Bài toán tăng học phí và công bằng trong giáo dục đại học – Bài 1: Xoay xở với học phí thấp
Tất cả các trường đại học (ĐH) công lập (chưa tự chủ) hiện nay được thu học phí theo khung của Nghị định 86. Theo đó, người học chịu 50% chi phí đào tạo, 50% còn lại là ngân sách hàng năm của các bộ ngành cấp cho trường trực thuộc.
Với mức học phí này, các trường không đủ xoay xở để đảm bảo chất lượng, chứ chưa nói đến nâng cao chất lượng đào tạo.
Trường chưa tự chủ thiếu kinh phí
Theo Nghị định 86, mức học phí đối với sinh viên trường công lập chưa tự chủ hiện nay là: khối ngành khoa học xã hội, kinh tế, luật, nông, lâm, thủy sản – 9,8 triệu đồng/năm; khối ngành khoa học tự nhiên, kỹ thuật, công nghệ, thể dục thể thao, nghệ thuật, khách sạn, du lịch – 11,7 triệu đồng/năm; khối ngành y dược – 14,3 triệu đồng/năm. Học phí đối với đào tạo thạc sĩ là nhân thêm 1,5 lần, tiến sĩ nhân 2,5 lần. Tuy nhiên, mức học phí này mới chỉ đảm bảo 50% chi phí đào tạo, phần còn lại là Nhà nước hỗ trợ bằng ngân sách cấp hàng năm cho các trường.
PGS-TS Trần Diệp Tuấn, Hiệu trưởng Trường ĐH Y Dược TPHCM, cho biết học phí năm 2019 của trường là 13 triệu đồng cho tất cả các ngành. Hàng năm trường được Bộ Y tế cấp chi phí đào tạo khoảng 130 tỷ đồng (50%). Trong khi đó, quy mô sinh viên hiện nay là hơn 9.000 sinh viên. Nếu tính toán chi li thì nguồn ngân sách này mới chỉ đủ trả lương cho cán bộ giảng viên. Học phí 13 triệu đồng của sinh viên cho việc học (lý thuyết, thực hành, thực tập) là cả một vấn đề.
Riêng ở trường này không có chương trình chất lượng cao, liên kết… để xoay xở. Ngay cả hệ cử tuyển, học phí địa phương cũng trả chậm. Do đó, để phát triển hơn thì một là ngân sách nhà nước đầu tư phải rất nhiều hơn hiện nay, hoặc là phải tự chủ, xã hội hóa để sinh viên trả học phí cao hơn.
PGS-TS Huỳnh Thanh Hùng, Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Nông Lâm TPHCM, cho biết quy mô sinh viên chính quy của trường khoảng 20.000 người (chưa tính học viên cao học, nghiên cứu sinh). Ngân sách hàng năm Bộ GD-ĐT cấp đảm bảo khoảng 30% chi trả lương, phần còn lại là dựa vào học phí, nếu năm nào có dự án thì có thêm.
“Hàng năm trường có chương trình đối thoại Nói sinh viên nghe – Nghe sinh viên nói, khi nói tăng học phí thì sinh viên nói lại nghe rất tội. Thật ra, nếu tính đúng tính đủ để đảm bảo chi phí đào tạo thì sinh viên không đủ khả năng đóng học phí đâu. Nói thật, bài toán tăng học phí, tự chủ không hề dễ, và càng không dễ với những trường đa ngành như trường tôi. Ví dụ như những ngành kỹ thuật, công nghệ máy móc đầu tư phải từ vài tỷ đến chục tỷ đồng. Nhưng đâu phải đầu tư một lần là xài vĩnh viễn, mà phải có thời hạn”.
Trong khi đó, với các trường sư phạm, sinh viên không phải đóng học phí mà do Nhà nước cấp hàng năm dựa trên chỉ tiêu. Tuy nhiên, các trường sư phạm luôn ở trong thế bù lỗ và phải chờ ngân sách. TS Nguyễn Minh Hồng, Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm TPHCM, cho biết: Trường hiện có hơn 12.000 sinh viên chính quy theo học, trong đó các ngành đào tạo giáo viên chiếm 50% số sinh viên. So với nhu cầu chi thường xuyên, ngân sách cấp cho trường hiện nay đảm bảo khoảng 50% – 60%.
Trường ưu tiên việc trả đúng các chế độ về lương và phụ cấp cho người lao động và học bổng cho sinh viên, đồng thời khai thác các nguồn thu dịch vụ để bổ sung nguồn kinh phí chi hoạt động thường xuyên, khai thác các nguồn lực hỗ trợ về tăng cường cơ sở vật chất, nghiên cứu khoa học, hợp tác đào tạo, nghiên cứu… Với kinh phí như trên, để đảm bảo hoàn thành các nhiệm vụ đào tạo, trường luôn phải tiết kiệm chi tiêu. Tuy nhiên, một số định mức chi hiện nay không còn phù hợp, chưa đủ so với nhu cầu thực tế.
Chính vì mức học phí thấp như vậy nên các trường công lập phải xoay xở bằng cách “đẻ” ra rất nhiều chương trình đào tạo để trang trải, như liên kết đào tạo, liên kết quốc tế, chương trình tiên tiến (học phí cả trăm triệu đồng), chương trình chất lượng cao (học phí cao gấp 2 – 3 lần so với mức học phí quy định của Nghị định 86)…
Trường tự chủ cũng chưa đủ chi phí đào tạo
Video đang HOT
Từ Nghị quyết 77, hiện nay có 23 trường ĐH công lập được tự chủ (có trường tự chủ chi thường xuyên, có trường tự chủ hoàn toàn) với mức học phí cao hơn nhưng vẫn không thể vượt quá khung của Nghị định 86. Mức trần học phí đối với các chương trình đào tạo đại trà trình độ ĐH tại cơ sở giáo dục công lập tự bảo đảm kinh phí chi thường xuyên và chi đầu tư áp dụng theo các khối ngành, chuyên ngành đào tạo từ năm học 2015-2016 đến năm học 2020-2021 như sau: khối ngành khoa học xã hội, kinh tế, luật, nông lâm thủy sản, học phí 20,5 triệu đồng/năm; khối ngành khoa học tự nhiên, kỹ thuật, công nghệ, thể dục thể thao, nghệ thuật, khách sạn, du lịch là 24 triệu đồng/năm; khối ngành y dược là 50,5 triệu đồng/năm.
PGS-TS Đỗ Văn Dũng, Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm Kỹ thuật TPHCM, cho biết: “Trường được thí điểm tự chủ 3 năm nay. Khi chuyển sang tự chủ, ngân sách hàng năm Bộ GD-ĐT rót về trường (vài chục tỷ đồng) không còn. Do đó, trường phải tính toán tất cả chi phí đào tạo để đưa ra mức học phí phù hợp. Có một số ngành hiện nay (chương trình đại trà) học phí dưới 20 triệu đồng, thấp hơn cả mức học phí quy định của Nghị định 86.
Thực sự, nếu để đảm bảo chất lượng đào tạo thì học phí khối ngành kỹ thuật hiện nay phải 50 triệu đồng/năm may ra mới đủ. Tuy nhiên, nếu học phí cao quá thì chắc chắn sẽ đối diện nguy cơ không có người học. Thực tế đã có trường rơi vào tình huống này là Trường ĐH Bách khoa Đà Nẵng (thuộc ĐH Đà Nẵng), học phí cao quá nên người học ngay lập tức quay lưng, dẫn đến điểm đầu vào thấp, đã ảnh hưởng rất lớn đến chất lượng đào tạo. Nếu các trường tự chủ đưa ra mức học phí cao quá thì sẽ có hiện tượng sinh viên chạy sang các trường khác, hoặc đi du học, hoặc rẽ sang học nghề”.
Sinh viên Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TPHCM trong giờ học thực hành
Nhiều trường tự chủ khác như ĐH Kinh tế TPHCM, ĐH Tài chính Marketing TPHCM, ĐH Công nghiệp TPHCM, cũng cho rằng bài toán chi phí đào tạo rất khó với trường tự chủ trong điều kiện hiện nay. Nếu thu học phí cao quá thì sợ tuyển không đủ chỉ tiêu, mà không đủ chỉ tiêu sẽ ảnh hưởng đến nguồn thu cả một khóa (4 năm), kèm theo đó là các chi phí cho mọi hoạt động khác của trường. Khi chưa tự chủ, nếu không tuyển đủ chỉ tiêu thì hàng năm vẫn có ngân sách, còn đã tự chủ mà tuyển sinh không được thì mọi hoạt động của nhà trường hết sức khó khăn.
Với mức học phí trường công lập chưa tự chủ hiện nay, không chỉ Trường ĐH Y Dược TPHCM mà tất cả những trường đại học khác trên cả nước đều rất khó khăn để đảm bảo chất lượng đào tạo, cạnh tranh về chất lượng đào tạo với các trường ĐH trong khu vực. Trong bối cảnh hội nhập hiện nay, nếu không tăng học phí, không tính đúng tính đủ để đảm bảo chi phí đào tạo thì rất khó để đổi mới chương trình đào tạo, nâng cao chất lượng. Ngân sách nhà nước đầu tư phải có trọng điểm để phát huy hiệu quả, những ngành nghề nào cần tự chủ, xã hội hóa thì nên cho tự chủ.
So sánh về chi phí đào tạo cho một sinh viên/năm của Việt Nam với châu lục và thế giới thì sẽ thấy có sự khác biệt quá lớn. Chi phí cho một sinh viên của Việt Nam hiện nay ở mức 16,2 triệu đồng/năm (thống kê của Bộ GD-ĐT năm 2017), trong khi của Hàn Quốc, Nhật Bản, Singapore, Thái Lan… vài chục triệu đến cả trăm triệu đồng/năm. Còn đối với những trường ĐH uy tín thì học phí càng cao hơn rất nhiều.
Học phí ĐH công lập tăng sốc: Vô lý!
GS.TSKH Phạm Phố cho biết, học phí các trường đại học công lập tăng cao ngất ngưởng sẽ đẩy thí sinh nghèo học giỏi ra khỏi cổng trường đại học.
Ảnh minh họa
Trong đề án tuyển sinh năm 2020, nhiều trường đại học công lập công bố mức học phí tăng mạnh so với các năm trước khiến thí sinh và phụ huynh choáng váng.
Đơn cử, học phí Trường ĐH Y dược TP.HCM hiện nay thu theo quy định trong nghị định Chính phủ với tất cả các ngành là 13 triệu đồng/năm. Tuy nhiên, trường vừa công bố học phí khóa năm 2020 từ 30-70 triệu đồng/năm tùy theo ngành.
Cụ thể, ngành răng hàm mặt 70 triệu đồng, y khoa 68 triệu đồng, kỹ thuật phục hình răng 55 triệu đồng, dược học 50 triệu đồng... Các ngành có mức học phí thấp nhất là 30 triệu đồng. Nhà trường cũng cho biết mức học phí các năm tiếp theo dự kiến mỗi năm tăng thêm 10%.
Trong khi đó, khoa y - ĐH Quốc gia TP.HCM, ngành răng hàm mặt học phí 88 triệu đồng/năm học, y khoa 60 triệu đồng và dược học 55 triệu đồng.
Các trường ĐH Công nghệ thông tin (ĐHQG TP.HCM), ĐH Sư phạm kỹ thuật TP.HCM, ĐH Bách khoa TP.HCM... cũng tăng mức học phí cho khóa tuyển sinh năm 2020.
Lý do học phí tăng mạnh được các trường lý giải là đã và đang thực hiện cơ chế tự chủ.
Trao đổi với Đất Việt, GS.TSKH Phạm Phố, nguyên Hiệu trưởng trường Cao đẳng Kinh tế Kỹ thuật Sài Gòn gọi mức học phí lên tới gần 90 triệu đồng/năm là mức trên trời, đồng thời thẳng thắn cho rằng, lấy cái cớ tự chủ để tự do đẩy học phí lên cao ngất ngưởng là hết sức sai lầm và không chấp nhận được.
Theo giải thích của GS Phố, các trường công lập được Nhà nước lo cho cơ sở hạ tầng, thiết bị, không phải đóng thuế..., các trường thu học phí, được chi tiêu tất cả nhưng không hoàn vốn đầu tư cơ sở hạ tầng, thiết bị... cho Nhà nước.
"Có sự khác biệt rất lớn giữa trường công và trường tư. Nhìn vào thống kê mức học phí của các trường, có thể thấy có trường công học phí còn cao hơn cả trường tư. Trong khi đó, trường tư phải tự lo cơ sở hạ tầng, trang thiết bị, phải đóng thuế..., không có lý nào học phí trường công lại cao hơn cả trường tư. Đó là sự bất công, và sau cùng người chịu đựng gánh nặng này là thí sinh và phụ huynh", GS.TSKH Phạm Phố nói và cho rằng, phát biểu của một số trường rằng mức học phí công bố vẫn thấp hơn chi phí đào tạo không có nghĩa là không có giới hạn. Thậm chí, ông còn lo ngại một số trường sẽ "té nước theo mưa", nhân đà này cũng tăng học phí lên.
Học phí dự kiến của các ngành tại ĐH Y Dược TP.HCM. Ảnh chụp màn hình.
"Hẳn các trường sẽ cam kết không để xảy ra trường hợp thí sinh nghèo, học giỏi thi đậu nhưng không thể học ở trường vì học phí cao, thế nhưng các phương án giải quyết thế nào? Trong 100 em thu học phí có 1 em nghèo học giỏi, trường có giảm đến 50% học phí thì 50% còn lại vẫn là quá cao", GS Phố không mấy lạc quan.
Với trường tư Nhà nước không can thiệp vào vấn đề học phí, nhưng đối với trường công lập, vị chuyên gia cho rằng Nhà nước bắt buộc phải can thiệp vì đây là các trường của Nhà nước.
Theo đó, ông đề nghị Nhà nước phải hạn chế ngưỡng tăng cao của học phí bằng cách đưa ra mức trần cho từng ngành.
"Bộ GD-ĐT biết rõ ngành nào đầu tư ra sao, tiề.n đầu tư đó có thể thu hồi trong bao nhiêu năm, trên cơ sở mỗi năm đào tạo bao nhiêu sinh viên, mỗi sinh viên chịu được mức bao nhiêu, trả lương cho GS, PGS, giảng viên một năm bao nhiêu..., tính toán là biết. Việt Nam còn nghèo, không thể chạy đua về học phí với thế giới được", GS.TSKH Phạm Phố nói.
Bên cạnh đó, vị chuyên gia cho rằng cần thiết phải có sự phân luồng đối với một số ngành đặc thù. Chẳng hạn, đối với ngành y, Nhà nước cần có chính sách đối với các sinh viên tốt nghiệp và cam kết trong vòng 5 năm đầu sẽ làm việc cho tuyến dưới, những vùng sâu, vùng xa, khó khăn, thiếu bác sĩ.
Ở Mỹ, theo GS Phố, học phí trường tư cao nhưng trường công lại đảm bảo mức độ tối đa sinh viên có thể chịu được, đồng thời khi sinh viên cam kết về làm ở những vùng khó khăn, xa xôi như vùng sa mạc thì không những trường không thu học phí mà sau này còn tăng lương gấp mấy lần.
Sau cùng, vị chuyên gia nhấn mạnh, phải cân bằng giữa trường công và trường tư. Trường tư phải chịu nhiều áp lực mà vẫn phải đảm bảo chất lượng đào tạo, không thể có chuyện học phí trường công cao hơn trường tư dù với danh nghĩa tự chủ.
Trước việc ĐH Y Dược TP.HCM công bố mức học phí dự kiến từ 30-70 triệu đồng/năm, trao đổi trên Zing, ông Ngô Vũ Thắng - Trưởng phòng Tài chính sự nghiệp, Vụ Kế hoạch tài chính, Bộ Y tế - cho biết, Vụ đã làm công văn yêu cầu đơn vị báo cáo, giải trình cụ thể việc tăng học phí.
Theo ông Thắng, việc xây dựng học phí cần xin ý kiến bộ, ngành về thẩm quyền tăng học phí như thế nào. Ngoài ra, Bộ Y tế cũng cần xem mức thu ĐH Y Dược TP.HCM xác định trên cơ sở nào.
Trong khi đó, trên báo Tuổ.i trẻ, PGS.TS Trần Diệp Tuấn, Hiệu trưởng Trường ĐH Y Dược TP.HCM khẳng định, không phải tự dưng trường đưa ra mức học phí mới mà có sự chuẩn bị từ lâu, tính toán kỹ dựa trên nhiều cơ sở và các cơ quan quản lý trực tiếp nhà trường đều biết việc này.
"Cách đây 2 năm chúng tôi đã chuẩn bị xây dựng đề án tự chủ. Trường đã tổ chức hai hội nghị lớn để bàn về vấn đề tài chính, trong đó có việc xây dựng mức học phí. Trong các hội nghị này trường đều có mời đại diện Văn phòng Chính phủ, Bộ Y tế, Bộ GD-ĐT...", ông Tuấn thông tin.
Nói về cơ sở tính toán mức học phí mới, Hiệu trưởng Trường ĐH Y Dược TP.HCM cho biết, nhà trường tính toán để đảm bảo chất lượng đào tạo. Đây là chiến lược phát triển của trường cho hiện tại và tương lai với mong muốn cuối cùng chất lượng đầu ra phải an toàn cho người bệnh, nên không thể thu phí thấp.
Bên cạnh đó, sự cạnh tranh giữa các trường trong khối trường công, với trường tư và với cả trường trong khu vực đang rất dữ dội. Nếu không khéo, thầy cô giỏi ở trường công sẽ bị kéo sang hết các trường tư khi trường tư đang sẵn sàng trả vài trăm triệu đồng/ 1 tháng.
Học phí ĐH công tăng sốc: Lo ra trường thu hồi vốn? GS.TS Phạm Gia Khải lo ngại, học phí quá cao có thể khiến giảng đường đại học chỉ dành cho người giàu, còn thí sinh nghèo bị loại khỏi cuộc chơi. Việc nhiều trường đại học công lập công bố mức học phí áp dụng cho khóa tuyển sinh năm 2020 tăng mạnh so với trước đang khiến nhiều thí sinh và phụ...