4 cách cân bằng đường huyết tự nhiên

Theo dõi VGT trên

Cân bằng lượng đường trong máu là cách cần thiết để giữ cho cơ thể hoạt động tốt nhất và để ngăn chặn mắc bệnh do quá trình trao đổi chất giảm.

4 cách cân bằng đường huyết tự nhiên - Hình 1

Tập thể dục là cách giúp cân bằng đường huyết. ẢNH: SHUTTERSTOCK

Để cân bằng lượng đường huyết bằng cách tự nhiên, sau đây là những lời khuyên từ chuyên gia dinh dưỡng, theo naturalnews.

Hoạt động thể chất thường xuyên

Tập thể dục thường xuyên sẽ giúp bạn cảm thấy hạnh phúc hơn, tỉnh táo hơn, và quan trọng nhất là nó sẽ giữ cho lượng đường huyết ổn định.

Thanh lọc cơ thể

Đôi khi, lượng đường huyết mất cân đối do ký sinh trùng trong cơ thể. Hãy thanh lọc cơ thể bằng những phương pháp tư nhiên như uống nước pha chanh vào buổi sáng, ngâm cơ thể trong nước muối ấm mỗi tuần…

Không bỏ qua bữa ăn

Một trong những điều quan trọng nhất bạn có thể làm cho cơ thể là duy trì chế độ ăn uống lành mạnh. Bỏ qua bữa ăn có nghĩa là cơ thể bạn không nhận được các chất dinh dưỡng cần có khiến lượng đường huyết tăng. Ăn đúng giờ giúp cơ thể duy trì lượng đường huyết cân bằng.

Video đang HOT

Tránh rượu

Uống rượu có thể dẫn đến lượng đường huyết. Ngoài ra, nếu uống rượu, bạn cần ăn no trước khi uống để lượng đường huyết không bị tăng khiến bạn chóng mặt.

Ngọc Lam

Theo Thanhnien

Những thói quen giúp cân bằng đường huyết

Kiểm soát tốt mức đường huyết trong cơ thể là một trong những bí quyết giúp bạn phòng tránh được nhiều căn bệnh nguy hiểm thường gặp trong xã hội hiện đại ngày nay như béo phì hay tiểu đường.

Những thói quen giúp cân bằng đường huyết - Hình 1

Sự thay đổi của mức đường huyết theo hướng quá cao hay quá thấp đều có thể gây ra nhiều rắc rối cho sức khỏe như: giảm mức độc nhạy cảm insulin, choáng váng, căng thẳng thần kinh, đau đầu và tinh thần kém minh mẫn. Những thói quen đơn giản dưới đây sẽ giúp bạn kiểm soát mức đường huyết tốt trong cơ thể, có lợi cho khả năng nhạy cảm với insulin trong cơ thể và giữ gìn sức khỏe tốt hơn.

1. Ăn đủ chất béo

Chất béo giúp làm chậm quá trình hấp thu đường vào trong các mạch máu, ngăn chặn hiệu quả tình trạng gia tăng đột biến của lượng đường trong máu. Nhiều người e ngại việc tiêu thụ nhiều chất béo sẽ không có lợi cho cơ thể. Tuy nhiên, có một sự thật mà bạn nên biết là ăn chất béo không làm bạn mập. Thực tế là chất béo giúp chúng ta có cảm giác no lâu, nhờ đó, sẽ hạn chế được tình trạng ăn quá nhiều. Vì vậy, không cần phải kiêng khem chất béo quá mức.

Để giữ cho mức đường huyết luôn ở trạng thái cân bằng, bạn nên chú ý đến những loại chất béo từ các loại thực phẩm như dầu dừa, hạt chia, lòng đỏ trứng hay quả bơ. Nếu lo ngại về chuyện chất béo bão hòa có khả năng gây ra bệnh tim thì bạn cứ yên tâm vì theo một kết quả nghiên cứu gần đây cho thấy giữa hai vấn đề này chẳng có mối liên quan nào cả.

Những thói quen giúp cân bằng đường huyết - Hình 2

2. Không ăn liên tục

Ăn quá nhiều bữa nhỏ liên tục trong ngày có thể gây ảnh hưởng đến những tín hiệu đói tự nhiên trong cơ thể. Thay vì tạo áp lực buộc bản thân phải tiêu thụ các món ăn liên tiếp nhau trong nhiều giờ, bạn nên tạo cơ hội cho bản thân được đói. Điều này có lẽ sẽ không dễ dàng đối với những ai đã có thói quen ăn vặt thường xuyên trong ngày, nhưng chỉ cần chú ý hạn chế bản thân trong một vài ngày, bạn sẽ bắt đầu nhận thấy được những tín hiệu tích cực từ cơ thể của mình một khi đã có cảm giác đói.

Từ đó, bạn sẽ bỏ dần được thói quen ăn vặt. Một khi đã biết lắng nghe nhu cầu của cơ thể, bạn sẽ biết cách điều chỉnh thói quen ăn uống của mình theo hướng lành mạnh và có lợi cho sức khỏe.

Những thói quen giúp cân bằng đường huyết - Hình 3

3. Tiêu thụ protein

Giống như chất béo, protein làm chậm việc hấp thu đường trong cơ thể. Nếu thích những món có vị ngọt, bạn nên dùng kèm nhiều thứ ngọt ngào với thực phẩm chứa nhiều protein như sữa chua, thịt gà hay phó mát... Sự kết hợp đơn giản này sẽ giúp tạo ra những khác biệt đáng kể trong việc làm hạn chế tình trạng gia tăng bất ngờ của lượng đường huyết, giữ cho chúng luôn nằm trong mức an toàn.

Ngoài ra, những kết quả nghiên cứu cũng chứng minh được rằng việc tiêu thụ bữa sáng giàu protein rất có lợi cho mức đường huyết của cơ thể ở những bữa ăn còn lại trong ngày.

Những thói quen giúp cân bằng đường huyết - Hình 4

4. Thưởng thức trái cây và các loại rau củ

Trái cây và rau củ là nhóm thực phẩm cung cấp nhiều carbohydrate. Các lượng lương thực có thể gây ra tình trạng viêm nhiễm đối với nhiều người, vì vậy, bạn cần hướng đến những thực phẩm có khả năng cung cấp các hợp chất tinh bột như khoai lang và các loại trái cây giàu chất xơ như táo. Chúng không chỉ dễ tiêu hóa mà còn góp phần giữ ổn định mức đường huyết khá tốt.

Hàm lượng chất xơ trong nhóm thực phẩm này sẽ làm chậm việc hấp thu đường, giúp chúng trở thành trợ thủ đắc lực trong việc duy trì mức đường huyết khỏe mạnh. Một lưu ý nhỏ là bạn nên chú ý cân bằng chúng với nhóm thực phẩm cung cấp protein và chất béo để có thể kiểm soát đường huyết tối ưu nhất.

Những thói quen giúp cân bằng đường huyết - Hình 5

5. Ngủ ngon

Cân bằng đường huyết và duy trì trọng lượng cơ thể lý tưởng không chỉ phụ thuộc vào việc chọn lựa khẩu phần ăn uống phù hợp mà còn đòi hỏi bạn phải xây dựng được chế độ sinh hoạt lành mạnh.

Các kết quả nghiên cứu đã cho thấy tình trạng mất ngủ mãn tính sẽ làm gia tăng nguy cơ bị béo phì và tiểu đường. Việc ngủ quá ít không chỉ làm ảnh hưởng đến khả năng phán đoán và mức leptin (loại hóc-môn chịu trách nhiệm về cảm giác no) trong cơ thể mà còn làm suy giảm mức độ nhạy cảm với insulin. Hãy cố gắng ngủ từ 7 giờ đến 9 giờ mỗi đêm đồng thời tắt hết mọi thiết bị điện tử trước giờ đi ngủ ít nhất là 1 giờ để đảm bảo rằng bạn sẽ có được những giấc ngủ đạt chất lượng tốt nhất.

Những thói quen giúp cân bằng đường huyết - Hình 6

6. Tập những động tác thể dục nhẹ nhàng

Nếu cơ thể rơi vào trạng thái căng thẳng hoặc mất cân bằng thì những bài tập làm tăng nhịp tim để giảm cân với cường độ mạnh sẽ không phải là lựa chọn lý tưởng dành cho bạn. Những bài tập kiểu này sẽ làm gia tăng mức hóc-môn cortisol, khiến cơ thể nhanh bị kiệt sức hơn.

Thay vào đó, hãy chọn yoga và pilates (những bài tập thể dục trên chiếu) vì cả hai phương pháp tập luyện này đều có tác dụng làm giảm mức hóc-môn cortisol. Chế độ tập luyện điều độ với những bài tập kéo dãn cơ nhẹ nhàng cũng đã được chứng minh là có tác dụng làm cân bằng mức đường huyết. Chính vì vậy, việc theo đuổi một chế độ tập luyện ổn định luôn là một lựa chọn thông minh cho cơ thể, tinh thần và sức khỏe của bạn.

Những thói quen giúp cân bằng đường huyết - Hình 7

Theo Care2.com

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?
Có;
Không

Tin liên quan

Tiêu điểm

Ba không khi ăn đậu phụBa không khi ăn đậu phụ
11:54:12 21/02/2025
Món khoái khẩu của nhiều người Việt vô tình nuôi sán trong ganMón khoái khẩu của nhiều người Việt vô tình nuôi sán trong gan
11:30:07 21/02/2025
3 lưu ý quan trọng khi uống cà phê tránh tích thêm mỡ bụng3 lưu ý quan trọng khi uống cà phê tránh tích thêm mỡ bụng
11:32:38 21/02/2025
Chuyên gia khuyên không nên vứt bỏ phần dây xơ của quả chuối vì điều nàyChuyên gia khuyên không nên vứt bỏ phần dây xơ của quả chuối vì điều này
07:49:57 20/02/2025
Chủ quan với sâu răng, người đàn ông tử vong vì gặp biến chứng nguy hiểmChủ quan với sâu răng, người đàn ông tử vong vì gặp biến chứng nguy hiểm
08:20:25 20/02/2025
Một bác sĩ nổi tiếng qua đời vì cúm, cảnh báo 4 nhóm người có nguy cơ rất lớnMột bác sĩ nổi tiếng qua đời vì cúm, cảnh báo 4 nhóm người có nguy cơ rất lớn
08:35:02 20/02/2025
Thời điểm tốt nhất trong ngày để uống nướcThời điểm tốt nhất trong ngày để uống nước
11:12:03 21/02/2025
Nuôi sống thành công trẻ sinh non bị viêm ruột hoại tửNuôi sống thành công trẻ sinh non bị viêm ruột hoại tử
11:26:51 21/02/2025

Tin đang nóng

Bức ảnh thân mật giữa đêm của Xoài Non và Gil LêBức ảnh thân mật giữa đêm của Xoài Non và Gil Lê
19:33:40 21/02/2025
Quý Bình yêu vợ hơn tuổi say đắm, nhắn nhủ cùng nhau "qua bao đắng cay, tay vẫn ghì chặt tay"Quý Bình yêu vợ hơn tuổi say đắm, nhắn nhủ cùng nhau "qua bao đắng cay, tay vẫn ghì chặt tay"
19:27:16 21/02/2025
Vợ cũ sao Vbiz gây phẫn nộ vì nghi móc mỉa Hoa hậu Khánh Vân, Vũ Cát Tường và vợ "ngồi không cũng dính đạn"Vợ cũ sao Vbiz gây phẫn nộ vì nghi móc mỉa Hoa hậu Khánh Vân, Vũ Cát Tường và vợ "ngồi không cũng dính đạn"
19:47:17 21/02/2025
Mẹ Từ Hy Viên lộ bản chất thật, tham đến mức này?Mẹ Từ Hy Viên lộ bản chất thật, tham đến mức này?
23:14:34 21/02/2025
Đến lượt Park Bom (2NE1) đáp trả Lee Min Ho: "Phía anh ấy yêu cầu tôi làm những điều này..."Đến lượt Park Bom (2NE1) đáp trả Lee Min Ho: "Phía anh ấy yêu cầu tôi làm những điều này..."
23:08:34 21/02/2025
Chị đẹp Vbiz bí mật sinh con lần đầu công bố ảnh gia đình: Chồng lộ rõ mặt nhưng 1 chi tiết giấu kínChị đẹp Vbiz bí mật sinh con lần đầu công bố ảnh gia đình: Chồng lộ rõ mặt nhưng 1 chi tiết giấu kín
19:37:05 21/02/2025
Sao nam Vbiz gây sốc khi đăng hiện trường tai nạn kinh hoàng: Ô tô lăn nhiều vòng, rơi xuống vực sâu 40m, đội cứu hộ bất lựcSao nam Vbiz gây sốc khi đăng hiện trường tai nạn kinh hoàng: Ô tô lăn nhiều vòng, rơi xuống vực sâu 40m, đội cứu hộ bất lực
20:40:43 21/02/2025
Sốc với ngoại hình nặng 100kg của Hoa hậu đáng thương nhất showbizSốc với ngoại hình nặng 100kg của Hoa hậu đáng thương nhất showbiz
23:25:07 21/02/2025

Tin mới nhất

Hàng loạt ca viêm kết mạc vào bệnh viện ở TPHCM, bác sĩ cảnh báo "nóng"

Hàng loạt ca viêm kết mạc vào bệnh viện ở TPHCM, bác sĩ cảnh báo "nóng"

15:38:20 21/02/2025
Trung bình mỗi ngày gần đây, bệnh viện ở TPHCM ghi nhận hàng chục trường hợp đến khám vì viêm kết mạc cấp. Bác sĩ cảnh báo, vào thời điểm giao mùa, số ca viêm kết mạc dị ứng thường tăng đột biến.
Các biện pháp khắc phục tại nhà cho bệnh vảy nến

Các biện pháp khắc phục tại nhà cho bệnh vảy nến

12:10:41 21/02/2025
Bệnh vảy nến gây ra những mảng da đỏ, ngứa ngáy, có vảy ở trên và thường xuất hiện ở những vùng da hay bị ma sát như đầu gối, khuỷu tay, thân mình và da đầu. Đây là một bệnh lý mạn tính và chưa có thuốc đặc trị.
Khoa Cấp cứu, Bệnh viện Sản-Nhi tỉnh điều trị thành công nhiều ca bệnh nặng

Khoa Cấp cứu, Bệnh viện Sản-Nhi tỉnh điều trị thành công nhiều ca bệnh nặng

11:23:37 21/02/2025
Nhiều năm qua, Khoa Cấp cứu luôn là tập thể đoàn kết, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ. Năm 2024, Khoa Cấp cứu, Bệnh viện Sản-Nhi tỉnh là một trong các tập thể tiêu biểu của ngành Y tế Ninh Bình được UBND tỉnh tặng danh hiệu Tập thể lao độn...
Bệnh nhân suy hô hấp nặng, nguy kịch do lao phổi tái phát

Bệnh nhân suy hô hấp nặng, nguy kịch do lao phổi tái phát

11:19:14 21/02/2025
Bên cạnh đó, chi phí để điều trị cho một trường hợp mắc lao kháng thuốc thường rất cao. Chưa kể những tổn hại về sức khỏe mà người bệnh phải gánh chịu suốt đời.
Mẹ bầu tắm nắng có lợi cho trẻ mắc bệnh đa xơ cứng

Mẹ bầu tắm nắng có lợi cho trẻ mắc bệnh đa xơ cứng

11:07:03 21/02/2025
Nghiên cứu bao gồm 334 trẻ em và thanh thiếu niên, độ tuổi từ 4 đến 21, tất cả đều mắc bệnh MS thời thơ ấu trong vòng bốn năm sau khi tham gia nghiên cứu.
Bảo đảm cung ứng đủ thuốc điều trị bệnh cúm

Bảo đảm cung ứng đủ thuốc điều trị bệnh cúm

11:02:49 21/02/2025
Bác sĩ Thanh khuyến cáo, cúm là bệnh lưu hành quanh năm và có đặc tính lây lan nhanh, đặc biệt trong những môi trường đông đúc như trường học, nơi làm việc hoặc phương tiện giao thông công cộng.
Nâng cao nhận thức về rủi ro của rượu để người tiêu dùng tự ra quyết định đúng đắn

Nâng cao nhận thức về rủi ro của rượu để người tiêu dùng tự ra quyết định đúng đắn

09:12:07 20/02/2025
Điều này là do một số yếu tố sinh học như cơ thể phụ nữ có nhiều chất béo giữ lại rượu hơn và ít enzyme hơn để phân hủy rượu trước khi rượu đi vào máu.
Một số bệnh dễ mắc khi thời tiết nồm ẩm

Một số bệnh dễ mắc khi thời tiết nồm ẩm

08:39:33 20/02/2025
Các loại nấm mốc, vi nấm phát triển rất nhanh khi trời nồm ẩm, lơ lửng trong không khí, bám vào quần áo, sách vở, chăn chiếu dẫn đến dị ứng, nhiễm trùng. Thời điểm này người sức đề kháng kém như người già và trẻ nhỏ rất dễ mắc bệnh.
Ứng dụng khoa học và công nghệ trong nuôi cấy nấm đông trùng hạ thảo

Ứng dụng khoa học và công nghệ trong nuôi cấy nấm đông trùng hạ thảo

08:13:21 20/02/2025
Nấm ĐTHT (tên khoa học Cordyceps militaris) là loài nấm thuộc họ Cordycipitaceae, chi Cordyceps. Nấm ĐTHT được hình thành từ một chi nấm ký sinh, phát triển trên cơ thể ấu trùng của côn trùng.
Thực phẩm giúp tăng cường sức khỏe mắt

Thực phẩm giúp tăng cường sức khỏe mắt

07:52:03 20/02/2025
Trong khi chế độ ăn uống cân bằng là tối ưu để duy trì sức khỏe của mắt, thì các chất bổ sung có thể cần thiết cho những người có nguy cơ thiếu hụt do chế độ ăn uống không đầy đủ hoặc mắc tình trạng bệnh lý.
Điểm sáng trong cấp cứu, điều trị các ca bệnh nặng ở tuyến huyện

Điểm sáng trong cấp cứu, điều trị các ca bệnh nặng ở tuyến huyện

07:47:05 20/02/2025
Đó chỉ là 3 trong hàng trăm câu chuyện giành giật sự sống cho bệnh nhân từ tay tử thần mà đội ngũ y, bác sỹ, điều dưỡng Khoa Cấp cứu - Hồi sức tích cực và Chống độc đã thực hiện trong năm qua.
Thêm 1 người ở huyện Long Thành bị chó dại cắn

Thêm 1 người ở huyện Long Thành bị chó dại cắn

07:45:04 20/02/2025
Đồng thời hướng dẫn, yêu cầu chủ nuôi nhốt cách ly và theo dõi sức khỏe, quản lý số chó còn lại, không được thả rông chó ra ngoài, không được bán chó. Khi chó có dấu hiệu bất thường phải báo ngay cho chính quyền địa phương và cơ quan th...

Có thể bạn quan tâm

Xét xử lưu động vụ 'thổi' đất đấu giá 30 tỷ đồng/m2 ở Hà Nội

Xét xử lưu động vụ 'thổi' đất đấu giá 30 tỷ đồng/m2 ở Hà Nội

Pháp luật

00:32:07 22/02/2025
TAND TP Hà Nội vừa ra quyết định sẽ mở phiên tòa xét xử sơ thẩm 6 bị cáo trong vụ thổi đất đấu giá lên tới 30 tỷ đồng/m2 xảy ra cách đây 3 tháng ở huyện Sóc Sơn.
Tai nạn hy hữu, người đàn ông tử vong do lốp ô tô văng trúng

Tai nạn hy hữu, người đàn ông tử vong do lốp ô tô văng trúng

Tin nổi bật

00:25:59 22/02/2025
Trong lúc làm nhiệm vụ cắt cỏ ven quốc lộ 2, anh M. không may bị cặp lốp ô tô xe đầu kéo văng trúng người dẫn tới tử vong.
Georgia từng được đề nghị trở thành "mặt trận thứ 2" chống Nga

Georgia từng được đề nghị trở thành "mặt trận thứ 2" chống Nga

Thế giới

00:19:40 22/02/2025
Quốc gia Liên Xô cũ Georgia từng nhận được đề nghị từ phương Tây về việc mở mặt trận thứ 2 chống Nga, theo lãnh đạo đảng cầm quyền nước này.
Sáp thơm gây ô nhiễm không khí ngang với động cơ ô tô

Sáp thơm gây ô nhiễm không khí ngang với động cơ ô tô

Lạ vui

00:13:14 22/02/2025
Nghiên cứu mới phát hiện ra rằng sáp thơm và các sản phẩm tạo mùi thơm hóa học có thể gây ra mức độ ô nhiễm không khí trong nhà ngang ngửa với động cơ diesel hay bếp gas.
Hơn 20 năm qua, vợ biết tôi không yêu nhưng vẫn không chấp nhận ly hôn

Hơn 20 năm qua, vợ biết tôi không yêu nhưng vẫn không chấp nhận ly hôn

Góc tâm tình

00:10:12 22/02/2025
Tôi lớn tuổi rồi, muốn một lần được sống vui vẻ, thoải mái. Tôi nhận lỗi về mình, đưa ra nhiều điều kiện để bù đắp nhưng vợ nhất quyết không ly hôn.
HLV Mai Đức Chung trở lại ĐT nữ Việt Nam ở tuổi 75, đứng số 1 thế giới

HLV Mai Đức Chung trở lại ĐT nữ Việt Nam ở tuổi 75, đứng số 1 thế giới

Sao thể thao

23:58:31 21/02/2025
Ở tuổi 75, HLV Mai Đức Chung quay trở lại ĐT nữ Việt Nam. Ông khẳng định mình không vì địa vị hay tiền bạc mà tái xuất với nghề huấn luyện. Đáng chú ý, với mốc tuổi kể trên, ông Chung cũng trở thành HLV đương nhiệm cao tuổi nhất thế giớ...
Với 10 năm nội trợ, xin khẳng định: 5 mẹo này sẽ giúp bạn tiết kiệm cả sức lẫn tiền

Với 10 năm nội trợ, xin khẳng định: 5 mẹo này sẽ giúp bạn tiết kiệm cả sức lẫn tiền

Netizen

23:57:01 21/02/2025
Dầu mỡ bám trên bếp gas hoàn toàn có thể xử lý dễ dàng bằng xà phòng. Bạn chỉ cần làm ẩm bề mặt bếp bằng một ít nước, sau đó thoa xà phòng lên và tạo bọt, để yên trong khoảng 5 phút.
6 thói xấu khiến ngôi nhà giống "bãi rác", giàu đến mấy cũng vẫn có cảm giác "rẻ tiền"

6 thói xấu khiến ngôi nhà giống "bãi rác", giàu đến mấy cũng vẫn có cảm giác "rẻ tiền"

Sáng tạo

23:54:57 21/02/2025
Bức ảnh tưởng bình thường nhưng khi phơi bày sự thật thì ai cũng rùng mình Dù giàu đến đâu cũng đừng rước 7 thứ này về nhà, tỉ lệ hối hận là 100% Đây là 9 mẹo tiết kiệm giúp mẹ 2 con ở Hà Nội không bao giờ cạn ví ngay cả khi đã cuối thá...
Phim của Song Hye Kyo bùng nổ MXH Việt, gây tranh cãi gay gắt vẫn càn quét phòng vé

Phim của Song Hye Kyo bùng nổ MXH Việt, gây tranh cãi gay gắt vẫn càn quét phòng vé

Hậu trường phim

23:38:49 21/02/2025
Ngay ngày khởi chiếu chính thức đầu tiên (ngày 21/2), Dark Nuns đã vươn lên đứng thứ 2 phòng vé Việt, chỉ xếp sau Nhà Gia Tiên.
Phim Trung Quốc nhồi nhét cảnh quấy rối phụ nữ, bị chỉ trích khắp MXH: Nữ chính 6 lần gặp biến thái gây phẫn nộ

Phim Trung Quốc nhồi nhét cảnh quấy rối phụ nữ, bị chỉ trích khắp MXH: Nữ chính 6 lần gặp biến thái gây phẫn nộ

Phim châu á

23:34:06 21/02/2025
Được kỳ vọng rất nhiều trước khi lên sóng, thế nhưng lúc này chất lượng nội dung của phim ngôn tình Khó Dỗ Dành lại đang gây tranh cãi khắp MXH.
NSƯT Hữu Châu vào bệnh viện, NSND Tự Long khoe ảnh chụp với Cục trưởng Xuân Bắc

NSƯT Hữu Châu vào bệnh viện, NSND Tự Long khoe ảnh chụp với Cục trưởng Xuân Bắc

Sao việt

23:04:47 21/02/2025
NSƯT Hữu Châu vào bệnh viện kiểm tra sức khỏe. NSND Tự Long khoe ảnh chụp với Cục trưởng Cục NTBD NSND Xuân Bắc.