Truy xuất nguồn gốc nông sản: Lời giải để có nền nông nghiệp không ‘mù mờ’

Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) Lê Minh Hoan từng đưa ra ý kiến: “Một nền nông nghiệp mù mờ sẽ dẫn đến hệ quả phải giải cứu”.

Trước thực tế này, các chuyên gia ngành nông nghiệp và khoa học công nghệ đều khẳng định việc truy xuất nguồn gốc được coi là một trong những giải pháp để bảo đảm tính minh bạch hóa của toàn bộ chuỗi cung ứng cho nông sản.

Minh bạch thông tin bằng truy xuất nguồn gốc
Chia sẻ về sự cần thiết thực hiện truy xuất nguồn gốc, ông Nguyễn Vũ Trung – Phòng Chất lượng thủy sản, Cục Quản lý chất lượng nông lâm sản và thủy sản (Bộ NN&PTNT), Tiêu chuẩn Codex quy định truy xuất nguồn gốc là khả năng xác định được bất kỳ công đoạn nào trong chuỗi thực phẩm (từ sản xuất đến phân phối) từ nơi đến của thực phẩm (một bước trước) và nơi thực phẩm sẽ đến (một bước sau).

Lô vải thiều Thanh Hà (Hải Dương) mang tem truy xuất nguồn gốc chính thức được bày bán tại Pháp. Ảnh: TTXVN

Thông qua truy xuất nguồn gốc sản ph ẩm thực phẩm, người tiêu dùng dễ dàng tiếp cận được các thôngtin từ khâu đầu vào từ loại con giống/giống thực vật sử dụng, loại thuốc bảo vệ thực vật, mức dùng; nơi sản xuất, quy trình sản xuất…); khâu sơ chế, chế biến; khâu phân phối, bán buôn đến khâu tiêu dùng, bán lẻ. Đây vừa là xu thế tất yếu trong sản xuất, kinh doanh vừa mang lại lợi ích cho doanh nghiệp và người tiêu dùng; vừa thực hiện các quy định, pháp luật.

Theo ông Nguyễn Hoàng Linh, Phó Tổng Cục trưởng Tổng cục Tiêu chuẩn đo lường chất lượng, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN), trong bối cảnh người tiêu dùng trong nước ngày càng cần sự minh bạch đối với sản phẩm hàng hóa, đặc biệt là lương thực, thực phẩm, thì truy xuất nguồn gốc được coi là chìa khóa khởi tạo niềm tin cho người tiêu dùng, giúp họ yên tâm sử dụng những sản phẩm có nguồn gốc rõ ràng và chất lượng được đảm bảo; đồng thời giúp ngăn chặn các hành vi gian lận thương mại, góp phần xây dựng thương hiệu cho các sản phẩm Việt Nam.

Ông Nguyễn Hoàng Linh cũng cho biết, Bộ KH&CN đã xây dựng, công bố 20 tiêu chuẩn quốc gia trong lĩnh vực truy xuất nguồn gốc.

Để đón đầu xu hướng này, ngày 19/1/2019, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 100/QĐ-TTg phê duyệt Đề án triển khai, áp dụng và quản lý hệ thống truy xuất nguồn gốc (Đề án 100) và giao cho Bộ KH&CN chủ trì triển khai, và một trong những nhiệm vụ trọng tâm là xây dựng và đưa vào vận hành Cổng Thông tin truy xuất nguồn gốc sản phẩm hàng hoá quốc gia.

Tuy nhiên, việc truy xuất nguồn gốc hiện nay cũng gặp phải thực trạng khó khăn từ nhiều phía, trong đó cơ quan quản lý nhà nước chưa có các chế tài nghiêm khắc xử lý các sai phạm khi truy xuất nguồn gốc; quản lý lưu thông hàng hóa chưa nghiêm, còn để vi phạm giả mạo mã vùng trồng, mã cơ sở đóng gói khi xuất khẩu nông sản..

Hơn nữa, nhận thức của một bộ phận người dân chưa biết cách bảo vệ sản phẩm, uy tín của mình. Còn nhiều tình trạng ghi chép, lưu trữ hồ sơ theo cách chống đối; nhiều trường hợp vi phạm giả mạo hồ sơ giấy tờ sản phẩm, chứng nhận tiêu chuẩn, mã số vùng trồng. Tình trạng loạn phần mềm truy xuất nguồn gốc, loạn app diễn ra còn khá phổ biến, các tiêu chí quy định về truy xuất nguồn gốc còn lạc hậu so với thị trường thế giới, thiếu chủ động đổi mới nên liên tục bị bất ngờ với các hàng rào kỹ thuật của nước nhập khẩu.

Đứng trước thực tế này, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Lê Minh Hoan từng nhấn mạnh “Một nền nông nghiệp mù mờ sẽ dẫn đến hệ quả phải giải cứu”. Dẫn ý kiến này của Bộ trưởng Lê Minh Hoan , bà Nguyễn Thị Thành Thực, Ủy viên BCH Hiệp hội Nông nghiệp số Việt Nam, nêu thực trạng hiện nay người sản xuất còn “mù mờ” về thị trường, nơi tiêu thụ, quy chuẩn chất lượng, trong khi thị trường cũng “mù mờ” về sản xuất. Điều này dẫn đến hệ quả phải hỗ trợ tiêu thụ, chia cắt chuỗi cung ứng ngành hàng trong kết nối cung-cầu, người tiêu dùng cũng mất niềm tin vào chính hệ thống quản lý, giám sát, hệ thống phân phối của chuỗi nông sản…

Truy xuất nguồn gốc mang lại lợi ích cho chính doanh nghiệp

Theo bà Nguyễn Thị Thành Thực, trước hết cần minh bạch dữ liệu, thông tin, bởi chỉ có minh bạch dữ liệu, thông tin thì nông nghiệp mới vươn xa, mới có trách nhiệm với người tiêu dùng.

Làng nghề mỳ Chũ (Bắc Giang) phát triển và hội nhập thế giới với việc gắn tem truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Ảnh: TTXVN

“Minh bạch thông tin là yêu cầu bắt buộc. Muốn nâng cao giá trị sản phẩm cần phải chủ động minh bạch thông tin, tránh việc ‘mù mờ’. Mọi người thường nghĩ truy xuất nguồn gốc là bị thanh tra, kiểm tra, bị bắt buộc phải làm, nên đại bộ phận làm chống đối, nhưng đây là sai lầm nghiêm trọng”, bà Nguyễn Thị Thành Thực nêu ý kiến.

Bà Nguyễn Thị Thành Thực đề nghị Nhà nước cần có khung chính sách sát thực, cụ thể, kiểm soát nghiêm ngặt việc tuân thủ về quy định truy xuất nguồn gốc. Người dân, cán bộ quản lý cần nâng cao nhận thức, thực hiện trách nhiệm theo quy định về truy xuất nguồn gốc, đồng thời có những công cụ phù hợp, dễ ứng dụng với từng loại sản phầm ngành hàng để người dân, doanh nghiệp dễ thực hiện ghi chép đa phương tiện và minh bạch thông tin nguồn gốc sản phẩm.

Trong khi đó, ông Nguyễn Quang Hiếu, Trưởng Phòng Hợp tác quốc tế và truyền thông (Cục Bảo vệ Thực vật, Bộ NN&PTNT) cho biết, hiện nay, hầu hết các nước đều đưa ra yêu cầu về mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói đói với nông sản nhập khẩu. Xu hướng minh bạch thông tin bằng truy xuất nguồn gốc được các nước nhập khẩu hàng hóa áp dụng đang dần được triển khai ở các vùng nông sản trong nước.

Cụ thể, đến nay, Bộ NN&PTNT đã cấp 3.624 mã số vùng trồng tại 48/63 tỉnh, thành phố, chủ yếu là các loại trái cây; cấp 1.826 mã số cơ sở đóng gói cho các loại quả tươi được phép xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc, Hoa Kỳ, Australia, New Zealand, Hàn Quốc…

Còn theo ông Nguyễn Quốc Toản, Cục trưởng Cục Chế biến và phát triển thị trường nông sản (Bộ NN&PTNT), trong lĩnh vực nông nghiệp, giai đoạn 2021 – 2030, với, Bộ NN&PTNT xác định việc tăng cường ứng dụng công nghệ trong sản xuất, chế biến, xây dựng và vận hành hệ thống truy xuất nguồn gốc nông sản là một trong những định hướng quan trọng để thực hiện mục tiêu đẩy mạnh thị trường trong nước và xuất khẩu, nâng cao giá trị gia tăng cho ngành, kết nối với Cổng Thông tin truy xuất nguồn gốc sản phẩm hàng hóa quốc gia và góp phần không nhỏ xây dựng thương hiệu nông sản Việt. Như vậy, truy xuất nguồn gốc là xu thế của cả sản xuất nông sản trong nước chứ không chỉ với hàng hóa xuất khẩu.

“Truy xuất nguồn gốc hơn bao giờ hết là nội dung hết sức quan trọng, đòi hỏi sự cố gắng của các cơ quan quản lý nhà nước, trong đó có Bộ KH&CN, Bộ NN&PTNT và các bộ ngành liên quan trong hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách. Tới đây, việc truy xuất nguồn gốc phải được thực hiện mạnh mẽ, đồng bộ, khả thi hơn, đáp ứng được đầy đủ và không để bị động trước bất cứ đòi hỏi, tiêu chuẩn của thị trường nào”, ông Nguyễn Quốc Toản khẳng định.