1001 thắc mắc: Cá heo có phải là loài thông minh nhất thế giới?

Cá heo là loài động vật có vú sống ở đại dương nổi tiếng thân thiện, tinh nghịch và thuộc một trong những loài thông minh nhất trên trái đất. Vậy cá heo thông minh đến mức nào?

Cá heo được các nhà khoa học đánh giá thông minh chỉ sau con người – Ảnh: Shutterstock

Có “siêu nhận thức” gần như con người

Cá heo là động vật có vú sống ở đại dương và sông nước có quan hệ mật thiết với cá voi. Có gần 40 loài cá heo thuộc 17 chi sinh sống ở các đại dương, số ít còn lại sinh sống tại một số con sông trên thế giới (sông Dương Tử, sông Amazon, sông Ấn, sông Hằng,…). Cá heo là hậu duệ của động vật có vú trên cạn, và tất có thể thuộc ngành Artiodactyl. Tổ tiên của cá heo hiện đại ngày này có thể đã xuống nước khoảng 50 triệu năm trước ở kỷ Eocene.

Theo các nhà nghiên cứu, cá heo có những tập tính liên kết xã hội phức tạp. Chúng tổ chức bày đàn, lập chiến lược săn mồi và phân công vai trò các cá thể trong đàn để do thám, canh chừng kẻ thù. Chúng dùng những kỹ năng tự học được trong quá trình tiến hoá để đi săn hiệu quả hơn và truyền dạy điều đó lại cho con cái.

Thậm chí các nhà khoa học còn phát hiện cá heo cũng có “siêu nhận thức” gần như con người, chúng có khả năng lĩnh hội ngôn ngữ và biết cảm thông. Ví dụ điển hình chứng minh cá heo cũng có ý thức là việc nhiều người được cá heo cứu sống khi gặp nạn và sự thương tiếc đồng loại khi một cá thể trong đàn chết đi.

Giải mã sự thông minh của cá heo

Kết quả cuộc giải phẫu đã khiến cho người ta kinh ngạc. Hoá ra sự thông minh của cá heo là do đại não của cá heo nặng tới 1500g.

Loài người sở dĩ thông minh, từ góc độ giải phẫu học cho thấy, một phần nguyên nhân là do chúng ta có đại não tương đối nặng. Não của người nặng 1400 g, não của ngựa nặng 800 g, não của đại tinh tinh nặng 500 g, não của khỉ ma nặng 75 g, còn não của một loài cá heo mũi bình ở Đại Tây Dương lại có trọng lượng khoảng 1500 g.

Đương nhiên, trọng lượng của não không hoàn toàn chứng minh vấn đề này, bởi vì còn có sự khác nhau của trọng lượng cơ thể, sự so sánh của trọng lượng não với trọng lượng cơ thể mới có thể phản ánh được thực tế khách quan tốt hơn, tỉ suất này của loài người là 1,93%, ngựa là 0,154%, đại tinh tinh là 0,31%, khỉ macaca là 0,58%, còn cá heo mũi bình ở Đại Tây Dương là 0,6%.

Rõ ràng cá heo về phương diện này thì ưu việt hơn so với đại tinh tinh và khỉ macaca (Khỉ macaca, tên khoa học là macaca mulatta, là loại phổ biến nhất thuộc họ khỉ – cercoơpithecidae, bộ linh trưởng – primates).

Nghiên cứu còn phát hiện ra, nếp nhăn trên bán cầu đại não của cá heo thậm chí còn nhiều hơn, phức tạp hơn so với loài người, và mật độ tế bào thần kinh của nó cũng tương đương với loài người và hắc tinh tinh. Có thể nói rằng, từ kết cấu của đại não cho thấy, cá heo hoàn toàn có thể so sánh được với loài khỉ (bộ linh trưởng).

Đối với động vật thông minh như vậy, loài người rất muốn nối quan hệ với chúng, tìm hiểu ngôn ngữ và hành vi của chúng. Đáng tiếc là đa số tần suất âm thanh mà cá heo sử dụng lại nằm trong khu vực sóng siêu âm 200 ~ 300 kHz mà thông thường loài người chỉ có thể nghe được tần số âm thanh là 16 Hz ~ 20 kHz. Nhờ thiết bị khoa học chúng ta có thể thu lại âm phát ra của cá heo.

Tuy nhiên, nếu như giữa âm thanh và hành vi muốn tìm ra một sơ đồ mang tính quy luật, chắc chắn còn có một lượng lớn công việc phải làm. Gần đây, giới y học và giới tâm lí Mĩ, khi chữa chứng bệnh trầm cảm ở trẻ em, đã nghĩ đến người bạn tốt hiểu được ý của con người là cá heo. Họ để trẻ em bị mắc bệnh vui chơi cùng với cá heo.

Kết quả làm cho người ta rất phấn chấn: cá heo làm cho những trẻ em này tìm thấy sự tự tin. Hiện tượng này lại một lần nữa chứng minh được rằng, cá heo thực sự là một loài động vật thông minh khác thường.

Video bất chấp nguy hiểm, cá heo lao cả lên bờ để săn mồi (Nguồn: Nature on PBS.):

Top loài động vật thông minh nhất trên hành tinh

Tinh tinh: Tinh tinh giống với con người không chỉ về mặt hình dáng mà còn cả hành vi. Do đó, bên cạnh loài người, chúng là động vật thông minh nhất hành tinh. Chúng có thể sử dụng các công cụ trong rừng để tìm kiếm thức ăn hoặc giao tiếp với đồng loại. Nếu tinh tinh được đào tạo đúng cách, chúng thậm chí có thể học ngôn ngữ của con người.

Vẹt: Vẹt có nguồn gốc từ các vùng cận nhiệt đới và cận nhiệt đới. Bạn hẳn đã nhìn thấy vẹt bắt chước ngôn từ và nói chuyện, và điều này rõ ràng cho thấy chúng thông minh như thế nào. Vẹt có thể học dễ dàng gần như bất cứ điều gì con người dạy hoặc thường xuyên nói trước mặt chúng. Vẹt thích ăn hạt, chồi, trái cây và quả hạch, và chúng có thể giải quyết nhiều vấn đề phức tạp khác nhau.

Chuột: Khả năng suy nghĩ về tư duy được gọi là siêu nhận thức, và vài năm trước các nhà khoa học phát hiện ra rằng chuột, giống như con người, có khả năng đưa ra quyết định dựa trên những gì chúng biết hoặc không biết. Ngoài ra, các nghiên cứu đã chứng minh rằng chuột có máu buồn, tự ý thức, và thậm chí cũng mơ như con người. Chuột được nuôi như thú cưng có mối liên hệ chặt chẽ với người chủ. Chúng có thể học tên chủ, thậm chí còn biết cầu xin để được ra khỏi lồng khi muốn chơi cùng chủ.

Quạ: Kích cỡ não của một con quạ gần bằng kích thước của một ngón cái của con người, khá lớn so với kích thước cơ thể. Điều này giúp chúng giải quyết nhiều vấn đề phức tạp và chúng cũng có trí nhớ tốt. Theo các nhà khoa học, quạ có khả năng ghi nhớ và nhận ra khuôn mặt người. Các phần khác nhau trong bộ não của một con quạ bắt đầu thắp sáng khi chúng nhìn thấy con người và tìm hiểu xem họ có thân thiện hay không. Quạ còn là tay bạc bịp hàng đầu thế giới, rất thích chơi khăm với loài động vật khác, điển hình là con người. Vì vậy, lần sau nếu bạn muốn xua đuổi một con quạ, hãy nhớ rằng chúng sẽ ghi nhớ khuôn mặt bạn của bạn đấy!

Chó: Chó là người bạn thân nhất của con người và siêu thông minh. Chúng có thể học nhiều hành động khác nhau và lặp lại theo lệnh. Chúng có thể hiểu được cảm xúc của con người một cách dễ dàng – khi họ buồn, hạnh phúc và giận dữ. Chó thông minh đến nỗi chúng thậm chí có thể hành động theo cách nhất định để xoa dịu chủ nhân khi họ tức giận và làm nũng.

Bạch tuộc: Bạch tuộc là động vật không xương sống và theo một số nghiên cứu, chúng là những thợ săn tuyệt vời và biết tận dụng não bộ khi săn mồi. Chúng cũng biết sử dụng nhiều chiến lược để tự bảo vệ mình khỏi những kẻ săn mồi. Khi bị người khác phát hiện, chúng phun ra màu đen kỳ lạ và thay đổi hình dạng cơ thể.

Lợn: Lợn có nguồn gốc từ châu Phi và châu Âu. Nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng chúng là một trong những loài động vật thông minh và có tính xã hội nhất trên thế giới. Giữa con người và lợn có một số điểm tương đồng như họ có thể ăn hầu như tất cả các loại thực phẩm mà con người ăn. Điều này có lẽ cũng là lý do tại sao chúng được sử dụng cho nhiều mục đích y học. Nhiều nghiên cứu chứng minh rằng lợn thông minh như một đứa trẻ 3 tuổi. Họ sử dụng 20 loại âm thanh cho mục đích giao tiếp và không bao giờ quên nhà của chúng.

Voi: Đây là những loài động vật có vú lớn nhất thuộc họ Elephantidae. Một con voi có khả năng bắt chước nhiều loại âm thanh và có thể sử dụng nhiều công cụ trong rừng để săn lùng thức ăn. Chúng thậm chí sở hữu một trí nhớ rất tốt và không dễ dàng quên mọi thứ.

Kiến: Mặc dù kiến là thành viên nhỏ nhất của vương quốc động vật và không có bộ não lớn, chúng lại rất thông minh. Kiến có hệ thống thông tin liên lạc và xã hội phức tạp.Họ bắt đầu sinh sống gần 50 triệu năm trước con người. Họ trồng nấm trong lá và ăn dần, và kỹ thuật này được gọi là canh tác nấm. Kiến tạo nơi ở hàng ngàn dặm và chia thành nhiều phần khác nhau như tập trung và thu thập thức ăn. Mặc dù không thể nói, nhưng chúng đủ thông minh để làm được nhiều thứ khác.