Ukraine thí điểm xây lại các thị trấn dù chiến tranh với Nga chưa kết thúc

Giữa các ga tàu và bến xe buýt ở thị trấn Trostianets của Ukraine, một máy xúc đang dọn đất và đống đổ nát để chuẩn bị cho dự án xây một trung tâm giao thông.

Theo hãng tin Reuters, Trostianets bị thiệt hại nặng nề trong cuộc chiến với lực lượng Nga gần hai năm trước. Nằm cách Nga 30km, Trostianets là một trong sáu khu dân cư được xây dựng lại bằng nguồn vốn nhà nước trong một chương trình thí điểm. Chương trình này nhằm bồi dưỡng các kỹ năng và kinh nghiệm cần thiết để tái thiết quy mô lớn hơn sau này.

Theo Thị trưởng Yury Bova, không còn nhiều thời gian để đưa cuộc sống trở lại các thị trấn, nếu không hàng triệu người Ukraine sẽ bỏ đi sống lưu vong vĩnh viễn ở châu Âu mà không ở lại để tái phát triển đất nước. Ông cho rằng mọi người cần trở về và xây dựng tương lai của mình ở đây.

Ông nói: “Chúng ta cần khôi phục lại mọi thứ, bắt đầu từ các quán cà phê, thư viện, nhà máy, trường học, bệnh viện”.

Các quan chức Ukraine cũng cho thấy cần cấp thiết tái thiết Ukraine. Đây là một nỗ lực đòi hỏi hàng trăm tỷ USD và liên quan đến nhiều việc hơn là chỉ sửa chữa nhanh chóng các địa điểm quan trọng như bệnh viện, nhà máy điện và đường sắt.

Tuy nhiên, cuộc chiến với Nga không có dấu hiệu giảm bớt. Trong tình trạng thiếu tài chính, Ukraine đang phải tự vệ trước các cuộc tấn công mới của Nga sau khi cuộc phản công của nước này không mang lại bước tiến đáng kể. Nga cũng đã nối lại chiến dịch không kích hàng loạt vào các trung tâm dân cư nằm xa chiến tuyến.

Thị trấn Okhtyrka cách Trostianets 20km cũng bị tàn phá do bị đánh bom nặng nề từ khi bắt đầu cuộc chiến. Thị trưởng Pavlo Kuzmenko nói rằng xây lại các quảng trường trong thị trấn là một điều xa xỉ mà Ukraine không thể làm được lúc này.

Các quan chức ở Okhtyrka đã chậm chạp trong công tác dọn dẹp đống đổ nát trên đại lộ chính từng là tòa thị chính và vẫn chưa sửa chữa được cửa hàng bách hóa bên kia đường. Tuy nhiên, hầu hết các trường học đã được sửa chữa, được lắp cửa sổ mới, mái che hoặc hầm trú bom mới, phần lớn nhờ vào các nhà tài trợ quốc tế.

Từng chỉ trích cách làm của thị trấn Trostianets, ông Kuzmenko cho rằng chỉ nên tập trung sửa chữa nhà cửa và cơ sở hạ tầng quan trọng, còn khoản tiền nào khác nên dành cho quân đội. Ông nói: “Có rất nhiều thứ để xây dựng lại. Quảng trường và những thứ trang trí có thể được xây lại sau chiến tranh”.

Một số người dân như bà Antonina Dmytrychenko, 65 tuổi, cư dân Okhtyrka, cũng rằng chỉ nên tái thiết sau chiến tranh.

Tình nguyện viên xây nhà cho người dân ở ngoại ô Kiev. Ảnh: Foreignpolicy

Những quan điểm khác nhau ở hai thị trấn nói trên cho thấy Ukraine đang tranh cãi về cách chi tiêu thời chiến. Một số người yêu cầu gác lại các dự án như xây dựng đường phố và không gian công cộng để ủng hộ quân đội.

Các quan chức ở vùng Odessa đã hủy hơn 9 triệu USD đấu thầu trong ba tháng cuối năm 2023, nói rằng chi tiêu cho những thứ như sửa đường, cải tạo sân vận động và phần mềm là không thể chấp nhận được trong thời chiến.

Ông Mustafa Nayyem, Giám đốc Cơ quan Phục hồi và Phát triển Cơ sở hạ tầng Ukraine, thừa nhận rằng việc hồi sinh những thị trấn bị thiệt hại nặng nề như Trostianets sẽ đòi hỏi sức mạnh hành hành chính lớn. Ông Nayyem nói: “Nhà nước chưa bao giờ tái thiết toàn diện các khu dân cư trước đây. Chúng tôi không có loại kinh nghiệm đó”.

Đó là lý do tại sao Ukraine đã chọn sáu dự án, mỗi dự án có những thách thức khác nhau, để tái thiết bằng tiền nhà nước, chủ yếu là từ tài sản bị tịch thu của Nga. Khi công bố chương trình thí điểm hồi tháng 4/2023, Thủ tướng Denys Shmyhal cho biết mục đích là biến những nơi đó thành một nơi tốt đẹp hơn.

Trong một số trường hợp, có một ngôi làng đang được xây dựng lại hoàn toàn, một ngôi làng khác đang được sửa chữa hàng loạt nhà ở. Trong khi ở Trostianets, trọng tâm là một số dự án quan trọng nhằm giúp khôi phục đời sống kinh tế.

Thủ tướng Shmyhal cho biết vào tháng 10/2023 rằng cho đến nay, hơn 1,6 tỷ USD đã được phân bổ từ quỹ tái thiết. Các dự án thí điểm đã nhận được khoảng 86 triệu USD vào năm 2023, mặc dù ngân sách năm 2024 vẫn chưa được ấn định.

Nhìn chung, Ngân hàng Thế giới (WB) đã ước tính rằng việc tái thiết Ukraine sẽ tiêu tốn hơn 400 tỷ USD trong thập kỷ tới. Các nước phương Tây cho Ukraine vay tiền đã ra tín hiệu rằng họ sẵn sàng cung cấp phần lớn nguồn tài chính.

Tuy nhiên, cuộc chiến đang diễn ra đã khiến việc lập kế hoạch dài hạn trở nên khó khăn. Ông Nayyem bảo vệ các dự án thí điểm trước những người chỉ trích như Thị trưởng Kuzmenko, nói rằng không ai xây dựng lại bất cứ thứ gì không cần thiết, chỉ có nhà cửa và các dịch vụ mà người dân cần để sinh sống.

Ông cho rằng cũng nên ưu tiên những con đường chiến lược để tạo thuận lợi cho việc di chuyển quân hoặc hàng hóa trên khắp Ukraine. Các tòa nhà hành chính cũng nên được ưu tiên. Ông nói: “Chúng tôi không làm mới các thư viện hay viện bảo tàng”.

Ở Trostianets, kế hoạch là khôi phục hai khu chung cư, ba cơ sở y tế, nhà ga, quảng trường, một tòa nhà khác gần đó và một con đường chính xuyên thị trấn.

Trong khi đó, tiền từ các nhà tài trợ quốc tế đã giúp xây dựng lại một khu mới của bệnh viện chính ở thị trấn này.

Năm dự án thí điểm khác nằm ở Borodianka và Moshchun gần thủ đô Kiev, Yahidne ở phía Bắc, Tsyrkuny ở phía Đông và Posad-Pokrovske ở phía Nam.