Xóa bỏ văn mẫu và cách đánh giá cũ

Đổi mới cách ra đề, đổi mới khâu kiểm tra, đánh giá được sẽ được thực hiện với tất cả các môn, tuy nhiên, với các môn khoa học xã hội trong đó có môn Ngữ văn sẽ được chú trọng hơn.

Ôn luyện môn Ngữ văn trước giờ vào phòng thi. Ảnh: Lê Hà

Học sinh vẫn dùng văn mẫu để trả bài

Tại Hội thảo đổi mới kiểm tra, đánh giá chất lượng học tập môn Ngữ văn ở trường Phổ thông được Bộ Giáo dục và Đào tạo tổ chức tại Hà Nội, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD và ĐT) Nguyễn Vinh Hiển nhận xét: “Với môn Ngữ văn, những năm gần đây đã có nhiều cố gắng nhưng nhìn một cách tổng quát và qua phản ánh từ những người trực tiếp giảng dạy, hiện nhiều học sinh vẫn phải học theo bài văn mẫu, dùng văn mẫu viết văn thật để trả bài cho thầy cô, đâu đó vẫn dạy theo cách cũ, đánh giá theo kiểu cũ”.

Những năm gần đây đề thi môn ngữ văn đã hướng tới kiểm tra năng lực nhưng tổng quát lại, vẫn nặng về đếm ý cho điểm. Học sinh vẫn phải học văn mẫu để viết văn, làm văn khi thực hiện bài thi, bài kiểm tra.

Theo Thứ trưởng, đã đến lúc chúng ta cần phải thay đổi việc trong chương trình dạy tác phẩm nào thì thi, kiểm tra, đánh giá cũng chỉ dùng tác phẩm đó. “Như vậy thì kiểm tra học học vẹt nhiều hơn kiểm tra năng lực”, Thứ trưởng đánh giá.

Có thể nói, cách đánh giá, cho điểm là một trong những yếu tố chính có tác động quan trọng đến cách học. Về cách đánh giá môn Ngữ văn trong nhà trường, các chuyên gia đều cho rằng có thể dễ dàng nhận thấy việc đánh giá mới chỉ thiên về cho điểm căn cứ trên kết quả bài làm chứ chưa chú trọng quá trình học tập của học sinh; Các yêu cầu trong đánh giá chủ yếu vẫn thiên về việc tái hiện hoặc ghi nhớ kiến thức trong các bài học; Thường tìm ý cho điểm chứ chưa chú ý logic, mạch kiến thức trong quá trình lập luận của học sinh…

Trước tiên phải đổi mới cách chấm

Gần đây, dư luận đã có những đánh giá tích cực trong việc thay đổi cách ra đề thi của một số môn học, trong đó có môn Ngữ văn. Những câu hỏi mở đã xuất hiện trong các đề thi như: Phát biểu về tác dụng của việc đọc sách; Thói dối trá là biểu hiện của sự suy thoái về đạo đức trong đời sống xã hội; Suy nghĩ về hành động dũng cảm cứu người của học sinh Nguyễn Văn Nam… đã thực sự tạo hứng thú không chỉ cho học sinh mà còn cho cả xã hội. Khác với các đề bài truyền thống, đề mở đã mở ra một không gian mới cho học sinh, không còn những nhân vật trong sách giáo khoa, không khuôn đúc bài viết của học sinh theo một dạng mẫu nào.

Không phủ nhận đề văn theo hướng mở sẽ giúp học sinh có cơ hội bày tỏ quan điểm của mình trước cuộc sống, cũng là một kỹ năng cần trau dồi trong cuộc sống. Tuy nhiên, ngay sau sự hồ hởi đón nhận mỗi đề văn “mở” lại là sự băn khoăn: Liệu cách chấm có mở không? Và đáp án nào dành cho đề mở?

Thực tế, theo nhận định của nhiều nhà giáo, việc xây dựng câu hỏi và đề thi bước đầu có hướng mở, nhưng bản chất vẫn gò bó theo một định hướng, chủ đề do giáo viên quy định. Có những câu hỏi ra theo hướng mở nhưng hướng dẫn chấm vẫn cứng nhắc, kinh viện. Đôi khi, giáo viên còn lúng túng và đánh giá chưa đúng những sáng tạo riêng , thiên hướng và năng khiếu ngữ văn của học sinh.

Như vậy, cùng với thay đổi cách dạy, cách ra đề, phải thực sự đổi mới cách đánh giá mới có thể thay đổi cách học của học sinh theo hướng tích cực, chủ động, sáng tạo.

Nói về đổi mới trong dạy và học, Thứ trưởng Bộ GD-ĐT Nguyễn Vinh Hiển cũng nhấn mạnh: “Đổi mới kiểm tra đánh giá được coi là khâu đột phá cho cho đổi mới giáo dục đào tạo và có thể thực hiện ngay mà không tốn kém nhiều.”

Nhà giáo Trần Kim Chung (Sở GD và ĐT Phú Thọ) cho rằng để đề thi theo hướng mở của môn Ngữ văn có giá trị, việc đề ra hướng dẫn chấm, thực hiện chấm cũng cần phải mở. Cần tạo ra những khoảng mở cho người chấm đánh giá sự sáng tạo của học sinh. Có thực trạng là khi vận dụng việc ra đề mở, giáo viên thường vấp phải rào cản là tâm lý khó chấp nhận tư duy mở của học sinh khi chấm bài. Giáo viên quen nghe những điều học sinh nói theo mình, nói theo sách, không dễ chấp nhận những cái riêng của học sinh. Đó là chưa kể việc nhiều giáo viên chưa đủ khả năng đánh giá sự sáng tạo của học sinh nên để đảm bảo an toàn đã lựa chọn luôn phương án yêu cầu chấm bài đóng.

Mục tiêu đổi mới kiểm tra đánh giá là nhiệm vụ năm học, đối với tất cả các môn học chứ không chỉ riêng môn Ngữ văn. Tuy nhiên, thứ trưởng Nguyễn Vinh Hiển cho biết, đối với Ngữ văn, việc đổi mới kiểm tra đánh giá sẽ được chú trọng hơn.

Nhiều nhà giáo đồng tình Ngữ văn là một môn học nhưng cũng có tính nghệ thuật, và vì vậy cần sự sáng tạo không ngừng. Học sinh học cách đọc-hiểu văn bản cũng là học cách tiếp nhận tác phẩm văn chương, học làm một người đọc thông minh. Để đổi mới cách học môn Ngữ văn, ngoài việc đưa ra các đề mở để tạo ra một khoảng mở thật rộng cho người học thể hiện khả năng nghệ thuật của mình, thì đồng thời cũng phải thay đổi cách chấm, đánh giá để giáo viên có thể nghe, thấu hiểu, trân trọng cảm nhận của học sinh. Nhà giáo Trần Kim Chung cho rằng: “Làm được điều này không quá dễ nhưng cũng không quá khó. Và khi làm được thì hứng thú của người học sẽ thay đổi hoàn toàn”.

PGS.TS Đỗ Ngọc Thống (Vụ trưởng Vụ Giáo dục Trung học- Bộ GD và ĐT) thì cho rằng với môn Ngữ văn cần hướng đến đánh giá theo yêu cầu phát triển năng lực, thể hiện bằng phương thức đánh giá không chú trọng học thuộc, nhớ máy móc…mà coi trọng ý kiến cá nhân, động viên những suy nghĩ sáng tạo, tôn trọng sự phản biện trái chiều…

Theo Giaoduc