Từ sự cố sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 1 nhìn lại các cuộc cải cách giáo dục

Chu Hảo10:53 15/10/2020

Cần dừng ngay các Dự án đổi mới giáo dục tiêu tốn tiền thuế của Dân kiểu này trước khi tiến hành một cuộc Tổng kiểm tra giáo dục một cách độc lập, khách quan.

LTS: Xung quanh những ồn ào, tranh cãi về sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 1 theo chương trình mới vừa triển khai, Tiến sĩ Chu Hảo gửi đến Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam bài viết thể hiện góc nhìn của mình. Tòa soạn trân trọng giới thiệu đến quý bạn đọc bài viết này và mong muốn tiếp tục nhận được các bài viết phân tích, trao đổi, phản biện, ngõ hầu làm sáng rõ các vấn đề để giáo dục đổi mới thực sự căn bản, toàn diện.

Hết sức đau lòng vì lại thêm một lần nữa sự cố Giáo dục hành con cháu chúng ta đang làm chấn động dư luận. Sự cố này là kết quả tất yếu của các cuộc cải cách giáo dục hơn hai mươi năm gần đây nhằm đổi mới chương trình giáo dục phổ thông, nội dung sách giáo khoa, phương pháp dạy học, cách thức thi tốt nghiệp phổ thông và tuyển sinh vào đại học…đều không dựa trên một triết lý, một tư tưởng hay một lý luận giáo dục rõ ràng và nghiêm chỉnh nào.

Tất cả chỉ là các Dự án, đổi mới mang tính chắp vá, tiền thuế của Dân phải trả cho các Dự án này biết bao nhiêu mà đến giờ cuốn sách giáo khoa lớp 1 dạy tiếng mẹ đẻ cho con em mình vẫn làm không được.

Giáo sư Chu Hảo, ảnh do tác giả cung cấp.

Chúng tôi cho rằng, lúc này cần dừng ngay các Dự án đổi mới giáo dục tiêu tốn tiền thuế của Dân kiểu này trước khi tiến hành một cuộc Tổng kiểm tra giáo dục một cách độc lập, toàn diện và khách quan để biết rõ thực trạng nền giáo dục nước nhà, và trên cơ sở đó Nhà nước giao cho một Ủy ban (cũng phải độc lập) nghiên cứu đề xuất một Chương trình Cải cách toàn diện và triệt để giáo dục, trình Quốc hội thông qua và giao cho Chính phủ thực hiện.

Còn đau lòng hơn cho những người thực lòng muốn thực hiện Phản biện xã hội (mà Giáo sư Ngô Bảo Châu đã từng khẳng định: Không có nó thì xã hội đã chết lâm sàng) một cách nghiêm túc. “Phản biện” như được thấy trên các phương tiện truyền thông chính thống cũng như trên các mạng xã hội trong sự cố sách giáo khoa lần này kinh hoàng quá!

Nó đi qua xa khỏi tinh thần học thuật, nó có vẻ bạo lực hơn cả bạo lực theo nghĩa đen. Có lẽ chúng ta phải cùng nhau học hỏi lại cách đối thoại ôn hòa, tử tế và trung thực mà Socrate đã dậy cho giới trẻ ở Athen-Hy lạp ngay từ thế kỷ thứ 5 trước Công Nguyên. “Phản biện” với cung cách này thì làm triệt tiêu luôn cả mọi nỗ lực xây dựng một Xã hội công dân lành mạnh mà chúng ta hằng mong muốn .

Video đang HOT

Tôi cũng rất lấy làm tiếc cho nhóm chủ biên hình như đã không lường trước được hết các hậu quả của cách ứng xử mà theo tôi là chưa thích hợp trước phản ứng gần như chỉ có một chiều “lên án” của một số nhỏ có chuyên môn và một số rất đông những người đang hết sức bức xúc.

Với một sản phẩm giáo dục có một số lỗi không thể tranh cãi và nhiều điều còn phải tranh luận thì nên chăng các tác giả tỏ rõ hơn tinh thần cầu thị chấp nhận những phản bác có lý lẽ và thiện chí, với một lời xin lỗi chân thành công khai trước cộng đồng.

Nếu không, tôi e rằng sự việc còn bị đẩy đi xa hơn nữa, không ai mong muốn và cũng chẳng ích lợi gì cho xã hội. Bởi tôi ngờ rằng đằng sau sự om sòm này có hơi hướng của sự cạnh tranh không lành mạnh thị trường sách giáo khoa, và không loại trừ có cả sự tham gia của các nhóm lợi ích quyền lực đi đôi với quyền lợi.

Hà Nội, ngày 13 tháng 10 năm 2020

Sách giáo khoa lớp 1: Giá như tranh luận sớm hơn

Bài học rút ra từ những tranh luận liên quan đến sách giáo khoa (SGK) lớp 1 hiện nay chính là cần phân định rõ vai trò của ba bên: Soạn thảo chương trình, biên soạn SGK và hội đồng thẩm định. Cả ba khâu cần công khai, minh bạch. Có như vậy, tính trách nhiệm mới tăng lên.

Đó là quan điểm của ThS. Nguyễn Quốc Vương, tác giả, dịch giả của hơn 30 đầu sách về giáo dục về những tranh luận hiện nay về SGK lớp 1, đặc biệt là cuốn Tiếng Việt 1 trong bộ SGK Cánh diều.

Thực nghiệm khác với thí điểm...

Cho rằng nhận xét của độc giả khắp nơi về cuốn Tiếng Việt 1 trong bộ SGK Cánh diều có phần đủ xác đáng, giới chuyên môn cũng như những người quan tâm cần xem xét và mổ xẻ sâu thêm, ThS. Nguyễn Quốc Vương nhìn nhận: nếu như những tranh luận này được đưa ra khi SGK mới là bản mẫu hoặc sau khi được phê duyệt, đưa công khai lên website trước khi lựa chọn thì sẽ tốt hơn. Còn những tranh luận hiện nay là khi "việc đã rồi".

ThS Vương cho rằng có một số nội dung trong cuốn sách này mâu thuẫn với chính những tiêu chí đặt ra trong Thông tư năm 2017 của Bộ GDĐT quy định về việc biên soạn SGK. Ví dụ, có một tiêu chuẩn là sách phải đảm bảo phổ thông, trong sáng và dễ hiểu. Nhưng nhiều độc giả miền Nam, phụ huynh thậm chí giáo viên cho biết họ không hiểu những từ như nhá cỏ, nhá dưa hay dưa đỏ...

Phải chăng, quá trình thực nghiệm của cuốn sách dường như chưa cọ xát ở nhiều vùng miền, nhiều đối tượng? Việt Nam có đông các dân tộc anh em, sự khác nhau giữa 3 miền Bắc Trung Nam và giữa thành thị và nông thôn, miền núi... nên đòi hỏi việc thực nghiệm rộng rãi hơn.

"Nếu đây là một bộ sách tham khảo thì hẳn dư luận sẽ không nóng đến như vậy. Còn SGK, dù là xã hội hóa biên soạn nhưng cũng được Bộ trưởng Bộ GDĐT phê duyệt, tức là đại diện cho tính chất công của nền giáo dục nên công chúng khắt khe nhìn nhận là đương nhiên" - ThS Vương nêu quan điểm.

Về vấn đề này, GS Nguyễn Minh Thuyết, Tổng chủ biên kiêm chủ biên cuốn Tiếng Việt lớp 1 bộ SGK Cánh diều cho rằng, cả 5 bộ sách mới đều đã qua dạy thực nghiệm, trình hồ sơ thực nghiệm ra Hội đồng quốc gia thẩm định SGK. Trước đó, có thực nghiệm để đánh giá tác động bằng nhiều hình thức: Biên soạn, dạy thực nghiệm, lấy ý kiến giáo viên và chuyên gia, lấy ý kiến cơ quan quản lý nhà nước và nhân dân. Riêng bộ Cánh diều, khi đưa sách đi dạy thực nghiệm hai năm liền, từ bài 1 đến bài cuối cùng, nhóm tác giả nhận nhiều góp ý của các giáo viên đứng lớp.

Tại họp báo thường kỳ quý III/2020 của Bộ GDĐT chiều 30/9, TS Thái Văn Tài, Vụ trưởng Vụ Giáo dục Tiểu học cho biết, chương trình giáo dục phổ thông năm 2018, trong đó có chương trình các môn học lớp 1 đã qua nhiều công đoạn với quy trình chặt chẽ trước khi ban hành; trong đó có thực nghiệm, lấy ý kiến góp ý rộng rãi, được Hội đồng quốc gia công bố.

Tuy nhiên, một số đề xuất cho rằng, thực nghiệm khác với thí điểm. Cần thí điểm trước rồi mới áp dụng dạy đại trà trên toàn quốc với số lượng HS đủ lớn, mang tính đại diện, có yếu tố vùng miền, trình độ và tiến hành trong một năm để rút kinh nghiệm. Bởi thực tế áp dụng trên lớp khác hoàn toàn với suy nghĩ chủ quan của người viết.

Trách nhiệm của Hội đồng Thẩm định

Theo GS Trần Đình Sử, Chủ tịch Hội đồng Thẩm định SGK Tiếng Việt lớp 1, trong quá trình thẩm định, một số vấn đề dư luận phản ứng về SGK tiếng Việt lớp 1 của bộ Cánh Diều hiện nay như dùng từ ngữ khó hiểu, khó nhớ, ngữ liệu bài đọc không hay, thiếu tính giáo dục..., cũng đã từng được Hội đồng Thẩm định góp ý và đề nghị tác giả điều chỉnh. Các bài tập đọc như "Cua cò và đàn cá", "Hai con ngựa"..., Hội đồng cũng đã yêu cầu nhóm tác giả thay ngữ liệu này bằng ngữ liệu khác.

Sau đó, các tác giả được quyền bảo vệ quan điểm của mình. Nhóm tác giả cho rằng các bài học trên không phải dạy thói khôn lỏi, mà bài học là nếu lừa lọc sẽ bị trả giá. Khi dạy trên lớp, cô giáo sẽ rút ra bài học để dạy HS, là các em phải sống chân thật. Cuối cùng quan điểm này được chấp nhận và các thành viên trong hội đồng Thẩm định đã đánh giá cuốn sách ở mức độ "đạt".

Đây cũng là bộ sách duy nhất được 15/15 thành viên của Hội đồng thẩm định SGK tiếng Việt lớp 1 đánh giá là "Đạt". Như vậy, với những tranh cãi hiện nay, vai trò của Hội đồng thẩm định ra sao?

Một chuyên gia cho rằng trên thực tế, Hội đồng thẩm định là người quyết định thông qua và cho lưu hành cuốn SGK. Do đó, nếu có sai sót, hội đồng Thẩm định là cơ quan chịu trách nhiệm đầu tiên sau đó mới xét đến ban biên tập, nhà xuất bản... theo chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của từng đơn vị.

Nếu sửa thì như thế nào?

Hiện nay, SGK đã in ra rồi, mặc dù Hội đồng Thẩm định đang tiến hành rà soát lại nhưng trên thực tế, nếu có những thay đổi, điều chỉnh diễn ra thì phải là năm sau. Vậy việc dạy và học của cô và trò với những bài được đánh giá là có sạn sẽ ra sao?

GS Nguyễn Minh Thuyết cho biết theo tinh thần mở của chương trình và của SGK, ở những bài nhất định, thầy cô, phụ huynh có thể tham khảo, sử dụng ngữ liệu của SGK khác, miễn là bảo đảm phù hợp với các chữ, các vần mà học sinh đang học.

Như vậy, giáo viên cần linh hoạt và chủ động lựa chọn những gì thầy cô cho là phù hợp hơn để dạy cho HS, không nhất thiết đã chọn sách nào thì phải tuân thủ y nguyên sách đó.

TS Phan Thị Phương Dung, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Hà Nội - Thăng Long, thành viên Hội đồng Thẩm định SGK Tiếng Việt 1 cho rằng đối với ý kiến băn khoăn về ngữ liệu và tính giáo dục của một số truyện từ một số phụ huynh, giáo viên và nhà trường đã xem xét, giải thích SGK về cơ bản là tốt, giúp HS đạt chuẩn theo chương trình. Để dạy học tốt hơn, nhà trường thống nhất giảm tải dung lượng đọc cho những học sinh chưa thuộc chữ cái, tăng cường học chữ và đánh vần. Chú ý giải thích từ ngữ học sinh không quen dùng bằng biện pháp giải nghĩa thích hợp. Có thể soạn, chọn thay ngữ liệu đọc cho một số bài nhưng phải đảm bảo không có âm/vần học sinh chưa học trong ngữ liệu đọc, đồng thời các ngữ liệu thay thế trong sách tối ưu hơn ngữ liệu trong bài của SGK. Ngữ liệu thay thế phải được ban giám hiệu phê duyệt.

Với một vài bài đọc là những đoạn văn được phỏng theo truyện nước ngoài, nếu khó hiểu với HS, cần có câu hỏi gợi mở để các em nhận biết nhân vật tốt, nhân vật xấu, hành động đẹp và chưa đẹp.

Thông tư số 33/2017/TT-BGDĐT, ban hành 22/12/2017 của Bộ GDĐT quy định tiêu chuẩn, quy trình biên soạn, chỉnh sửa SGK; tiêu chuẩn tổ chức, cá nhân biên soạn; tổ chức và hoạt động của Hội đồng quốc gia thẩm định. Tại Điều 9, Bộ GDĐT tổ chức thẩm định bản mẫu. Nhà xuất bản có sách được thẩm định phối hợp với tổ chức, cá nhân biên soạn SGK hoàn thiện bản mẫu sau thẩm định. Bộ trưởng GDĐT phê duyệt, cho phép sử dụng SGK. Điều 9 cũng nêu trong quá trình sử dụng, SGK có thể được chỉnh sửa.

Không né 'sạn' Theo TS Nguyễn Tùng Lâm, phải khẳng định thực chất một bộ SGK lần đầu không thể không có lỗi, nhưng lỗi nhiều hay ít, có quan trọng hay không. Bây giờ nếu có sai sót thì phải thừa nhận, quan điểm ở đây là phải nhặt "sạn", rút kinh nghiệm. Ảnh minh họa Sáng 14/10, tiếp tục phiên họp thứ 49- Ủy...

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?

Có;

Không

Tin liên quan

Xem thêm Share

Xem nhiều

Clip: Xe bán tải bị đâm nát trên đường tại Sơn La, bé gái trong xe không ngừng hoảng loạn kêu cứu "bố ơi"00:55

Đoạn camera đau lòng đang được chia sẻ trên MXH: Người phụ nữ bị chồng đánh dã man, các con ôm mẹ gào khóc00:52

Phát ngôn về chuyện sao kê của mẹ bé Bắp làm dậy sóng MXH giữa lúc tắt tính năng bình luận01:09

Tin đang nóng

Tin mới nhất

Còn nhiều băn khoăn về chứng nhận giỏi cấp tỉnh với học sinh điểm IELTS cao

13:01:46 21/12/2022

Việc Hà Tĩnh công nhận học sinh (HS) giỏi cấp tỉnh với HS có điểm IELTS cao đang được dư luận quan tâm. Nhiều giáo viên phổ thông và giảng viên dạy Ngoại ngữ thể hiện băn khoăn trước việc này

Việc thực hiện chương trình, SGK mới còn nhiều khó khăn

12:01:38 21/12/2022

Tiếp tục chương trình giám sát chuyên đề Việc thực hiện Nghị quyết số 88/2014/QH13 và Nghị quyết số 51/2017/QH14 của Quốc hội về đổi mới chương trình, SGK giáo dục phổ thông trên địa bàn tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu , sáng 20/12, Đoàn Đại biểu ...

Cấp phép tổ chức thi chứng chỉ HSK trở lại

11:01:38 21/12/2022

Theo thông báo mới của Bộ GD&ĐT chứng chỉ tiếng Trung (HSK) đã được cấp phép tổ chức duy nhất tại ĐH Thành Đông (Hải Dương)

Banner tìm hiểu ngày 22/12 của Trường ĐH Tôn Đức Thắng in hình lính Mỹ

10:45:40 21/12/2022

Trường ĐH Tôn Đức Thắng (TP.HCM) đang làm rõ trách nhiệm việc cơ sở ở Bảo Lộc đăng trên fanpage banner tìm hiểu truyền thống ngày 22/12 nhưng in hình lính Mỹ

Nhiều tỉnh cho học sinh nghỉ Tết hơn 10 ngày, Hà Nội lý giải nghỉ 8 ngày

10:36:43 21/12/2022

Lịch nghỉ tết của học sinh Hà Nội thiết kế theo quy định của Nhà nước. Nếu cho nghỉ thêm, hàng nghìn học sinh mầm non, tiểu học không ai trông nom vì bố mẹ vẫn phải đi làm

Trường ĐH Kiên Giang dự kiến tuyển hơn 1.600 chỉ tiêu năm 2023

10:01:37 21/12/2022

Năm 2023 Trường ĐH Kiên Giang tuyển sinh 22 ngành, trong đó có 2 ngành mới, dự kiến 1.675 chỉ tiêu. Trường ĐH Kiên Giang vừa tổ chức Hội nghị Tổng kết công tác tuyển sinh năm 2022 và đề ra các giải pháp, phương hướng để nâng cao hiệu qu...

Trường Đại học Hồng Đức nâng cao chất lượng đào tạo sinh viên ngành giáo dục mầm non

08:06:29 21/12/2022

Cùng với các ngành đào tạo khác, trong những năm qua, Trường Đại học (ĐH) Hồng Đức không ngừng đổi mới công tác quản lý, xây dựng và hoàn thiện nội dung chương trình đào tạo ngành giáo dục mầm non (GDMN) với mục tiêu đào tạo những giáo ...

Học sinh Hà Giang nghỉ Tết Quý Mão 12 ngày, từ 27 tháng Chạp

07:59:41 21/12/2022

UBND tỉnh Hà Giang quyết định cho học sinh trên toàn tỉnh bắt đầu nghỉ học từ ngày 18/1 đến hết ngày 29/1/2023. Ngày 19/12, Chủ tịch UBND tỉnh ban hành Quyết định số 2341/QĐ-UBND về việc cho trẻ mầm non, học sinh, sinh viên các cơ sở gi...

Nhiều tiết dạy sáng tạo tại hội thi giáo viên dạy giỏi Hà Nội

07:59:05 21/12/2022

Ngày 20/12, Sở Giáo dục và Đào tạo Hà Nội tổ chức tổng kết hội thi giáo viên dạy giỏi thành phố cấp Trung học cơ sở năm học 2022-2023

Trường Đại học Kinh tế Quốc dân công bố Đề án tuyển sinh đại học năm 2023

07:58:36 21/12/2022

Chiều ngày 20.12, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân đã công bố Đề án tuyển sinh đại học năm 2023. Theo đó, nhà trường tuyển sinh 60 mã ngành/chương trình với 6200 chỉ tiêu đại học chính quy

Tuyển sinh 2023: Đại học Kinh tế Quốc dân công bố đề án tuyển sinh

07:57:38 21/12/2022

Năm 2023, Trường đại học Kinh tế Quốc dân giữ nguyên 4 phương thức tuyển sinh và có sự thay đổi về chỉ tiêu mỗi phương thức để phù hợp tình hình thực tế

Cần cẩn trọng lựa chọn nhân sự, ra đề thi

07:56:12 21/12/2022

Một kỳ thi học sinh giỏi được tổ chức tốn rất nhiều công sức, tâm huyết của nhiều nhà giáo, học sinh và tốn kém tiền bạc nhưng cũng là một hoạt động khuyến tài quan trọng của giáo dục địa phương. Vậy nên cấp tổ chức cần cẩn trọng trong ...