Các môn tích hợp liệu có kết cục giống VNEN?

Thật khó tin, rằng sau một thời gian chuẩn bị, triển khai, ban hành đến khi thực hiện các môn tích hợp lại rối như hiện nay.

Chỉ còn khoảng 2 tháng nữa sẽ kết thúc chương trình năm học 2021-2022 theo kế hoạch. Tuy nhiên, hiện nay đối với lớp 6 đang thực hiện theo chương trình mới giáo viên vẫn “rối tung rối mù” với các môn tích hợp như: Khoa học tự nhiên; Lịch sử và Địa lý; Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp; Giáo dục địa phương và cả môn Nghệ thuật.

Chương trình mới quá nhiều bất cập

Với quá trình dạy học hơn 20 năm của mình, chứng kiến nhiều lần thay đổi, chỉnh lý, bổ sung, tinh giản chương trình,… nhưng tôi thấy chưa khi nào mà khi bắt tay vào thực hiện chương trình mới gặp nhiều bất cập như hiện nay.

Năm học 2020-2021 khi thực hiện chương trình mới ở lớp 1 thì dư luận phản ứng vì chương trình nặng; sách giáo khoa (nhất là môn Tiếng Việt) có nhiều “sỏi và sạn”,…

Tiếp theo đến năm 2021-2022, thực hiện chương trình ở lớp 2, 6 tiếp tục gặp khó khăn ở các môn tích hợp như: Khoa học tự nhiên; Lịch sử và Địa lý; Hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp; Giáo dục địa phương,… là một môn nhưng do nhiều giáo viên giảng dạy.

Cả giáo viên và học sinh đều không thể tin rằng sau một thời gian chuẩn bị, triển khai, ban hành (hầu hết kinh phí từ ngân sách) đến khi thực hiện các môn tích hợp lại rối như hiện nay.

Một môn học mà có đến 3-6 giáo viên dạy, cùng một cột điểm, nhận xét,… vô lý như vậy nhưng vẫn xuất hiện, vẫn tồn tại khi triển khai chương trình mới.

Khi giáo viên đặt nhiều câu hỏi với Ban soạn thảo, Bộ Giáo dục và Đào tạo thì Bộ giao cho các trường “tự chủ”.

Nhà trường sao có thể “tự bơi” với hàng loạt bất cập, vô lý việc một môn có đến 2-3 giáo viên dạy, thậm chí Nội dung giáo dục địa phương nhiều nơi chưa có tài liệu nhưng có đến 5-6 giáo viên dạy.

Ảnh minh họa: Vương Thủy

Không thể đổ thừa do thời gian thực hiện gấp gáp vì từ năm 2014 Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 88/2014/QH13 về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông.

Khoản 4 Điều 2 Nghị quyết 88/2014/QH13 nêu rõ về lộ trình thực hiện như sau:

“Từ năm học 2018 – 2019, bắt đầu triển khai áp dụng chương trình giáo dục phổ thông và sách giáo khoa mới theo hình thức cuốn chiếu đối với mỗi cấp tiểu học, trung học cơ sở và trung học phổ thông.”

Điều này được sửa đổi bởi Nghị quyết số 51/2017/QH14 như sau: “Thời gian bắt đầu triển khai áp dụng chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông mới, đảm bảo tuần tự trong từng cấp học, chậm nhất từ năm học 2020-2021 đối với lớp đầu cấp của cấp tiểu học, từ năm học 2021-2022 đối với lớp đầu cấp của cấp trung học cơ sở và từ năm học 2022-2023 đối với lớp đầu cấp của cấp trung học phổ thông.”

Như vậy, kế hoạch đã có từ lâu, Quốc hội cũng đã ban hành Nghị quyết và cũng đã lùi thời gian thực hiện để đảm bảo thời gian chuẩn bị kỹ càng.

Tuy nhiên, cách làm việc chưa khoa học cộng với sự thiếu lắng nghe, tiếp thu để chỉnh sửa những bất cập, hạn chế của các vị có trách nhiệm dẫn đến các môn tích hợp “rối” như hiện nay.

Trong khi Tổng chủ biên chương trình, bộ môn,…đã hết trách nhiệm và đã chuyển sang làm các công việc khác, thì các trường, giáo viên và học sinh vẫn “khổ sở”.

Người viết không thể hiểu vì lý do gì môn Âm nhạc, Mĩ thuật ở trung học cơ sở lại gom thành một môn Nghệ thuật dù nó được tách thành 2 quyển sách riêng biệt (trước đây 1 quyển sách gồm 2 phần) do 2 giáo viên dạy.

Hai phân môn Âm nhạc, Mĩ thuật không liên quan gì nhau lại được ghép thành môn Nghệ thuật, chung một cột điểm, chung đánh giá, nhận xét.

Môn Lịch sử và Địa lý là 1 môn nhưng chia làm 2 phần riêng biệt Lịch sử riêng, Địa lý riêng do 2 giáo viên dạy, chung điểm, nhận xét,…

Môn Khoa học tự nhiên chính là môn gặp phản ứng nhất, một sách giáo khoa chia làm nhiều chủ đề, mỗi chủ đề là một bộ môn khác nhau, ví dụ chủ đề 1 của bộ môn Vật lý; chủ đề 2 thuộc môn Sinh học; chủ đề 3 thuộc môn Hóa học,… gần như không liên quan gì nhau thế mà vẫn “ép” lại để thành một môn, chung một quyển sách.

Nhiều chuyện bi hài xảy ta khi tôi là một giáo viên bộ môn Vật lý được phân công dạy môn Khoa học tự nhiên.

Khi dạy những phần môn Sinh học hay Hóa học, nói thật tôi chỉ cầm sách đọc cho học sinh ghi nội dung, học sinh hỏi tôi không biết trả lời do tôi chưa được tập huấn, bồi dưỡng kiến thức môn Sinh học, Hóa học.

Giả sử, sau khi tập huấn 36 tín chỉ thì bản thân tôi gần 20 năm không tìm hiểu gì về môn Sinh học, Hóa học.

Hơn nữa do cũng khá lớn tuổi nên tôi cũng khó tiếp thu, khó mà giảng dạy nhất là kiến thức ở lớp 7, 8, 9 ngày càng mở rộng và nâng cao.

Từ một giáo viên Vật lý được coi là khá, giỏi tôi có thể trở thành một giáo viên Khoa học tự nhiên tồi trong tương lai.

Theo người viết, sau gần một năm thực hiện giáo viên rối bời, học sinh học lơ ngơ, vất vả cho cả thầy và trò, vất vả cả cho ban giám hiệu.

Rồi sẽ có báo cáo việc dạy các môn tích hợp “thành công tốt đẹp”?

Năm qua, một khó khăn phải kể đến là việc dịch bệnh hoành hành nên mọi kế hoạch liên quan đến giáo dục phải thay đổi liên tục.

Việc tập huấn chương trình mới chuyển từ trực tiếp sang trực tuyến khiến nhiều giáo viên lúng túng.

Học sinh đa số cũng chuyển từ trực tiếp sang trực tuyến (đến nay vẫn còn nhiều nơi dạy trực tuyến) việc tiếp thu của học sinh có nhiều vấn đề.

Nhiều khó khăn, vất vả trong việc thực hiện các môn tích hợp như đã trình bày ở trên nhưng người viết băn khoăn, rằng sắp tới đây trong các báo cáo về thực hiện chương trình mới trong đó có các môn tích hợp sẽ “thành công tốt đẹp” giống như những báo cáo trước đây về chương trình VNEN,…?

Chương trình mới ở các môn tích hợp hiện nay được phân công thực hiện theo 2 phương án:

Giáo viên môn nào dạy phân môn đó theo cách chia theo chủ đề hoặc dạy tuần tự, một môn nhưng nhiều giáo viên giảng dạy, chia giáo viên ra để vào điểm, nhận xét,…vô cùng rắc rối, phức tạp.

Hoặc là một giáo viên dạy tất cả các phân môn, điều này thì quá bất cập, vô lý.

Giáo viên Vật lý làm gì có chuyên môn Sinh học để dạy, tất nhiên là dạy qua loa, chiếu lệ, dạy những gì có trong sách giáo khoa, không thể giải thích thêm cho học sinh hiểu.

Dù cho thực hiện cách nào thì cấp trên ở nhiều nơi sẽ giao chỉ tiêu giáo viên phải đạt chất lượng bộ môn từ 95-100% trên trung bình, học sinh giỏi (điểm trung bình bộ môn trên 8,0) phải đạt trên 50%.

Giáo viên dạy như thế nào mặc kệ, học sinh học như thế nào mặc kệ,… cuối năm đạt chỉ tiêu trên thì coi như hoàn thành nhiệm vụ, báo cáo số liệu rất đẹp về cấp trên. Dạy học theo chỉ tiêu cao ngất ngưởng đã đẩy giáo viên vào con đường giả dối, cấy, sạ điểm,…

Cấp trên nhìn vào các số liệu trên để báo cáo rằng chương trình mới “thành công tốt đẹp”.

Điệp khúc giao chỉ tiêu cao, báo cáo đẹp, tuyên bố thành công diễn ra nhiều năm nay đã khiến cho ngành giáo dục chưa dám thừa nhận những tồn tại, hạn chế để có những điều chỉnh, thay đổi hợp lý.

Theo tôi, những tồn tại về bộ môn tích hợp ở lớp 6 là quá lớn, nếu không có điều chỉnh hợp lý, quyết liệt thì tiếp tục còn khó khăn ở lớp 7.

Bên cạnh đó ngành giáo dục cũng cần cởi trói chỉ tiêu, giảm bệnh thành tích để giáo dục đi vào thực chất và dần dần hiện thực hóa chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ về một nền giáo dục học thật, thi thật, nhân tài thật.

(*) Văn phong, nội dung bài viết thể hiện góc nhìn, quan điểm của tác giả.