Các kỳ vọng năm mới 2021 của ngành Giáo dục khiến giáo viên, học sinh mừng thầm
Năm 2020 là một năm học đặc biệt với ngành Giáo dục khi học sinh “nghỉ Tết” kéo dài gần 3 tháng, lần đầu tiên việc học trực tuyến được phát huy hiệu quả đến thế. Năm mới 2021 ngành Giáo dục kỳ vọng sẽ có nhiều bước tiến mới.
Công nhận dạy học trực tuyến
Năm 2020, vì đại dịch, gần 24 triệu HS – SV của khoảng hơn 53.000 cơ sở GD&ĐT cả nước không thể đến trường. Xác định chủ trương “tạm dừng đến trường, không ngừng việc học”, Bộ GD&ĐT đã ban hành các văn bản chỉ đạo các sở GD&ĐT, cơ sở giáo dục ĐH tăng cường hình thức dạy học qua internet, trên truyền hình.
Đây là lần đầu tiên việc dạy học trực tuyến được triển khai rộng rãi trên phạm vi toàn quốc. Cụ thể, Việt Nam có gần 80% học sinh được học trực tuyến.
Dựa vào kinh nghiệm và đòi hỏi thực tiễn của hình thức dạy học này, Bộ đã xây dựng dự thảo thông tư ban hành quản lý dạy học trực tuyến đối với các cơ sở giáo dục phổ thông, dự kiến sẽ hoàn thiện và ban hành trong năm 2021.
Giải quyết tình trạng thiếu giáo viên
Tại Hội nghị Chính phủ với các địa phương vừa diễn ra, Bộ trưởng Bộ GD&ĐT Phùng Xuân Nhạ cho biết, năm 2021, ngành giáo dục tiếp tục thực hiện mục tiêu kép, trong đó phải đảm bảo an toàn tuyệt đối cho sức khỏe cho học sinh, sinh viên và cán bộ giáo viên… Đồng thời tập trung triển khai có hiệu quả Nghị quyết 88 về đổi mới sách giáo khoa theo lộ trình, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.
Để thực hiện nhiệm vụ trên, theo Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ trước hết phải giải quyết căn bản tình trạng thiếu giáo viên, nhất là giáo viên mầm non.
“Chúng tôi đề nghị các địa phương rà soát, xây dựng đề án phát triển giáo viên trong 5 năm tới để chủ động nguồn nhân lực sư phạm. Theo đó, rà soát sắp xếp lại các cơ sở đào tạo, bồi dưỡng giáo viên trên địa bàn đảm bảo hiệu quả. Bộ GD&ĐT sẵn sàng cùng các địa phương xây dựng, thực hiện có hiệu quả đề án này. Rà soát sắp xếp trường lớp tinh gọn nhưng phải đảm bảo chất lượng giáo dục, tránh tình trạng có học sinh nhưng không có giáo viên”, Bộ trưởng Phùng Xuân Nhạ nhấn mạnh.
Ảnh minh họa
Video đang HOT
Phát huy tối đa quyền tự chủ đại học
Chủ trương tự chủ đại học cần được thực hiện mạnh mẽ, nhất quán và đồng bộ hơn, không để tình trạng giằng co giữa cơ chế cũ và cơ chế mới, giữa tự chủ và chủ quản, giữa tự chủ và thiếu trách nhiệm giải trình.
PGS. TS Nguyễn Thu Thủy, Vụ trưởng Vụ Giáo dục Đại học (Bộ GD&ĐT) cho biết, Bộ khuyến khích các trường thực hiện quyền tự chủ tuyển sinh theo quy định. Các trường có thể tiếp tục sử dụng các phương thức xét tuyển khác nhau, như vậy thí sinh cũng có thể đăng ký xét tuyển theo nhiều hình thức, nhiều nguyện vọng sẽ làm tăng cơ hội trúng tuyển.
“Đối với những trường ví dụ những trường có mức độ cạnh tranh rất cao, những trường đào tạo chuyên sâu, đặc thù, chuyên biệt mà cần một kỳ thi năng khiếu hoặc đánh giá năng lực, hoặc kỳ thi riêng 1-2 môn thì hoàn toàn có thể liên kết, khuyến khích các nhóm trường cùng tổ chức kỳ thi chung như vậy để đảm bảo là thí sinh sẽ giảm thiểu chi phí không phải tốn kém thời gian đi lại tham gia quá nhiều kỳ. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin trong những kỳ thi như thế”, PGS.TS Nguyễn Thu Thủy nói.
Bỏ quy định lỗi thời về kỷ luật, khen thưởng học sinh
Một trong những nội dung bị phản ứng gay gắt trong quy định về kỷ luật học sinh trong quy định hiện hành về việc khen thưởng và thi hành kỷ luật học sinh các trường phổ thông là việc phê bình trước lớp, trước toàn trường; quy định đuổi học học sinh…
Dự thảo thông tư quy định về khen thưởng và kỷ luật đối với học sinh phổ thông dự kiến ban hành trong năm 2021 sẽ bãi bỏ các quy định này. Thay vào đó, dự thảo thông tư mới yêu cầu không sử dụng các hình thức phê bình, kỷ luật, xử phạt mang tính bạo lực, xúc phạm nhân phẩm, ảnh hưởng xấu đến thể chất và tinh thần của học sinh, đồng thời đưa ra các biện pháp được coi là “kỷ luật tích cực” với từng học sinh.
Mức kỷ luật cao nhất áp dụng trong nhà trường theo dự thảo thông tư mới là “tạm dừng học tập trên lớp”, thay thế cho cụm từ “đuổi học” trong quy định hiện hành.
Giáo viên phải làm gì để khỏi phạm sai lầm?
Rất nhiều giáo viên đã làm nghề mà không được học một cách cơ bản về quyền con người, quyền trẻ em, tâm lý học trẻ em, các vấn đề lâm sàng của trường học...
Vụ việc một nữ sinh ở An Giang tự tử bất thành vì bức xúc với ứng xử của giáo viên và hình thức kỷ luật của nhà trường đang gây xôn xao trong dư luận. May mắn trong chuyện này là nữ sinh không bị mất đi sinh mạng. Rồi đây, dư luận cũng sẽ lắng xuống sau khi cơ quan quản lý có những "biện pháp thích hợp" để làm an lòng người dân.
Tuy nhiên, nếu nhìn nhận ở góc độ chuyên môn và một cách có hệ thống ta sẽ cảm thấy bất an. Sự việc này chỉ là một trong một chuỗi rất nhiều sự việc khác xảy ra ở trường học như giáo viên bạo hành học sinh, giáo viên trù dập vì học sinh không học thêm, giáo viên chửi mắng xúc phạm học sinh...
Nếu dùng Google tìm kiếm các từ khóa trên trong khoảng vài giây, số lượng kết quả thông tin tìm thấy sẽ khiến ta giật mình. Cách thức biểu hiện của từng vụ việc và hậu quả của nó là khác nhau, nhưng xâu chuỗi lại ta sẽ thấy một điểm chung là giáo viên và nhà trường, mà cụ thể là các cán bộ quản lý giáo dục đã phạm sai lầm trong mối quan hệ với học sinh.
Lý luận giáo dục hiện đại chỉ ra rằng hiệu quả giáo dục cao hay thấp, mục tiêu giáo dục đạt được hay không, người thầy có thể gây được ảnh hưởng tốt lên học sinh hay không suy cho đến cùng, phụ thuộc vào mối quan hệ giữa giáo viên và học sinh.
Như vậy có thể thấy những sai lầm của giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục, nhà trường ở đây là những sai lầm rất cơ bản. Có nhiều nguyên nhân gây ra những sai lầm trên nhưng có thể chỉ ra một số nguyên nhân chủ yếu:
Thứ nhất , ở Việt Nam như "một truyền thống" có tính chất lịch sử, người ta hay quan niệm nghề giáo là nghề "nhàn nhã" và "ổn định", vì vậy nhiều người đã động viên, ép buộc con em mình học sư phạm rồi trở thành giáo viên trong một cảm quan rất hời hợt về sứ mệnh của nghề nghiệp.
Sai lầm đầu tiên về tư duy, triết lý này là bước đệm kéo theo những sai lầm tiếp sau đó. Hỗ trợ đắc lực cho sai lầm này là việc tuyển học sinh vào các trường sư phạm để học và trở thành giáo viên về cơ bản chỉ dựa trên điểm số của bài thi trên giấy và học bạ (không tính các ngành có thi năng khiếu). Không có bài viết luận, không có phỏng vấn thì rất khó để thẩm định sơ bộ về ý chí, năng lực giao tiếp và nhận thức về sứ mệnh người thầy.
Ai dám chắc cái roi ngày xưa nay đã hoàn toàn biến mất trong lớp học thế kỷ XXI? Ảnh: TL
Thứ hai , làm việc trong các trường công lập hầu hết cán bộ, giáo viên đều là công chức, viên chức, nghĩa là bản thân họ là một mắt xích trong hệ thống hành chính công. Cơ chế vận hành của hành chính giáo dục hiện nay mang nặng tính trung ương tập quyền với áp lực từ trên xuống rất mạnh. Những chỉ thị, mệnh lệnh và uy quyền của cấp trên mang tính tuyệt đối. Trong cơ chế đó, ý thức mình chỉ là người "thừa hành", "thực thi" những chỉ thị, mệnh lệnh từ trên đưa xuống ở người giáo viên rất mạnh.
Sự cộng hưởng của các yếu tố trên khiến cho người giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục dễ rơi vào "mê hồn trận của trò chơi quyền lực". Họ dễ phạm sai lầm khi có ảo tưởng quyền uy nghề nghiệp là quyền lực của bản thân, điều mà chuyên gia người Nhật Tanaka Yoshitaka đã chỉ rõ trong cuốn sách Cải cách giáo dục Việt Nam: Liệu có thực hiện được lấy học sinh làm trung tâm? (NXB Phụ Nữ, 2020).
Khi không có ý thức về việc ảo tưởng và lạm dụng quyền lực, người giáo viên và cán bộ quản lý giáo dục dễ phạm sai lầm, làm tổn thương, gây nguy hiểm tới học trò. Những sự vụ được đưa trên mặt báo chủ yếu diễn ra ở trường công cũng là một dữ liệu đáng suy ngẫm.
Thứ ba , cho dù giáo viên là người được đào tạo có trình độ nhất định và có học vấn cao hơn người bình thường, cá nhân họ vẫn dễ rơi vào ảo giác của một thứ quyền lực và quyền uy có tên "gia trưởng". Đây là di sản nặng nề của lịch sử và văn hóa. Người thầy rất dễ bị cảm giác gia trưởng chi phối khi coi "học trò cũng là con" và vì thế mình phải "dạy dỗ" như là cha mẹ!
Trong xã hội xưa, người thầy của trò đồng thời là người thầy của xã hội (quân-sư-phụ) vì thế cho dù xã hội đã đổi thay, tư tưởng gia trưởng khi áp đặt quan hệ thầy - trò có tính chất giống như quan hệ gia đình (chú bác - cháu, bố mẹ - con) vẫn còn đất sống.
Đây là một sai lầm rất cơ bản vì giữa thầy và trò hoàn toàn không có sự liên hệ và ràng buộc về huyết thống. Người thầy cũng không có cơ hội trải nghiệm cùng học trò ở những khoảng không gian riêng tư. Một người mẹ, một người bố khi nóng giận có thể sai lầm khi quát vào mặt con hoặc nói đôi lời gây tổn thương... nhưng sau đó họ còn có nhiều cơ hội để ôm con, ru con ngủ, cho con ăn, cho con uống thuốc, âu yếm, vuốt ve con.
Từ đó người con có thể cảm nhận được tình máu mủ, sự yêu thương ẩn dưới vẻ ngoài thô ráp, vụng về của cha, mẹ và có thể khoan dung, tha thứ. Tuy nhiên ở trường hợp của thầy cô thì không có những cơ hội đó. Thầy cô đối xử thô bạo với học trò có thể trong tâm thức gia trưởng, muốn dạy dỗ học trò và rồi quên ngay nhưng sự ám ảnh, sự tổn thương ở học trò thì còn lại mãi.
Thứ tư, trong xã hội bất đối xứng thông tin trước đó, chỉ một tầng lớp có khả năng biết đọc, viết, tính toán, nhận và truyền tin bằng chữ viết, vì vậy người thầy độc tôn thông tin, tri thức, do đó có quyền uy lớn.
Tuy nhiên khi xã hội công nghiệp hóa mạnh, internet phủ sóng, xuất bản bùng nổ cộng với đại chúng hóa đại học, người thầy không còn là người sở hữu thông tin duy nhất và nhiều người làm các lĩnh vực khác có học vấn thậm chí cao hơn người thầy.
Song, tâm thế coi mình là trung tâm tri thức duy nhất vẫn chảy trong người giáo viên và dễ làm cho họ trở thành người bảo thủ, tiến hành công việc "từ trên xuống" như là một sự truyền dạy, giáo huấn thay vì hợp tác, đối thoại và học hỏi lẫn nhau (người thầy hiện đại phải là người luôn học hỏi từ trò, xã hội, đồng nghiệp, phụ huynh, các nguồn thông tin khác như internet, sách báo...) để tiến lên trong tư tưởng, nhận thức và chuyên môn.
Cho dù giáo viên là người được đào tạo có trình độ nhất định và có học vấn cao hơn người bình thường, cá nhân họ vẫn dễ rơi vào ảo giác của một thứ quyền lực và quyền uy có tên "gia trưởng".
Thứ năm , trong cơ chế hành chính giáo dục trung ương tập quyền với sự hạn chế lớn về tính dân chủ và thừa nhận tự trị, tự chủ ở địa phương, trường học, người giáo viên phải gánh chịu áp lực lớn từ cấp trên cũng như những khó khăn trong đời sống (vật chất và tinh thần) nhưng họ lại không biết cách chuyển hóa lành mạnh áp lực đó; dẫn đến hướng áp lực đó, xả áp lực đó vào kẻ yếu hơn mình. Nói nôm na là "giận cá chém thớt". Trong mê trận đó thì học sinh là thực thể yếu nhất và dễ gánh hậu quả nhất.
Thứ sáu, do lạc hậu về lý luận giáo dục và hạn chế trong hệ thống đào tạo giáo viên cũng như những hạn chế về môi trường tự học, tự đào tạo, rất nhiều giáo viên thiếu hiểu biết về những vấn đề của giáo dục nhìn từ góc độ khách quan, vĩ mô và hệ thống. Biểu hiện rõ rệt nhất là hành xử kiểu cảm tính theo kinh nghiệm, cảm xúc và thi hành mệnh lệnh máy móc.
Cuối cùng là sự thiếu hiểu biết về pháp luật và kiến thức về giáo dục học, tâm lý học, nhất là tâm lý học lâm sàng trường học và tâm lý học trẻ em. Rất nhiều giáo viên đã làm nghề mà không được học một cách cơ bản về quyền con người, quyền trẻ em, tâm lý học trẻ em, các vấn đề lâm sàng của trường học... Khi thiếu kiến thức người ta sẽ nghĩ quẫn, làm liều, miễn cho xong việc hoặc vừa lòng cấp trên.
Tất cả những vấn đề trên tác động qua lại với nhau tạo ra một cơ chế chi phối người giáo viên rất phức tạp, khiến họ dù không phải là người xấu vẫn dễ phạm sai lầm, và thậm chí cho dù đã phạm sai lầm và bị xử lý kỷ luật, bị dư luận lên án vẫn không nhận ra mình đã sai lầm thế nào và do đâu.
Từ việc chỉ ra các nguyên nhân trên ta sẽ thấy trong bối cảnh hiện tại khi vĩ mô chưa có sự chuyển biến căn bản, để tránh phạm phải sai lầm, người giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục phải tự phản tỉnh, khiêm tốn học hỏi, cầu thị để nâng tầm tư tưởng, nhận thức của bản thân, nỗ lực giải quyết các vấn đề mình có thể trong ý thức sâu sắc về những vấn đề lớn của nền giáo dục.
TP.HCM: Tuyệt đối không dùng hình phạt thiếu tính sư phạm đối với học sinh Trong thông báo chỉ đạo Hội nghị giao ban chuyên môn lần 1, năm học 2020-2021, ông Lê Hồng Sơn, Giám đốc Sở GD&ĐT TPHCM nhấn mạnh không dùng hình phạt thiếu tính sư phạm đối với học sinh. Theo thông tin của Sở, tại một số quận, huyện, còn để xảy ra các cơ sở giáo dục ngoài công lập hoạt động...