Vì sao tăng huyết áp là ’sát thủ thầm lặng’ của người già?

Tăng huyết áp ở người cao tuổi đang gia tăng mạnh, gây nhiều biến chứng nguy hiểm. Việc phát hiện sớm và kiểm soát tốt huyết áp là chìa khóa bảo vệ sức khỏe .

Tăng huyết áp (THA) đang trở thành một trong những bệnh lý mạn tính phổ biến nhất ở người cao tuổi tại Việt Nam. Bệnh diễn biến âm thầm nhưng để lại nhiều hậu quả nặng nề nếu không được phát hiện và kiểm soát kịp thời. Các số liệu thống kê mới nhất từ những bệnh viện lớn đã cho thấy một thực trạng đáng báo động.

Người cao tuổi cần kiểm tra huyết áp định kỳ để phát hiện và kiểm soát sớm tăng huyết áp. Hình minh họa.

Tỷ lệ mắc tăng huyết áp ở người cao tuổi ngày càng cao

Theo thống kê của Viện Tim mạch Quốc gia, tỷ lệ người trưởng thành mắc tăng huyết áp tại Việt Nam đã đạt 47,3%. Đặc biệt, nhóm người trên 60 tuổi chiếm tới 60% và con số này vượt quá 80% ở nhóm trên 80 tuổi.

Một báo cáo riêng tại TP.HCM năm 2024 cho biết, trong hơn 230.000 người cao tuổi tham gia khám sức khỏe miễn phí, có tới 130.000 trường hợp được chẩn đoán tăng huyết áp, tương đương 57% số người được khám. Đáng chú ý, gần 33.000 ca trong số đó được phát hiện lần đầu.

Không chỉ có tỷ lệ mắc cao, tình trạng phát hiện và kiểm soát huyết áp ở người bệnh cũng rất đáng lo ngại. Theo Viện Tim mạch Việt Nam (Bệnh viện Bạch Mai), chỉ khoảng 20% người bệnh tăng huyết áp đạt được mục tiêu điều trị dưới 140/90 mmHg. Tỷ lệ được chẩn đoán và kiểm soát ở nữ giới là 59,5% và 23%, trong khi ở nam giới chỉ đạt lần lượt 49% và 18%. Điều này đồng nghĩa với việc cứ 10 người cao tuổi bị tăng huyết áp thì chỉ có 2 người kiểm soát được bệnh.

Một nghiên cứu tại Bệnh viện Lão khoa Trung ương năm 2018 trên 529 người từ 60 tuổi trở lên cho thấy 55,4% bệnh nhân bị tăng huyết áp, trong đó có đến 94,5% đã điều trị, nhưng chỉ 48,5% đạt được huyết áp mục tiêu. Đặc biệt, tăng huyết áp có liên quan mật thiết đến nguy cơ ngã ở người cao tuổi với tỷ lệ cao gần gấp đôi so với người không mắc bệnh.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ

Người cao tuổi thường mắc tăng huyết áp tâm thu đơn độc – tình trạng chỉ số huyết áp tâm thu cao trong khi huyết áp tâm trương bình thường. Nguyên nhân chủ yếu là do thành động mạch mất độ đàn hồi theo thời gian, dẫn đến tăng sức cản ngoại biên. Xơ vữa động mạch, giảm đáp ứng điều hòa của hệ thần kinh tự động và sự nhạy cảm với muối cũng khiến bệnh tiến triển phức tạp hơn.

Các yếu tố nguy cơ góp phần làm tăng tỷ lệ mắc bệnh bao gồm:

Chế độ ăn uống: Ăn quá mặn (trên 6g muối/ngày), nhiều dầu mỡ, ít rau xanh và trái cây.

Thừa cân, béo phì: Liên quan chặt chẽ với tăng huyết áp, đặc biệt ở người ít vận động.

Lối sống thiếu khoa học: Hút thuốc lá, uống nhiều rượu bia, ít tập thể dục, thường xuyên căng thẳng tâm lý.

Thói quen ăn mặn và ít vận động là hai nguyên nhân hàng đầu khiến bệnh tăng huyết áp ở người cao tuổi gia tăng nhanh chóng trong những năm gần đây.

Chế độ ăn uống hợp lý và tập luyện thường xuyên giúp người cao tuổi duy trì huyết áp ổn định. Hình minh họa.

Biến chứng nguy hiểm của tăng huyết áp

Tăng huyết áp ở người cao tuổi là yếu tố nguy cơ chính gây ra các bệnh lý tim mạch như đột quỵ, nhồi máu cơ tim , suy tim , suy thận và tổn thương võng mạc dẫn đến mù lòa. Các nghiên cứu cho thấy chỉ cần giảm 5 mmHg huyết áp tâm thu hoặc 3 mmHg huyết áp tâm trương cũng có thể giảm tới 9% nguy cơ biến cố tim mạch nghiêm trọng.

Đáng chú ý, người cao tuổi mắc tăng huyết áp thường phải đối mặt với nguy cơ ngã cao hơn do tình trạng mất thăng bằng, chóng mặt khi huyết áp không ổn định. Điều này làm tăng tỷ lệ chấn thương, gãy xương, đặc biệt là gãy cổ xương đùi – một biến chứng nguy hiểm ở nhóm tuổi này.

Giải pháp kiểm soát tăng huyết áp hiệu quả

Theo các chuyên gia tim mạch, việc kiểm soát tăng huyết áp ở người cao tuổi cần được thực hiện một cách kiên trì, toàn diện và cá thể hóa. Những biện pháp được khuyến nghị gồm:

Theo dõi huyết áp thường xuyên: Người từ 40 tuổi trở lên, đặc biệt là người cao tuổi, cần đo huyết áp ít nhất một lần mỗi tuần. Với người đã được chẩn đoán tăng huyết áp, nên đo tại nhà theo hướng dẫn của bác sĩ.

Thay đổi lối sống:

Giảm lượng muối trong khẩu phần ăn xuống dưới 6g/ngày.

Ăn nhiều rau xanh, hoa quả, giảm chất béo động vật và hạn chế đường.

Hạn chế rượu bia, bỏ thuốc lá.

Tập thể dục đều đặn 30-60 phút mỗi ngày với các hoạt động phù hợp như đi bộ, dưỡng sinh.

Duy trì cân nặng hợp lý, tránh béo phì.

Giữ tâm lý ổn định: Tránh căng thẳng, ngủ đủ 7-8 tiếng mỗi đêm, hạn chế thay đổi nhiệt độ đột ngột.

Tuân thủ điều trị bằng thuốc: Các nhóm thuốc thường được sử dụng bao gồm thuốc lợi tiểu, ức chế men chuyển, chẹn beta hoặc thuốc giãn mạch. Người bệnh cần tái khám định kỳ 2-3 tháng/lần để bác sĩ điều chỉnh phác đồ kịp thời.

Tăng huyết áp là bệnh lý phổ biến và nguy hiểm ở người cao tuổi. Tỷ lệ mắc bệnh tại Việt Nam hiện nay đã chạm ngưỡng báo động với khoảng 60% người từ 60 tuổi trở lên và hơn 80% người trên 80 tuổi.

Để bảo vệ sức khỏe và phòng ngừa các biến chứng nặng nề, người cao tuổi cần chủ động theo dõi huyết áp, thay đổi lối sống lành mạnh và tuân thủ nghiêm ngặt phác đồ điều trị của bác sĩ. Gia đình và cộng đồng cũng cần chung tay nâng cao nhận thức về tăng huyết áp để phát hiện sớm và kiểm soát hiệu quả căn bệnh được ví như “sát thủ thầm lặng” này.