Cần hiểu kết quả Hội nghị thượng đỉnh Hoa Kỳ – Triều Tiên lần 2 như thế nào?

Sau kết quả cuộc họp thượng đỉnh lần 2 giữa 2 ông Donald Trump và Kim Jong-un, biên tập viên cao cấp của The Diplomat – ông Ankit Panda đã có bài viết phân tích những chi tiết trong hội nghị và cách ông hiểu về hai phía Triều Tiên và Hoa Kỳ.

VietTimes đưa lại bài viết này tới các vị độc giả nhằm chuyển tải thêm góc nhìn về việc vì sao cuộc họp thượng đỉnh giữa 2 bên không đưa ra được tuyên bố chung.

Lãnh đạo Hoa Kỳ và Triều Tiên trong bữa ăn tối ngày 27.2.2019.

Khi bắt đầu cuộc họp thượng đỉnh giữa Hoa Kỳ-Triều Tiên diễn ra tại Hà Nội trong tuần này, tôi đã theo lời của tổng thống Donald Trump, giữ hy vọng thấp cho buổi gặp mặt này. Trái ngược với khởi đầu của cuộc họp tại Singapore, nơi mà hy vọng về việc phi hạt nhân hóa được đặt rất cao. Trong quá trình làm việc tại Hà Nội ông Trump đã giảm bớt sự mong đợi này, nhấn mạnh rằng ông “không hề vội vàng” trong việc Triều Tiên phi hạt nhân hóa – tất cả những điều ông quan tâm là việc không có cuộc thử nghiệm hạt nhân và tên lửa đạn đạo nào diễn ra trong nhiệm kỳ của ông.

Tại Hà Nội, kết quả của cuộc gặp còn dưới cả mức kỳ vọng vốn đã ở mức thấp của tôi. Hai phía không thể đi tới bất kỳ sự đồng thuận hữu ích nào. Ông Trump thú nhận tại buổi họp báo rằng Hoa Kỳ thậm chí đã chuẩn bị giấy tờ để hai bên ký. Nhà Trắng đã gửi sớm cho cánh nhà báo một lịch trình thông báo về một “buổi ký kết”. Tất cả những điều này đã bị thay đổi vào phút chót. Và nó trông như Triều Tiên đã phải từ bỏ Hoa Kỳ vì nước này từ chối xử lý vấn đề cốt lõi, trung tâm của tiến trình đàm phán giữa hai nước ngày hôm nay – và trong quá khứ: các lệnh trừng phạt với Triều Tiên.

Ông Trump đưa ra một phiên bản nguyên nhân không ký được tuyên bố chung vào hồi 2 giờ chiều ngày 28.2. Đêm hôm đó, Bộ trưởng Ngoại giao Triều Tiên Ri Yong Ho, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Bắc Triều Tiên, họp báo cùng một nhóm nhà báo để đưa ra phiên bản khác của ông Kim Jong-un về những sự kiện được nhắc đến. Việc phía Triều Tiên triệu tập một cuộc họp báo ngay sau đó thay vì đưa ra thông cáo qua truyền thông nước nhà vào sáng ngày hôm sau cho thấy tính cấp thiết trong việc chuyển tải câu truyện. Ông Trump đã nhấn mạnh với cánh phóng viên rằng việc không ký kết được tuyên bố chung là do Bình Nhưỡng yêu cầu dỡ bỏ toàn bộ các lệnh trừng phạt. Triều Tiên đã làm rõ hơn điều này.

Không có gì là bí mật trong việc Bình Nhưỡng tìm cách để các lệnh trừng phạt được dỡ bỏ như một sự nhượng bộ hàng đầu trong tiến trình đang diễn ra. Những cụm từ được sử dụng để truyền đạt điều này có lẽ quá uyển chuyển cho hầu hết thính giả. Ngày 13.6.2018, sau Hội nghị thượng đỉnh tại Singapore, thông tấn xã trung ương Triều Tiên (KCNA) đã nhấn mạnh ông Kim nói rằng tiến trình này có thể tiến xa hơn “nếu phía Hoa Kỳ thực hiện các biện pháp thực tiễn để xây dựng sự tin tưởng qua đó cải thiện mối quan hệ giữa Triều Tiên – Hoa Kỳ”.

Ngày 19.9.2018, tuyên bố tại Hội nghị thượng đỉnh liên Triều, cụm từ này là “các biện pháp tương ứng”, có thể dẫn đến kết quả là tổ hợp hạt nhân Yongbyon được quyết định trên bàn đàm phán. Câu chữ trong diễn văn năm mới của ông Kim vào ngày 1.1.2019 là “các biện pháp đáng tin cậy và những hành động thực tế tương ứng”. Tất cả những câu nói này cho thấy mong muốn dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt. Những biện pháp khác, như tuyên bố chấm dứt chiến tranh, việc thành lập văn phòng liên lạc, việc sửa đổi tập trận quân sự là điều tốt đẹp cần thực hiện, nhưng nhu cầu cốt lõi vẫn là dỡ bỏ lệnh trừng phạt.

Bộ trưởng Ngoại giao Triều Tiên Ri Yong Ho, đã làm rõ điều này một cách chắc chắn sau cuộc gặp ở Hà Nội. Đó là một chi tiết quan trọng trong tiến trình ngoại giao đang gặp vấn đề giữa Hoa Kỳ và Triều Tiên. Ông Ri lưu ý rằng Triều Tiên đã có một yêu cầu rõ ràng, theo một trình tự rõ ràng: đất nước này muốn 5 nghị quyết gần đây nhất của Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc được dỡ bỏ và đổi lại họ sẽ đưa ra “những cơ sở sản xuất hạt nhân tại vùng khu vực Yongbyon”.

Hai cách nhìn đối với tuyên bố này gồm: Thứ nhất, chúng ta đã có một cách nhìn rõ ràng nhất về những “biện pháp tương ứng” – việc dỡ bỏ những biện pháp trừng phạt – điều cần thiết theo cách nhìn từ Triều Tiên. Thứ hai, chúng ta có cái nhìn rõ ràng về ý nghĩa của “Yongbyon” về phía đề nghị của Triều Tiên. Phân tích ý kiến của ông Ri, chúng ta có thể giả định rằng Triều Tiên có thể chỉ tháo dỡ lò phản ứng khí than 5Mwe và các máy ly tâm làm giàu uranium. Lò phản ứng nước nhẹ thử nghiệm và lò phản ứng nghiên cứu IRT sẽ vẫn được giữ lại, ngoài các địa điểm khác tại khu tổ hợp, nơi chứa khoảng 30 cấu trúc nhân tạo.

“Yongbyon” theo mô tả của ông Ri đại diện tương ứng với toàn bộ tổ hợp hạt nhân và chương trình vũ khí của Triều Tiên. Nhưng nó chỉ là một phần của những gì Hội đồng Bảo An Liên Hợp Quốc nhắc đến trong số 5 lệnh trừng phạt gần nhất để gây áp lực quốc tế với Triều Tiên. Chế độ trừng phạt là không cân xứng khi so sánh về mặt thời gian, với các nghị quyết được áp dụng trong năm 2016 và năm 2017 thể hiện một lượng áp lực trừng phạt không cân bằng với Bình Nhưỡng. Đề nghị này, vì vậy, bất đối ứng một cách nghiêm trọng: ông Trump có thể đã thực sự sai lầm khi cho rằng Triều Tiên đã yêu cầu việc dỡ bỏ hoàn toàn cấm vận, nhưng ý nghĩ của ông là vậy. Nếu không có những cấm vận này, kinh tế của Triều Tiên sẽ cởi mở hơn một cách đáng kể.

Liệu Hoa Kỳ có đúng khi từ chối đòi hỏi của Bình Nhưỡng? Theo đánh giá của tôi, điều này là đúng như nếu đó là một gói phải ký kết ngay lập tức tại Hà Nội, nhưng là sai nếu coi nó là một khung cần thực hiện theo một tiến trình có giai đoạn. Tôi tin rằng quá trình đàm phán với Triều Tiên không thể dẫn đến việc giải trừ hạt nhân hoàn toàn với lý do cơ bản là Triều Tiên không hề có ý định từ bỏ vũ khí hạt nhân. Điều mà họ đang đề nghị là cách thức để có thể hạn chế chương trình vũ khí của họ về tính chất và số lượng. Nhưng để Hoa Kỳ thỏa thuận được với Bình Nhưỡng, Hoa Kỳ sẽ phải nghĩ tới việc dỡ bỏ các cấm vận ở một mức độ nào đó. Với Hàn Quốc cũng vậy, nếu quá trình hợp tác liên Triều được tiếp tục, các lệnh cấm vận ở một mức nào đó phải được đặt lên bàn đàm phán.

Có thể điều không may nhất khi Hoa Kỳ từ chối yêu cầu cốt lõi của Triều Tiên có nghĩa là những nhượng bộ để quản lý rủi ro khác vẫn chưa được mở ra. Ông Ri lưu ý rằng Triều Tiên đã đề nghị việc đơn phương chính thức hóa việc đình chỉ thử nghiệm tên lửa đạn đạo tầm xa và các thiết bị hạt nhân ngày 20 tháng 4. Một chính quyền Hoa Kỳ quan tâm đến việc giảm rủi ro về hạt nhân có thể đã nắm bắt được điều này và khuyến khích Triều Tiên ký kết Hiệp ước cấm thử hạt nhân một phần, hoặc tốt hơn là Hiệp ước cấm thử hạt nhân toàn diện (Điều mà Washington vẫn chưa thông qua). Điều này đã không xảy ra và khó có thể tưởng tượng được nó sẽ xảy ra trong bối cảnh một người nổi tiếng coi thường chế độ kiểm soát vũ khí quốc tế như John Bolton có một ghế trong bàn đàm phán.

Vậy mọi thứ sẽ đi theo hướng nào? Điều này vẫn còn cần được theo dõi. Quá trình này vẫn chưa thực sự thất bại và chúng ta có vẻ như sẽ không trở lại những ngày tháng 8.2018, khi những mối đe dọa “bảo lửa và cuồng nộ” đầy rẫy khắp nơi. Đối với Tổng thống Hàn Quốc Moon Jae-in, một lần nữa, đó sẽ là thời gian để chuẩn bị và cố gắng phục hồi tiến trình đàm phán giữa Bình Nhưỡng và Washington.

Hãy ghi nhớ rằng ông Moon đã hai lần đóng vai trò này vào năm 2018: một lần vào tháng 5, sau khi ông Trump đơn phương hủy bỏ việc tham gia Hội nghị thượng đỉnh; Và một lần vào tháng 9, sau khi ông Pompeo hủy chuyến thăm Bình Nhưỡng vào tháng 8.2018. Đối với ông Moon Jae-in, thành công của quá trình này là tất cả. Ông không thể để kết quả Hội nghị thượng đỉnh tại Hà Nộitrở thành sự khởi đầu cho sự kết thúc trong lần tiếp xúc này giữa Hoa Kỳ và Triều Tiên.

Tác giả: Ankit Panda

Theo VietTimes