Ai quản vốn doanh nghiệp nhà nước?
“Trọn gói” những vấn đề về phát triển kinh tế, doanh nghiệp (DN) nhà nước, kinh tế tư nhân đang được thảo luận tại Hội nghị trung ương 5.
“Vẫn còn tư duy cái nào thuận lợi, “miếng nào ngon” thì DN nhà nước “xơi”, vì thế có tình trạng chậm trễ trong cổ phần hóa các DN nhà nước”
Ông NGUYỄN VĂN THÂN
PV trao đổi với các chuyên gia kinh tế để cùng tìm lời giải cho câu hỏi mà Tổng bí thư đã đặt ra: Vì sao những hạn chế, yếu kém của DN nhà nước đã được chỉ ra từ lâu nhưng qua nhiều nhiệm kỳ đến nay tình hình vẫn chậm chuyển biến, thậm chí có mặt còn trầm trọng hơn?
Tách bạch quản lý vốn với quản lý nhà nước
Cùng với việc đẩy mạnh cổ phần hóa, thoái vốn, một trong những giải pháp để quản lý DN nhà nước hiệu quả hơn đó là bỏ cơ chế bộ chủ quản để thiết lập mô hình quản lý DN nhà nước phù hợp.
Ông Đặng Quyết Tiến – phó cục trưởng Cục Tài chính DN, Bộ Tài chính – cho rằng để nâng cao hiệu quả quá trình cổ phần hóa cũng như tái cấu trúc DN nhà nước, mô hình mới phải tách bạch chức năng quản lý nhà nước ra khỏi chức năng đại diện chủ sở hữu vốn.
Có nghĩa là các bộ chỉ chuyên tâm với việc nghiên cứu, ban hành các chính sách để DN, người dân yên tâm kinh doanh. Khi tách được chức năng này sẽ không còn việc tình trạng bộ máy hành chính nhà nước can thiệp vào hoạt động kinh doanh của DN.
Thực tế, mô hình DN quản lý vốn nhà nước là phù hợp vì đã bước đầu hình thành ở VN qua Tổng công ty Đầu tư và kinh doanh vốn nhà nước (SCIC), đảm bảo yêu cầu là tách được chức năng chủ sở hữu vốn với chức năng quản lý nhà nước.
Ông Nguyễn Xuân Thành, Đại học Fulbright VN, cũng cho rằng cần tách bạch quản lý vốn và quản lý nhà nước. Bởi nếu lập ủy ban quản lý vốn nhà nước hoạt động như một cơ quan nhà nước thì khó mà xóa được nhóm lợi ích bởi các bộ ngành vẫn muốn giữ DN nhà nước.
Do đó, việc tách vai trò đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại DN ra khỏi vai trò quản lý nhà nước là cần thiết.
Trước hết chỉ nên tách những DN kinh doanh thuần túy, tương đương khoảng 30-40% vốn nhà nước cũng sẽ mang lại hiệu quả.
Còn theo ông Trần Hữu Huỳnh, nguyên trưởng ban pháp chế Phòng Thương mại và công nghiệp VN (VCCI), Hiến pháp 2013 đã xác lập vị trí cho kinh tế tư nhân, là được “bình đẳng, hợp pháp và cạnh tranh”.
Đây sẽ là nền tảng cho sự cạnh tranh giữa các thành phần kinh tế, khi tất cả đều được bình đẳng như nhau.
Video đang HOT
Tuy nhiên, quan trọng là cần có cơ chế để kiểm soát, quản lý tốt hơn nữa về pháp luật cạnh tranh giữa kinh tế tư nhân và kinh tế nhà nước.
“Có nghĩa là DN tư nhân và DN nhà nước cần được cạnh tranh sao cho đúng về mặt bản chất, trên cơ sở rạch ròi cái gì DN tư nhân được làm, được tham gia.
Tôi đề nghị cần có một điều tra tổng thể, chặt chẽ và khoa học để đ.ánh giá, phân loại về vấn đề này, và thiết lập những lĩnh vực, ngành nghề, địa bàn nào mà DN tư nhân không được phép tham gia.
Còn lại thì mở cửa hết tất cả để khối này có thể tiếp cận được nguồn vốn, thông tin, chính sách như bao thành phần kinh tế khác một cách bình đẳng” – ông Huỳnh khuyến nghị.
Sớm chấm dứt cảnh “cha chung không ai khóc”
Khối DN tư nhân mặc dù còn nhiều hạn chế như quy mô nhỏ và sức cạnh tranh còn yếu nhưng ngày càng đóng góp lớn hơn cho nền kinh tế, khi chiếm tới hơn 40% GDP, 30% tổng giá trị công nghiệp.
Khối DN tư nhân cũng chiếm tới 35% tổng vốn đầu tư toàn xã hội và thu hút 51% lực lượng lao động của cả nước.
Thế nhưng trong việc tiếp cận nguồn lực thì DN tư nhân luôn bị yếu thế, bị đối xử thiếu công bằng và gần như phải “tự bơi” trên thương trường.
Trao đổi với T.uổi Trẻ, ông Nguyễn Văn Thân, chủ tịch Hiệp hội DN nhỏ và vừa trong đó chủ yếu là khối tư nhân, đã thẳng thắn chỉ ra thực tế DN nhà nước được xem là những “ông lớn” nên được tiếp cận nguồn lực ưu đãi tốt hơn DN tư nhân.
Điều đặc biệt là trong khi DN tư nhân nếu rơi vào thua lỗ, làm ăn kém hiệu quả thì phải tự chịu trách nhiệm, nhưng với DN nhà nước dù sử dụng vốn ngân sách nhà nước lãng phí, để thất thoát vốn nhưng vẫn không bị xử lý rõ trách nhiệm.
“Chính phủ, Thủ tướng luôn kêu gọi tạo mọi điều kiện để các thành phần kinh tế tiếp cận các nguồn lực được bình đẳng.
Tuy nhiên, việc triển khai xuống dưới rất chậm trễ và có sức ì lớn. Vẫn còn tư duy cái nào thuận lợi, “miếng nào ngon” thì DN nhà nước “xơi”, vì thế có tình trạng chậm trễ trong cổ phần hóa các DN nhà nước.
Nói là cổ phần hóa các DN nhà nước, mở cửa cho các thành phần kinh tế tham gia, đặc biệt là tư nhân, nhưng thực tế việc cổ phần hóa rất chậm” – ông Thân nhìn nhận.
Bà Nguyễn Thị Mai Thanh, chủ tịch hội đồng quản trị Công ty CP cơ điện lạnh REE, cho rằng việc cần làm ngay là phải xây dựng một môi trường pháp lý sao cho công bằng, minh bạch giữa DN tư nhân và DN nhà nước.
Gắn với đó là cần phải tạo thêm cơ hội cho khối tư nhân được phát triển song hành cùng DN nhà nước, trên cơ sở quyết liệt cổ phần hóa, thoái vốn ở những lĩnh vực mà Nhà nước không cần giữ cổ phần chi phối.
“Nếu làm như vậy, khối DN tư nhân sẽ được tham gia quản trị các DN lớn đã không còn của Nhà nước.
Tôi tin chắc tình trạng đổ vỡ vì quản lý yếu kém, thua lỗ, “cha chung không ai khóc” sẽ giảm đi, thậm chí không tái diễn khi các thành phần kinh tế khác được tham gia vào DN nhà nước sau khi cổ phần hóa.
DN cổ phần sẽ hoạt động hiệu quả hơn, qua đó xã hội, người dân và cả Nhà nước được hưởng lợi khi các DN này tạo ra việc làm, có lợi nhuận, đóng góp thuế cho Nhà nước” – bà Thanh nói.
(Theo T.uổi Trẻ)
Chuyên gia ‘mổ xẻ’ tài sản ‘khủng’ của bà Hồ Thị Kim Thoa
"Nếu bà Thoa là đại diện cho vốn Nhà nước tại công ty thì câu chuyện ở đây rất đáng bàn cho ra nhẽ" - ông Đỗ Thiên Anh Tuấn.
LTS: Xung quanh câu chuyện đang được dư luận quan tâm về khối tài sản &'khủng' của bà Hồ Thị Kim Thoa, thứ trưởng Bộ Công thương, Tuần Việt Nam có cuộc trao đổi với ông Đỗ Thiên Anh Tuấn, giảng viên trường Đại học Fulbright.
Ông Đỗ Thiên Anh TuấnThưa ông, ông có nhận thấy điều gì bất thường khi một quan chức cấp Thứ trưởng như bà Thoa có khối tài sản khủng gần 700 tỷ đồng trong công ty bóng đèn Điện Quang?
Ông Đỗ Thiên Anh Tuấn: Những thông tin trên báo chí chỉ lấy mốc từ khi bà Hồ Thị Kim Thoa làm lãnh đạo công ty Điện Quang, sau đó lên thứ trưởng Bộ Công thương. Còn trước đó nữa thì sao? Tôi tìm thông tin tiểu sử của bà Hồ Thị Kim Thoa trước thời điểm là lãnh đạo công ty Điện Quang không thấy gì cả.
Tuy nhiên, có thể nhận ra bà Hồ Thị Kim Thoa xuất thân từ công chức. Năm 2005 là thời điểm Công ty Điện Quang cổ phần hóa (CPH). T.iền thân công ty này có từ lâu, những năm 1970, sau đó sát nhập các công ty bóng đèn lại, đến năm 1991 chính thức đổi tên thành bóng đèn Điện Quang. Năm 2005 thì cổ phần hóa. Bà Hồ Thị Kim Thoa là đại diện cho vốn nhà nước chăng?
Trước khối tài sản khủng của vị này, trả lời báo chí, các cơ quan chức năng cho biết tài sản đó có trước khi làm thứ trưởng Bộ Công thương. Vậy trước khi làm lãnh đạo công ty Điện Quang, xuất phát điểm của vị này là gì, để rồi khi làm lãnh đạo Công ty Điện Quang lại có tài sản khủng như vậy cho đến khi lên làm thứ trưởng Bộ Công thương? Các cơ quan chức năng chưa làm rõ chỗ này.
Nếu bà Hồ Thị Kim Thoa là đại diện cho vốn Nhà nước tại công ty thì câu chuyện ở đây rất đáng bàn cho ra nhẽ.
Có phải ông muốn nói đến nguy cơ "mô hình Đông Âu" mà nhiều chuyên gia đã cảnh báo đối với giai đoạn CPH doanh nghiệp nhà nước, tức lợi dụng thay đổi chính sách để trục lợi. Ông có thể chỉ ra sự bất ổn ở đây?
Thứ nhất, cơ chế của chúng ta về đại diện vốn nhà nước tại các DNNN sau khi CPH còn bất ổn. Là cán bộ công chức, nếu được nhà nước giao nhiệm vụ đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại doanh nghiệp, được nhà nước trả lương.
Cũng ở vị trí đó, nếu kiêm nhiệm thêm một vị trí đại diện phần vốn nhà nước, thì lại được thêm một phần thu nhập từ vị trí kiêm nhiệm. Những lợi ích có được như thưởng, cổ tức hay bất cứ thứ gì cho vị trí đại diện vốn sở hữu nhà nước thì lẽ ra phải đưa vào ngân sách, chứ không phải cá nhân người được giao đại diện. Chúng ta phải cần thay đổi mạch lạc ra như vậy.
Thứ hai, những DNNN cổ phần hóa, bán cổ phần ưu đãi cho cán bộ công nhân viên, trong đó có công nhân, theo giá rất ưu đãi với triết lý là để gắn lợi ích người lao động vào công ty. Nhưng đây là kiểu đem tư duy hợp tác xã vào công ty cổ phần. Bởi thực tế không mấy người lao động giữ cổ phần này mà nhanh chóng bán đổ bán tháo lại. Và trong nhiều trường hợp, người mua lại là các vị ông bà lãnh đạo công ty.
Đừng nói công nhân không có tầm nhìn này nọ. Họ là những người lao động thu nhập thấp, muốn có sự cải thiện thu nhập trong ngắn hạn. Ngay cả lợi ích trong tương lai thì cũng quá ít so với việc giải quyết nhu cầu trước mắt của họ. Vì thế mà một mục đích tốt đẹp, vô cùng nhân văn của bán cổ phần lại bị rơi vào... hàm cá mập!
Bà Hồ Thị Kim Thoa hay các vị lãnh đạo khác có thâm niên, vị trí công tác thì làm sao có được nhiều vốn như vậy? Họ phải gom rất nhiều cổ phần của người lao động bán lại thì mới có mức sở hữu khủng, trở thành tài sản kếch xù như thế.
Đây không phải là trường hợp cá biệt nếu không nói là phổ biến. Hãy thống kê xem có bao nhiêu người giữ vị trí đại diện vốn nhà nước trong các DNNN sau khi CPH mà nghèo hoặc giàu có bậc trung không? Không! Họ cực giàu vì hai lý do như tôi đã phân tích trên.
Nếu bà Hồ Thị Kim Thoa bằng tài năng, từ một người lao động trong công ty thăng tiến lên trưởng phòng rồi phó giám đốc, giám đốc v.v... thì rất đáng để xã hội ngưỡng mộ tài năng đó và tài sản bà gây dựng được. Nhưng người ta đang đặt câu hỏi, nếu vị này có xuất phát điểm như một người lao động bình thường, thì liệu có được cơ ngơi tài sản như vậy không? Đây là vấn đề rất lớn đặt ra vô cùng nhức nhối.
Bà Hồ Thị Kim Thoa trong một lần trao quyết định bổ nhiệm cho ông Trịnh Xuân Thanh
Thưa ông, điều đáng bàn hơn cả là những người vừa nắm giữ vị trí quản lỳ Nhà nước như bà Hồ Thị Kim Thoa lại vừa nắm nhiều cổ phần tại doanh nghiệp trực thuộc sự quản lý của ngành bà giữ vị trí quản lý là không ít. Ông có thể đ.ánh giá thế nào về hiện tượng này?
Trước hết, chúng ta nói vấn đề đại diện, cơ chế đại diện dẫn đến mâu thuẫn lợi ích nghiêm trọng trong khi lại thiếu cơ chế giám sát và đối trọng giám sát. Chúng ta không thể so sánh với các nước như Hoa Kỳ. Tổng thống Donald Trump là tỷ phú, có tài sản riêng, có cả một tập đoàn hùng mạnh. Giờ ông ta làm tổng thống liệu có xung đột lợi ích hay không? Mới nhìn thì thấy là có, nhưng thể chế chính trị của họ có những đối trọng quyền lực, đối trọng về giám sát, về giải trình ngăn ngừa hành vi trục lợi nếu có.
Việt Nam thiếu vắng những thể chế như thế. Thành ra sẽ là ngụy biện nếu lấy trường hợp tổng thống của Hoa Kỳ vào làm dẫn chứng rằng có thể có quan chức là lãnh đạo kiêm nhiệm những vị trí lãnh đạo trong các DN. Khi quan chức làm lãnh đạo trong DN, ngoài những lợi ích có được, nó còn bóp c.hết cạnh tranh lành mạnh, tạo ra môi trường cạnh tranh không bình đẳng, không minh bạch và không thượng tôn pháp luật.
Chẳng hạn như có một đối thủ nào đó xuất hiện cạnh tranh, giành thị phần và áp đảo Điện Quang, thì với vị thế của một một lãnh đạo ngành, người ta có thể ban hành những quy định, những văn bản có lợi cho Điện Quang. Đây là rủi ro rất lớn với thể chế đại diện chủ sỡ hữu nhà nước trong doanh nghiệp sau CPH như hiện nay. Đó là chưa kể người ta còn lập ra các DN sân sau để chuyển những lợi ích, cơ hội về đó.
Câu chuyện này cho thấy một bất cập trong mô hình về đại diện sở hữu nhà nước trong DNNN. Những người như vậy có được khối gia sản khổng lồ không phải do tài năng kiệt xuất trong kinh doanh mà lại từ đặc quyền nhà nước.
Cũng giống như định luật bảo toàn vật chất thôi, lợi ích phải lấy từ đâu đó, có thể từ phúc lợi của người dân do bóp nghẹt cạnh tranh, có thể là từ ngân sách Nhà nước do hợp đồng mua sắm, có thể từ những đối thủ cạnh tranh khác... Điều này rất nguy hại cho xã hội. Bài học từ Đông Âu cũng từ giai đoạn tư nhân hóa mà ra, giống như chúng ta từ quá trình CPH!
Xin cảm ơn ông đã dành thời gian cho PV.
(Theo Vietnamnet)
TP HCM yêu cầu trả lương, thưởng Tết sớm cho người lao động Chính quyền yêu cầu lãnh đạo các doanh nghiệp Nhà nước hạn chế đi công tác, trả lương và thưởng sớm để người lao động chủ động mua sắm Tết. Ảnh minh họa Trong chỉ thị chăm lo tết Đinh Dậu năm 2017 vừa được UBND TP HCM ban hành, người đứng đầu các sở ban ngành, UBND các quận huyện, công ty...