Tự chủ đại học: Để học phí không trở thành rào cản

Theo Nghị định 86 của Chính phủ ban hành ngày 2-10-2015, mức trần học phí đối với các chương trình đào tạo đại trà trình độ đại học (ĐH) tại các cơ sở giáo dục công lập tự đảm bảo kinh phí chi thường xuyên và chi đầu tư áp dụng theo các khối ngành, chuyên ngành đào tạo từ năm học 2015-2016 đến năm học 2020-2021 sẽ tăng dần theo lộ trình.

23 trường tự chủ được thu học phí cao hơn so với quy định hiện hành, còn trường chưa tự chủ tăng khoảng 10% theo Nghị định 86. Để đổi mới giáo dục, mức thu tất nhiên phải tăng, nhưng làm sao để học phí không thành rào cản đối với các sinh viên có hoàn cảnh không đồng đều?

Trong năm học mới, mức trần học phí đối với các chương trình đào tạo đại trà trình độ ĐH, các khối ngành, chuyên ngành Khoa học xã hội, kinh tế, luật; nông, lâm, thủy sản sẽ ở mức 890.000 đồng/sinh viên/ tháng, tăng 80.000 đồng/sinh viên/tháng, so với năm trước.

Khối ngành, chuyên ngành Khoa học tự nhiên; kỹ thuật, công nghệ; thể dục thể thao, nghệ thuật; khách sạn, du lịch là 1.060.000 đồng/sinh viên/tháng, tăng 100.000 đồng/sinh viên/tháng, so với năm trước.

Khối ngành, chuyên ngành Y dược là 1.300.000 đồng/sinh viên/tháng, tăng 120.000 đồng/sinh viên/tháng, so với năm trước. Tương tự, mức trần học phí đối với các ngành Khoa học xã hội, kinh tế, luật; nông, lâm, thủy sản hệ trung cấp tăng 50.000 đồng/ sinh viên/tháng (620.000 đồng/sinh viên/tháng); Hệ cao đẳng tăng 60.000 đồng/ sinh viên/tháng (710.000 đồng/sinh viên/tháng). Nhóm ngành Khoa học tự nhiên; kỹ thuật, công nghệ; thể dục thể thao, nghệ thuật; khách sạn, du lịch hệ trung cấp 740.000 đồng/sinh viên/ tháng (tăng 70.000 đồng/sinh viên/tháng); Hệ CĐ là 850.000 đồng/sinh viên/ tháng (tăng 80.000 đồng/sinh viên/tháng); Nhóm Y dược hệ Trung cấp 910.000 đồng/sinh viên/ tháng (tăng 80.000 đồng/ tháng); Hệ Cao đẳng 1.040.000 đồng/sinh viên/ tháng (tăng 100.000 đồng/sinh viên/tháng).

Trong thời gian tới, khi các trường tự xác định mức học phí, cần hài hòa giữa nhà trường và sinh viên. (Ảnh: P.T)

Nguồn thu học phí là điều kiện để nâng cao hiệu quả hoạt động của giáo dục ĐH. Tuy nhiên, việc học phí cao quá khả năng chi trả của nhiều gia đình có thể sẽ thành rào cản để tiếp cận giáo dục ĐH đối với những người học không đủ khả năng tài chính.

Bên cạnh đó, việc các trường ĐH công lập thực hiện tự chủ tài chính bị áp lực tăng thu do ngân sách giảm cấp kinh phí. Điều này có thể dẫn đến tình trạng một số trường ĐH công lập thu vượt, thu sai quy định, lạm thu các khoản thu ngoài quy định.

PGS.TS Nguyễn Thu Thủy, Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục Đại học (Bộ GD&ĐT), cho biết: Mức thu học phí, thu dịch vụ tuyển sinh, các khoản thu dịch vụ khác đã được quy định tại Nghị định 86/2015 của Chính phủ. Đối với các cơ sở thí điểm tự chủ thực hiện theo quyết định phê duyệt thí điểm tự chủ cho mỗi trường.

Việc xác định mức thu như vậy phải căn cứ vào định mức thu kỹ thuật theo lộ trình tính đúng, tính đủ chi phí đào tạo. Ngoài ra, các trường cũng phải thực hiện chế độ về quản lý tài chính về kế toàn, kiểm toán, công khai minh bạch thông tin.

Tuy nhiên, khi Luật sửa đổi bổ sung một số điều của Luật GDĐH và sắp tới là Nghị định hướng dẫn luật có hiệu lực thì đối với các cơ sở GDĐH công lập sẽ thực hiện theo điều 65 của Luật này. Theo đó, các cơ sở GDĐH đáp ứng những quy định của Khoản 2 điều 32 của Luật này; đồng thời tự bảo đảm được kinh phí chi thường xuyên của mình thì được tự chủ xác định mức thu học phí.

Theo PGS.TS Nguyễn Thu Thủy, các trường tự chủ được tự quyết học phí trước hết đã tuân theo đề án thí điểm tự chủ ĐH được Chính phủ phê duyệt. Trong thời gian tới, khi các trường tự xác định mức học phí, để hài hòa giữa nhà trường và sinh viên, không gây sức ép quá lớn về tài chính cho các trường, Nhà nước cần sớm ban hành quy định về định mức kinh tế kỹ thuật theo lộ trình tính đúng, tính đủ chi phí giáo dục đào tạo làm căn cứ để các trường ra được quyết định. Đồng thời các cơ quan quản lý Nhà nước và xã hội có căn cứ để giám sát việc thực hiện của các trường về vấn đề này.

Bên cạnh đó, để tăng cơ hội học ĐH cho học sinh có điều kiện kinh tế khó khăn, từ năm 2007 đến nay, Chính phủ đã có chính sách hỗ trợ vay vốn để trang trải học tập đối với học sinh, sinh viên nghèo. Mức vay vốn cũng được điều chỉnh từ 1,2 triệu/tháng lên 1,5 triệu/tháng với lãi suất thấp 0,65%/tháng, phương thức trả nợ linh hoạt đã giúp hàng triệu học sinh, sinh viên nghèo trên khắp cả nước được vay vốn để trang trải học tập.

Hiện nay, nhiều trường cũng chú trọng đến chính sách ưu đãi về học phí, học bổng, để tăng cơ hội tiếp cận giáo dục ĐH đối với những sinh viên có hoàn cảnh khó khăn. Tại Hội nghị về tự chủ ĐH do Bộ GD&ĐT phối hợp với Trường ĐH Kinh tế quốc dân tổ chức, GS Trần Thọ Đạt, Hiệu trưởng Trường ĐH Kinh tế quốc dân Hà Nội cho biết: Với chủ trương tự chủ nhưng phải đảm bảo không làm giảm cơ hội tiếp cận giáo dục ĐH của sinh viên nghèo, sinh viên là đối tượng chính sách, nhà trường đã ban hành Quy chế cấp học bổng cho sinh viên chính quy.

Ngoài quỹ học bổng hỗ trợ học sinh nghèo học tập tại trường, các trường còn hỗ trợ cho sinh viên có hoàn cảnh khó khăn được ưu tiên bố trí nơi ở, miễn giảm tiền thuê ký túc xá. Đặc biệt, nếu như trong các năm trước đây, việc xét học bổng của trường cũng như các quỹ có liên kết với trường đều căn cứ vào kết quả học tập loại giỏi hoặc xuất sắc thì trong năm học tới, trường sẽ thành lập quỹ học bổng mới, dành cho những sinh viên có hoàn cảnh khó khăn, ngay cả khi các em không phải là những sinh viên xuất sắc để các em có thể theo đuổi ước mơ của mình.

Phan Thủy

Theo PLXH