Ukraine đối mặt áp lực phản hồi kế hoạch hòa bình do Mỹ hậu thuẫn

Áp lực thời gian, và những đề xuất chưa từng có: Ukraine sẽ phản ứng ra sao khi xuất hiện “gợi ý” từ bỏ gia nhập NATO và công nhận Crimea thuộc Nga?

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky . Ảnh: PAP/TTXVN

Sau hơn 3 năm chìm trong giao tranh, Ukraine đang đứng trước một ngã rẽ quan trọng. Một loạt đề xuất hòa bình bí mật, được hậu thuẫn bởi Mỹ, đang đặt Kiev vào thế phải lựa chọn. Thời hạn chót để Ukraine phản hồi đang đến gần, dự kiến sẽ được đưa ra tại cuộc họp ở London (Anh) trong tuần này, nơi các quan chức Mỹ, Ukraine và châu Âu cùng nhau tìm kiếm tiếng nói chung trước khi gửi kế hoạch này cho Nga.

Theo tiết lộ từ báo The Kyiv Post (Ukraine) ngày 21/4, Ukraine đang chịu áp lực phải đưa ra phản hồi trước cuối tuần về các đề xuất do chính quyền Tổng thống Trump khởi xướng. Những ý tưởng này bao gồm những nhượng bộ đáng kể từ phía Ukraine, mà nổi bật là khả năng từ bỏ mục tiêu gia nhập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) và việc có thể “công nhận Crimea thuộc Nga”.

Tờ The Wall Street Journal cũng đưa tin về cuộc gặp kín tại Paris vào tuần trước, nơi các quan chức cấp cao của chính quyền Trump đã trình bày những đề xuất này với đại diện Ukraine. Các quan chức châu Âu cũng đã được thông báo chi tiết trong một phiên họp riêng kéo dài cả ngày.

Bản chất sâu rộng của các ý tưởng này, theo các quan chức phương Tây, tập trung vào việc tìm kiếm một lối thoát cho cuộc xung đột thông qua những nhượng bộ nhất định cho Nga. Ngoài hai điểm nhạy cảm về NATO và Crimea, một ý tưởng khác được đề cập là việc thiết lập một vùng lãnh thổ trung lập xung quanh nhà máy điện hạt nhân Zaporizhzhia, có thể đặt dưới sự giám sát của Mỹ.

Để gia tăng áp lực lên cả Ukraine và Nga, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio đã tuyên bố rằng chính quyền Trump có thể tạm dừng các nỗ lực đàm phán nếu không có tiến triển đáng kể trong vài tuần tới. Ông nhấn mạnh rằng Ukraine cần nhanh chóng đưa ra quan điểm của mình, bởi nếu không, các nỗ lực này có thể sẽ không được tiếp tục.

Tuy nhiên, một quan chức cấp cao của Bộ Ngoại giao Mỹ đã cố gắng làm dịu bớt những lo ngại, khẳng định rằng những ý tưởng được trình bày chỉ là “danh sách các lựa chọn tiềm năng” để Kiev cân nhắc và phản hồi, chứ không phải một tối hậu thư “chấp nhận hoặc bỏ qua”.

Cuộc gặp gỡ tại Paris tuần trước có sự tham gia của các quan chức cấp cao Ukraine như Andriy Yermak, trợ lý hàng đầu của Tổng thống Volodymyr Zelensky; Bộ trưởng Quốc phòng Rustem Umerov; và Bộ trưởng Ngoại giao Andrii Sybiha, cùng với Ngoại trưởng Rubio và các đặc phái viên của Tổng thống Trump là Steve Witkoff và Keith Kellogg. Những nhân vật này cũng dự kiến sẽ tham dự cuộc họp quan trọng ở London sắp tới.

Đáng chú ý, ông Witkoff đã có ba cuộc gặp với Tổng thống Nga Vladimir Putin và bày tỏ sự lạc quan về những tiến triển đạt được trong các cuộc thảo luận. Tuy nhiên, một số quan chức Mỹ khác lại tỏ ra hoài nghi hơn về ý định thực sự của Moskva.

Việc Mỹ xem xét công nhận Crimea thuộc Nga sẽ đánh dấu một sự đảo ngược chính sách kéo dài hơn một thập kỷ của cả chính quyền Dân chủ và Cộng hòa. Năm 2018, Ngoại trưởng Mike Pompeo dưới thời chính quyền Trump đầu tiên đã từng phản đối mạnh mẽ vấn đề này. Quốc hội Mỹ cũng đã thông qua luật phản đối việc công nhận Crimea thuộc Nga.

Về vấn đề NATO, Tướng Kellogg khẳng định rằng việc Ukraine gia nhập liên minh quân sự này “không nằm trong phạm vi thảo luận”. Điều này có thể là một nỗ lực nhằm xoa dịu những lo ngại của Moskva, vốn coi việc mở rộng NATO về phía Đông là mối đe dọa an ninh trực tiếp.

Một ý tưởng khác được đề cập là việc Mỹ đề xuất sở hữu các nhà máy điện của Ukraine, bao gồm cả các cơ sở hạt nhân, coi đây là “sự bảo vệ tốt nhất cho cơ sở hạ tầng đó”. Nhà máy Zaporizhzhia, nhà máy điện hạt nhân lớn nhất châu Âu, có thể sẽ cung cấp điện cho cả lãnh thổ Ukraine và các khu vực do Nga kiểm soát.

Điều đáng chú ý là các đề xuất của Mỹ hiện tại không đáp ứng một số yêu cầu cốt lõi của Nga. Washington không công nhận tuyên bố chủ quyền của Moskva đối với bốn khu vực ở miền Đông Ukraine mà Nga đã tuyên bố sáp nhập, và cũng không yêu cầu quân đội Nga rút khỏi những khu vực này.

Mặc dù vậy, Mỹ không có ý định hạn chế lực lượng quân sự Ukraine hoặc ngăn chặn sự hỗ trợ quân sự từ phương Tây. Thậm chí, việc triển khai quân đội châu Âu tại Ukraine cũng không bị loại trừ. Ngoại trưởng Rubio nhấn mạnh rằng Ukraine có quyền tự vệ và tham gia vào bất kỳ thỏa thuận an ninh song phương nào với các quốc gia khác.

Trong bối cảnh các nỗ lực ngoại giao đang được đẩy mạnh, Tổng thống Zelensky vẫn kiên quyết khẳng định Ukraine sẽ không bao giờ chính thức công nhận quyền kiểm soát của Nga đối với các vùng lãnh thổ Moskva đang kiểm soát. Tuy nhiên, ông Zelensky cũng bày tỏ sự sẵn sàng cho một lệnh ngừng bắn dọc theo các chiến tuyến hiện tại, nơi Nga đang kiểm soát khoảng 20% lãnh thổ Ukraine.

Vấn đề về các đảm bảo an ninh mà Ukraine có thể nhận được nếu chấp nhận một giải pháp hòa bình vẫn chưa được làm rõ. Chính quyền Trump vẫn chưa cho biết liệu họ có sẵn sàng hỗ trợ quân sự cho các quốc gia châu Âu gửi quân đến Ukraine như một phần của lực lượng răn đe hay không.

Trong khi đó, Điện Kremlin được cho là đang tìm cách dỡ bỏ các lệnh trừng phạt của Mỹ và khôi phục quan hệ kinh tế song phương thông qua các cuộc đàm phán ở Moskva và Saudi Arabia.
Hãng thông tấn TASS (Nga) ngày 21/4 cũng dẫn lời người phát ngôn của Tổng thống Nga, ông Dmitry Peskov cho biết Điện Kremlin hoan nghênh tuyên bố của Mỹ rằng khả năng Ukraine gia nhập NATO đã không còn được xem xét nữa.

“Chúng tôi đã nghe những tuyên bố được đưa ra ở nhiều cấp độ khác nhau tại Mỹ rằng tư cách thành viên NATO của Ukraine đã bị loại trừ. Đây là điều khiến chúng tôi hài lòng và phù hợp với lập trường của chúng tôi”, ông Peskov lưu ý.