Áp lực thuế quan Mỹ: Cơ hội bất ngờ cho hợp tác EU – Ấn Độ?

Áp lực từ Nhà Trắng có thể khiến Ấn Độ chuyển hướng hợp tác mạnh hơn với Liên minh châu Âu, mở ra lợi ích chiến lược song phương.

Mối đe dọa thuế 50% từ Washington đang vô tình tạo ra cơ hội vàng cho Brussels và New Delhi thúc đẩy FTA bị trì hoãn nhiều năm (Tổng thống Mỹ Donald Trump, phải, và Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi tại cuộc họp báo chung ở Washington D.C. ngày 13/2/2025). Ảnh: ANI/TTXVN

Theo Đài phát thanh Quốc tế DW (Đức) ngày 9/8, mối quan hệ giữa Liên minh châu Âu (EU) và Ấn Độ, vốn đang trên đà phát triển mạnh mẽ, gần đây đã gặp phải một trở ngại đáng kể. Vào tháng 7 vừa qua, EU đã đưa Ấn Độ vào gói trừng phạt thứ 18 đối với Nga, một động thái nhằm cắt giảm nguồn tài chính cho cuộc chiến tại Ukraine.

Các lệnh trừng phạt này nhắm vào hoạt động lọc dầu thô giá rẻ của Nga tại Ấn Độ và xuất khẩu các sản phẩm dầu mỏ tinh chế. Tuy nhiên, theo các chuyên gia, chính những hành động cứng rắn từ Washington chứ không phải Brussels mới là động lực thúc đẩy hai nền kinh tế này xích lại gần nhau hơn, mở ra cơ hội bất ngờ cho một hiệp định thương mại tự do (FTA) đã bị trì hoãn từ lâu.

EU trừng phạt: Mang tính biểu tượng hơn là tác động thực tế

Trong nỗ lực nói trên của mình, EU đã cấm nhập khẩu các sản phẩm dầu mỏ tinh chế có nguồn gốc từ dầu thô của Nga từ bất kỳ quốc gia thứ ba nào, bao gồm cả Ấn Độ. Đáng chú ý, khối này cũng đã trừng phạt Nayara Energy, nhà máy lọc dầu của Ấn Độ do tập đoàn năng lượng Rosneft của Nga sở hữu một phần. Bà Kaja Kallas, Đại diện cấp cao về chính sách đối ngoại và an ninh EU, đã đăng tải trên mạng xã hội X (trước đây là Twitter) về động thái này. Tuy nhiên, Nayara Energy đã nhanh chóng phản bác, gọi quyết định này là “tiêu chuẩn kép” khi nhiều nước châu Âu vẫn tiếp tục nhập khẩu năng lượng của Nga.

Trong một tuyên bố, Nayara Energy nêu rõ: “Trong khi nhiều nước châu Âu tiếp tục nhập khẩu năng lượng của Nga thông qua nhiều nguồn khác nhau, họ lại có lý do chính đáng khi trừng phạt một thực thể của Ấn Độ vì xử lý dầu thô của Nga, loại dầu được sử dụng rộng rãi bởi 1,4 tỷ người dân Ấn Độ và các doanh nghiệp trong nước”.

Theo Garima Mohan, chuyên gia nghiên cứu quan hệ châu Âu – Ấn Độ tại Quỹ Marshall Đức, các lệnh trừng phạt của EU thiếu sức thuyết phục và sẽ khó thực thi. Chuyên gia này nhận định: “Những mặt hàng xuất khẩu trên không hề chi phối nền kinh tế Ấn Độ”. Ấn Độ có thể dễ dàng thay thế hàng xuất khẩu của mình bằng nhiên liệu tinh chế từ các nguồn không phải của Nga, chẳng hạn như dầu mỏ từ Iraq. Jacob Funk Kirkegaard, chuyên gia kinh tế tại viện nghiên cứu Bruegel, cũng đồng tình rằng mặc dù đây là một sự leo thang từ phía EU, nó “sẽ không gây tổn hại đến các cuộc đàm phán thương mại” giữa hai bên.

Thách thức lớn hơn: Mối đe dọa thuế quan từ Mỹ

Nếu lệnh trừng phạt của EU không gây ra rủi ro đáng kể, thì áp lực từ Mỹ lại đặt ra một thách thức lớn hơn nhiều đối với Ấn Độ. Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đe dọa áp mức thuế lên tới 50% đối với hàng hóa Ấn Độ để cảnh báo việc nước này tiếp tục mua dầu của Nga. Các chuyên gia cho rằng, mối đe dọa này có tác động nghiêm trọng hơn nhiều so với các lệnh trừng phạt của EU.

Chuyên gia Kirkegaard lập luận rằng thực tế không có một thỏa thuận thương mại nào giữa Mỹ và Ấn Độ, cùng với “hành động leo thang của Tổng thống Trump”, đã làm tăng mong muốn của Ấn Độ trong việc đa dạng hóa các đối tác kinh tế, hướng đến EU. Theo nhà kinh tế Kirkegaard, “Ấn Độ hiện cần một thỏa thuận với EU nhiều hơn một chút so với khi nước này có mối quan hệ tốt hơn với Mỹ”.

Cơ hội bất ngờ cho EU và những lợi ích chiến lược

Chuyên gia Mohan cũng có quan điểm tương tự, tin rằng: “Theo một cách nào đó, tôi nghĩ sự thay đổi trong quan hệ Ấn Độ – Mỹ cuối cùng sẽ có lợi cho EU. Với thông báo về thuế quan từ Mỹ, Ấn Độ cần những đối tác kinh tế đáng tin cậy và có thể dự đoán được, cũng như cần đầu tư”.

Bên cạnh đó, chuyên gia Kirkegaard nhấn mạnh rằng EU tỏ ra hiểu rõ hơn về các vấn đề nhạy cảm về chính trị cũng như kinh tế của Ấn Độ, đặc biệt là trong lĩnh vực nông nghiệp, nơi sử dụng gần 44% dân số nước này. “EU biết rằng nếu châu Âu khăng khăng đòi mở cửa hơn nữa trong lĩnh vực nông nghiệp thì sẽ không có thỏa thuận nào cả”, ông Kirkegaard nói. Cách tiếp cận thận trọng và thực tế này của EU khiến khối trở thành một đối tác hấp dẫn hơn đối với New Delhi.

Hơn nữa, nếu Ấn Độ giảm mua dầu của Nga để tránh bị Mỹ áp thuế, điều này sẽ gián tiếp cắt giảm một nguồn thu quan trọng của Nga và phù hợp với lợi ích của EU và Ukraine. Tuy nhiên, một nhà ngoại giao Ấn Độ giấu tên đã cảnh báo rằng việc loại bỏ dầu của Nga khỏi nguồn cung toàn cầu có thể dẫn đến giá dầu tăng đột biến, gây tổn hại cho tất cả mọi người.

Tóm lại, mặc dù lệnh trừng phạt của EU đã tạo ra một trở ngại trong quan hệ với Ấn Độ, nhưng động lực chung hướng tới một thỏa thuận thương mại vẫn vững chắc. Các chuyên gia đồng ý rằng tính toán của Ấn Độ có thể sẽ thay đổi và điều đó phụ thuộc nhiều vào Washington hơn là Brussels. Chính những biến động địa chính trị đang đưa New Delhi và Brussels xích lại gần nhau hơn, biến một cuộc khủng hoảng ngoại giao thành một cơ hội chiến lược bất ngờ.