nhiều các tinh thể như canxi, phosphate, acid uric, oxalate, purin…, theo tiến sĩ, bác sĩ Đỗ Anh Toàn, Trưởng Khoa Phẫu thuật Điều trị Sỏi thận chuyên sâu, Bệnh viện Bình Dân. Trong đó, loại sỏi nhiều nhất là canxi oxalat, thường gặp ở 60-70% người bị sỏi tiết niệu. Loại sỏi thận này cứng và thường khó bị tán vỡ bằng kỹ thuật tán sỏi ngoài cơ thể, do đó thường phải can thiệp phẫu thuật nội soi lấy sỏi qua da hoặc nội soi niệu quản – bể thận ngược dòng và dùng laser bắn vỡ sỏi.

Bác sĩ Nguyễn Xuân Chiến, Khoa Phẫu thuật Điều trị Sỏi thận chuyên sâu, cho rằng quan niệm “không nên ăn thức ăn nhiều canxi vì dễ tạo sỏi thận” không chính xác. Thực tế, đối với sỏi canxi oxalat, chế độ ăn thiếu canxi khiến lượng oxalate được thải ra nước tiểu nhiều hơn, từ đó tăng nguy cơ tạo sỏi.

“Mọi người, đặc biệt người bị sỏi canxi oxalat, cần giữ chế độ ăn canxi vừa phải, tránh kiêng cữ quá đà, không nên bổ sung canxi bằng thuốc khi không cần thiết”, bác sĩ Chiến lưu ý.

Các bác sĩ khuyến cáo người mắc sỏi canxi oxalate không nên ăn nhiều thực phẩm giàu oxalate, chẳng hạn loại quả mọng như dâu tây, mâm xôi, nho, kiwi, cam, mận; rau củ như cải bó xôi, đậu bắp, củ cải, cà tím, khoai lang, bí, cà chua, cà rốt. Người bệnh tránh ăn nhiều các loại đậu, hạnh nhân, hạt điều, đậu phụng, thức uống pha rượu mạnh với hoa quả, nước trái cây (trừ nước chanh) vì hàm lượng oxalate cao.

Các bác sĩ thực hiện kỹ thuật lấy sỏi qua da bệnh nhân tại Bệnh viện Bình Dân. Ảnh: Trần Nhung.

Theo bác sĩ Chiến, nhiều nghiên cứu đã chứng minh mối liên quan giữa sỏi tiết niệu với nguy cơ mắc bệnh thận mạn tính, đặc biệt là bệnh thận giai đoạn cuối (thận mất hoàn toàn chức năng không thể phục hồi, phải phụ thuộc chạy thận nhân tạo, ghép thận để duy trì sự sống). Sỏi tiết niệu tỷ lệ tái phát cao, khoảng 35% sau 5 năm, 50-75% sau 10 năm. Do đó, không phải chỉ cần điều trị hoặc mổ xong sỏi là có thể yên tâm thoát khỏi bệnh này.

Phòng ngừa sỏi đường tiết niệu, trong đó có sỏi thận, bằng cách thực hiện lối sống lành mạnh. Nên uống 2,5-3 lít nước mỗi ngày, chia đều lượng nước uống trong ngày, uống thức uống pH trung tính (như nước lọc). Ăn nhiều rau và chất xơ, duy trì lượng canxi khoảng 1.000-1.200 mg mỗi ngày. Có thể linh hoạt sử dụng thực phẩm giàu canxi như sữa (200 ml sữa tươi chứa khoảng 240 mg canxi, một hũ sữa chua 125 g chứa khoảng 200 mg canxi,100 g đậu hũ chứa khoảng 500 mg canxi).

Dùng dưới 5 g muối một ngày. Lưu ý là trong thực phẩm đã có sẵn lượng muối nhất định, do đó người mắc sỏi thận chỉ nên nêm thêm khoảng 3 g muối vào thực phẩm mỗi ngày, tương đương một muỗng muối/một muỗng bột nêm/ba muỗng nước mắm hoặc 5 muỗng nước tương.

Sử dụng đạm động vật vừa phải, khoảng 800-1.000 mg/kg cân nặng mỗi ngày, ví dụ trứng gà (6 g protein), 100 g cá hồi (22 g protein), 100 g thịt gà (28 g protein), 25 g phô mai (7 g protein).

Tập luyện thể dục, duy trì trọng lượng cơ thể trong giới hạn bình thường.