Buôn bán thời mậu dịch

Mai Phương Lý10:51 17/12/2016

Ngoài những sản xuất tiểu thủ công do các hộ gia đình tự phát triển, phần lớn nền kinh tế đất nước cách đây 30 năm tập trung trong hợp tác xã, nhà máy, xí nghiệp do nhà nước quản lý.

Bên trong cửa hàng bách hóa trung tâm ở Hà Nội. Ảnh: Philip Jones Griffiths

Người dân xếp hàng mua lương thực, thực phẩm theo tem phiếu thời kỳ bao cấp trước năm 1985. Ảnh chụp lại tại triển lãm “Việt Nam 25 năm trên đường đổi mới 1986-2011 qua tài liệu lưu trữ”, tại Bảo tàng Hồ Chí Minh (Hà Nội) sáng 8/12/2011.

Xếp hàng mua rau, củ, quả – loại thực phẩm không cần đến tem phiếu. Ảnh: John Ramsden.

Chế tác đồ đá làm cối và tạc bia mộ là hai món hàng truyền thống của người dân phố Hàng Mắm. Ảnh: John Ramsden.

5 xã ở huyện Phú Xuyên (Hà Sơn Bình) bán cho nhà nước 15 tấn lợn, 1 tấn gà vào tháng 1/1981. Ảnh: TTXVN.

Chiếc xích lô là phương tiện vẫn còn được duy trì hoạt động sau 30 năm. Ảnh: John Ramsden.

Cách đây 30 năm, nón lá là trang phục đội đầu phổ biến của phụ nữ miền Bắc nhờ sự tiện dụng: che nắng, che mưa, quạt gió, đôi khi đựng thức ăn hoặc thay gàu múc nước. Từ làng nghề ngoại thành hay các tỉnh lân cận, những chồng nón mang lên Hà Nội rồi từ đó tỏa đi nhiều vùng. Ảnh: John Ramsden.

Video đang HOT

Một góc chợ hoa Hàng Lược ngày giáp Tết. Ảnh: John Ramsden.

Máy tuốt lúa đập chân được phân phối cho các xã viên tại HTX Tam Sơn, Tiến Sơn, Hà Bắc năm 1983. Ảnh: TTXVN.

Những chiếc vé tàu, vé xe và công lệnh đi đường thời bao cấp. Ảnh: Ngọc Thành.

Đổ mực bút bi, một nghề trên phố phường Hà Nội thời hậu chiến. Ảnh: Philip Jones Griffiths.

Những bì thư được đóng dấu tem năm 1981. Ảnh: Ngọc Thành.

(Ảnh tư liệu: TTXVN, Philip Jones Griffiths, John Ramsden, chụp tháng 4 – 5/1985)

Theo VNE

Những chuyện 'cười ra nước mắt' thời tem phiếu

Nhiều năm, các kho lương thực Hà Nội cạn kiệt, dòng người xếp hàng kín các cửa hàng mậu dịch. Gạo mốc trộn bo bo là điều không hiếm trong những ngày cả nước chạy ăn từng bữa.

Nhắc đến thời bao cấp, những thế hệ người Việt trải qua đều có nhiều chuyện bi, hài. 30 năm trôi qua, có người không muốn nhớ lại, cũng có người luôn nhắc nhở con cháu về sức chịu đựng, ý chí vượt khó đi lên.

Xếp hàng cả ngày

Những năm 80 của thế kỷ trước, tùy thuộc vào vị trí công việc, đặc thù nghề nghiệp mà cán bộ, công chức nhà nước cũng như người dân lao động được phát tem phiếu mua lương thực, thực phẩm với chế độ riêng.

Cán bộ cao cấp hưởng tiêu chuẩn đặc biệt A1; phiếu A dành cho bộ trưởng; thứ trưởng phiếu B; trưởng các cục, vụ, viện được hưởng phiếu C và có các cửa hàng phục vụ riêng tại phố Tông Đản, Nhà Thờ, Vân Hồ (Hà Nội)... Lúc bấy giờ dân gian có câu Tông Đản là của vua quan/ Nhà Thờ là của trung gian nịnh thần/ Đồng Xuân là của thương nhân/ Vỉa hè là của nhân dân anh hùng.

Cảnh xếp hàng mua rau thời bao cấp. Ảnh: John Ramsden.

"Tôi thật khâm phục Bộ Nội thương thời ấy nghĩ ra ma trận tem phiếu cho người dân, nào phiếu vải, phiếu đường, phiếu dầu, phiếu củi...", anh Chu Quảng Nhân (43 tuổi, ở Trần Xuân Soạn, Hai Bà Trưng, Hà Nội) nhớ lại.

Thiếu niên Hà Nội thời bao cấp như anh Nhân ngoài đi học còn có nhiệm vụ đặt gạch ghi tên, xếp hàng giữ chỗ mua gạo, rau, thịt, cá cho bố mẹ. Tem phiếu, sổ gạo trở thành nguồn sống của mỗi gia đình, chẳng may bị móc trộm thì đói cả tháng. Mỗi lần mua hàng xong, mẹ anh Nhân lại bọc hai thứ ấy bằng mấy lượt nylon rồi cất kỹ trong buồng hoặc bỏ vào hòm khóa lại.

Anh Nhân hay đùa rằng lứa 7X lớn lên thời ấy là "thế hệ lùn đi vì gánh nước". Cậu bé Nhân hơn 10 tuổi sau giờ học là ba chân bốn cẳng chạy về lấy thùng sắt tây đi hứng nước sạch phân phối ở vòi công cộng đầu phố. "Thời ấy, xếp hàng lấy nước là cả một nghệ thuật, miệng thì cười toe toét nói chuyện với lũ bạn, chân thì đá cái thùng của mình lên trước để lấy cho nhanh", anh kể.

Ngày nào mất nước là hàng dãy thùng xếp ngay ngắn trên phố để "xí" chỗ mà không thấy người đâu, nhưng chỉ cần có nước là ngay lập tức đông như chợ vỡ. Ai để thùng mà không có mặt là bị chen ngang. Cảnh xếp thùng lấy nước có khi từ mờ sáng hôm trước đến nửa đêm hôm sau. Vòi nước công cộng đông nghịt người là nơi vo gạo, rửa rau của các bà, nơi tắm của cánh đàn ông và trẻ con.

Nhắc đến hai từ "bao cấp", ông Nguyễn Xuân Thành ở 57A Hàng Bồ (Hoàn Kiếm) rùng mình nhớ lại cảnh xếp hàng cả ngày, đến đi tắm, đi vệ sinh cũng phải xếp. Nhà ông 8 người, chen chúc ở căn phòng 9,6 m2. Cả ngõ 12 hộ dân chung một khu bếp, đến giờ thổi cơm là ồn ào như chợ. Nhà đun bằng dầu, nhà nấu bằng mùn cưa, người quạt, người thổi, khói bốc mù mịt, nhóm được bếp thì mặt cũng ám đầy muội than, ho sù sụ vì khói.

Hơn 100 nhân khẩu mà có 3 nhà vệ sinh công cộng. Sáng sớm mỗi người cầm tờ báo xếp thành hàng dài. Có người chờ lâu quá không chịu nổi, chạy lên nhà xong lúc sau thấy đi làm, còn giải quyết kiểu gì thì không biết.

Cân lợn bán cho hợp tác xã. Ảnh: TTXVN.

Lo lợn ốm hơn lo chồng con

Đồng lương không đủ sống nên công chức, giáo viên ở thành phố rầm rộ nuôi lợn, nuôi gà như một cách cải thiện thu nhập. Nhà nhà nuôi lợn, người người nuôi lợn, nhà cao tầng tập thể cũng như nhà cấp bốn xập xệ. "Thủ trưởng lợn" được nuôi trong nhà tắm, nhà vệ sinh, được chăm bẵm cẩn thận, lợn ốm còn lo hơn chồng con ốm.

Phó giáo sư Văn Như Cương khi ấy là giảng viên Đại học Sư phạm Hà Nội. Đi Liên Xô về, ông bảo vệ thành công luận án và trở thành phó tiến sĩ, nhận lương 74 đồng mỗi tháng. Vợ chồng ông đi dạy chật vật nuôi ba đứa con. Gạt đi sĩ diện của trí thức, ông cũng nuôi lợn. Thức ăn là cuống rau, cám, bã rượu. Ông nhịn cả nước mắm phân phối để dành cho lợn mỗi khi kém ăn.

Mỗi tháng lợn tăng được vài kg, ông "quy thịt tính ra tiền" được hơn 70 đồng, đúng bằng lương ông thời ấy. Bạn bè đến chơi, thầy Cương bảo nhà có hai phó tiến sĩ, ông là một, con lợn là hai. Phó tiến sĩ Cương thi thoảng còn kêu ca, chứ "phó tiến sĩ" kia chỉ ăn và ủn ỉn.

Hồi ấy, nhiều nơi mời đi dạy thêm nhưng ông Cương quyết từ chối vì thấy "làm tiền" quá. "Có năm gần đến ngày giỗ bố, tôi không xoay được đồng nào làm mâm cơm mời họ hàng. Hết cách, thế rồi cũng phải đi dạy thêm", ông kể. Xoay xở mãi, ông cũng lo mâm cơm cúng có rau và thịt, tích góp từ tiền dạy thêm và tem thịt của cả nhà một tháng.

Thời cả nước ăn mặc bằng tem phiếu, gạo mậu dịch nhiều khi mốc, hôi nhưng vẫn phải ăn. Có lần vợ đi xếp hàng mua gạo quá trưa chưa về, ông vay tiền hàng xóm để đong gạo chợ. Mặc cả xong, chuẩn bị trả tiền thì vợ hớt hải chạy ra bảo mua được gạo mậu dịch rồi.

"Bà bán gạo nài nỉ bảo thầy cứ thử ăn gạo này một lần xem có khác gạo mậu dịch không. Tôi bảo không, hồi nhỏ tôi từng ăn gạo này rồi, vẫn nhớ mùi cơm thơm lắm nhưng giờ thiếu tiền nên đành ăn gạo mậu dịch. Túng thiếu đến nỗi một cân gạo ở ngoài cũng không dám mua", thầy Cương kể.

"Đẹp trai đi bộ không bằng mặt rỗ đi Lơ"

Những chiếc xe đạp Peugeot, Favorite, Supercub, Babetta được coi là "siêu xe" thời bao cấp. Xe mua về phải đi đăng ký số khung, rồi chờ công an cấp giấy chứng nhận sở hữu, cấp biển số. Anh chàng nào đi "siêu xe" đảm bảo tán gái bao giờ cũng thành công. Những tài sản giá trị trở thành câu cửa miệng Làm trai cho đáng nên trai/ Có Pha-vơ rít, có đài thắt lưng, hay Đẹp trai đi bộ không bằng mặt rỗ đi Lơ (Peugeot cá vàng)/ Mặt rỗ đi Lơ không bằng lưng gù đi Cub...

Giấy chứng nhận sở hữu xe đạp của ông Nguyễn Trọng Phúc, nguyên Viện trưởng Lịch sử Đảng. Những chiếc xe đạp như Peugeot, Aviac... có giá trị bằng cả cây vàng nên có giấy chứng nhận sở hữu như ôtô, xe máy hiện nay. Ảnh: Hoàng Phương.

Bà Hoàng Thị Nụ (74 tuổi) vợ nguyên Chủ nhiệm văn phòng Quốc hội Vũ Mão kể, hồi đó chồng bà là Bí thư thứ nhất Trung ương Đoàn. Các con trai, con gái tuổi thiếu niên, sáng đi học, chiều đi xếp hàng lấy bánh mì, mua rau mậu dịch... Ông Vũ Mão hưởng tiêu chuẩn phiếu C nên được ưu tiên mua gạo ở cửa hàng 35 Ngô Quyền. Gạo mang về lại san sẻ cho bạn bè trong tập thể Trung ương Đoàn (31 Trương Hán Siêu) nếu họ chưa mua được. Sau nhà nào mua được lại trả, cứ đùm bọc qua những ngày khó khăn nhất.

Có năm, các kho lương thực ở Hà Nội cạn kiệt, cả nước chạy ăn từng bữa, ăn bo bo thay cơm. "Khi đó tôi đi học bên Liên Xô. Bọn trẻ ở nhà đang tuổi lớn, ăn bo bo đến ám ảnh. Có cái xe đạp của Tiệp Khắc giá trị nhất, thế là bố con ông ấy phải bán đi mua mấy chục cân gạo cầm cự", bà kể.

Bà Nguyễn Thị Bạn (84 tuổi) trước là cán bộ xã Quảng An (Tây Hồ, Hà Nội) dành dụm hơn 5 năm được một món tiền, nhờ cô cháu chuyên buôn đồ trên chợ Đồng Xuân mua cho chiếc Peugeot 430 đồng, giá trị bằng một cây vàng. "Cái cảm giác đi xe máy xịn hay ôtô sang bây giờ cũng thường thôi, không sướng bằng lần đầu tiên được đi xe Peugeot hồi đó đâu", bà nói.

Một hôm, cậu cháu trai mượn xe đi tập làm xước. Xót của, bà Bạn đem chiếc Peugeot về, lau một lượt khăn ướt, thêm lượt khăn khô rồi... đóng hộp cất đi. Cách đây 10 năm, khi Bảo tàng dân tộc học mở cuộc triển lãm Cuộc sống Hà Nội thời bao cấp, chiếc Peugeot được bán cho bảo tàng với giá 3 triệu đồng. Giờ chiếc xe đang được trưng bày tại Bảo tàng Hà Nội, vẫn còn nguyên.

Với hàng triệu người, thời bao cấp là một miền ký ức vừa muốn quên đi nhưng cũng thật đáng để nhớ. "Những năm tháng ai cũng khổ như nhau nên thấy cái khổ của mình bình thường lắm. Nhớ nhất có lẽ là tình cảm trong sáng của con người thời ấy và khoảng cách giữa giàu nghèo không quá xa xôi", PGS Văn Như Cương nói.

(Theo VnExpress)

100 triệu mua gà quý ăn Tết: Lùng khắp Bắc Bộ chiều đại gia Tuần vừa rồi có khách là đại gia đặt mua 2 cặp gà Đông Tảo loại 25-30 triệu đồng/con mà anh Tuệ lùng khắp các tỉnh thành phía Bắc, đi mất đúng một tuần liền mới mua được 2 con theo yêu cầu. Dù gần 2 tháng nữa mới đến Tết Nguyên đán, song, hơn một tháng nay, anh Giang Tuấn Trưởng ở...

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?

Có;

Không

Tin liên quan

Xem thêm Share

Xem nhiều

Vụ ô tô Mercedes lao xuống biển Nha Trang, xác định danh tính 4 cô gái đi cùng13:53

Người lạ vào tận trường mầm non nghi bắt cóc bé gái 4 tuổi10:53

Xác minh người mặc đồ GrabBike chỉnh tín hiệu đèn giao thông ở TPHCM12:11

Củng cố hồ sơ để xử lý TikToker có nồng độ cồn, livestream khi bị cảnh sát giao thông kiểm tra01:03

Người dân sợ bị phạt khi leo lề, rẽ phải nhường đường xe cấp cứu lúc bị kẹt xe09:12

Vụ tin giả về Xuân Son: Việt Nam vô địch không cần anh, VFF 'dẹp' loạn MXH?03:02

Hơn 130 giao lộ ở TP.HCM cho xe máy rẽ phải khi đèn đỏ08:48

Vợ Xuân Son "lén lút" mang "hàng cấm" thăm chồng, bác sĩ "khóc thét"?02:54

Dân "rén" phạt, TP.HCM kẹt xe cục bộ, xe cấp cứu "khóc thét" chờ đèn đỏ03:42

Madam Pang "phông bạt" gây phẫn nộ, CĐV Việt bị "dắt mũi" đau, VFF lên tiếng?02:56

Hiện trường vụ xe tải lao vào quán tạp hóa, 6 người tử vong07:55

Tiêu điểm

Tin đang nóng

Tin mới nhất

Xót xa bé gái vài ngày tuổi bị bỏ rơi trước nhà dân những ngày giáp tết

13:13:06 24/01/2025

Một bé gái nặng 3,2 kg bị bỏ rơi trước cổng nhà dân ở Quảng Trị lúc rạng sáng vào ngày giáp Tết Nguyên đán Ất Tỵ 2025.

Quảng Trị: Lặn tìm người đàn ông đuối nước ở cầu Kênh

12:30:06 24/01/2025

Vào lúc 14 giờ 25 ngày 23.1, Công an H.Triệu Phong nhận được tin báo có người nghi bịđuối nướctại khu vực cầu Kênh (thôn Đông Tâm 1, xã Triệu Tài, H.Triệu Phong).

CSGT chặn đường tài xế xe chạy đêm... mời cà phê

07:30:05 24/01/2025

Theo đó, Trạm CSGT Krông Búk chọn địa điểm tại km94, huyện Ea H leo, làm nơi kiểm soát các phương tiện lưu thông ban đêm về hàng hóa, hành khách và mời cà phê, nước trà miễn phí cho các tài xế.

Nhồi nhét khách, tài xế xe khách có thể bị phạt tới 75 triệu đồng

07:21:45 24/01/2025

Nghị định 168/2024/NĐ-CP quy định xử phạt vi phạm hành chính về trật tự, an toàn giao thông đường bộ có quy định về lỗi xe khách chở quá số lượng người.

Giá vé xe khách ở Đắk Lắk tăng gấp rưỡi

20:37:16 23/01/2025

Sáng nay 23/1 (24 tháng Chạp âm lịch), anh Lương Văn Toản cùng con gái ra bến xe khách liên tỉnh Đắk Lắk để bắt xe ô tô về Hà Nội. Anh cho biết, rất may anh đã mua được cặp vé cuối cùng của chuyến xe chuẩn bị khởi hành.

Vụ 4 ngư dân mất tích trên biển: Tìm thấy thi thể 1 thuyền viên

20:31:06 23/01/2025

Đến khoảng 15 giờ 45 phút cùng ngày, thi thể nạn nhân đã được đưa vào bờ, bàn giao cho gia đình đưa về quê mai táng theo phong tục địa phương.

Xả nước thải ra môi trường vượt quy chuẩn, phạt 4 nhà hàng 525 triệu đồng

20:21:01 23/01/2025

Ngày 23/1, Công an tỉnh Kiên Giang đã tống đạt các quyết định xử phạt đối với 4 cơ sở kinh doanh dịch vụ nhà hàng về hành vi xả nước thải vượt quy chuẩn kỹ thuật về chất thải .

Kỷ luật bí thư xã tự ý tháo máy lạnh cơ quan đem về nhà sử dụng

19:42:07 22/01/2025

Một bí thư xã ở Cà Mau bị kỷ luật vì tự ý tháo máy lạnh cơ quan đem về nhà sử dụng và tự quản lý số tiền vận động, tài trợ cho xã.

Công an xuất hiện, hết cảnh trên bờ thả cá, dưới sông chờ bắt

19:20:29 22/01/2025

Sự có mặt của cán bộ công an tại điểm thả cá chép tiễn ông Táo chầu trời ở thành phố Vinh (Nghệ An) khiến cảnh trên bờ thả, dưới sông chờ bắt chấm dứt.

Vượt xe trên cầu có một làn đường bị phạt tới 6 triệu đồng

17:38:40 22/01/2025

Theo Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ, nếu đang ở trên cầu hẹp có một làn đường, tài xế ô tô không được phép vượt. Tài xế vi phạm sẽ bị phạt 4-6 triệu đồng.

Ô tô bẹp dúm sau vụ va chạm trên quốc lộ

17:20:26 22/01/2025

Ngày 22/1, lãnh đạo Sở Giao thông vận tải tỉnh Khánh Hòa cho biết trên quốc lộ 1, đoạn qua huyện Vạn Ninh (Khánh Hòa) vừa xảy ra một vụ tai nạn giao thông khiến 1 người bị thương.