Trump lên tiếng nói đỡ cho Kim Jong-un

Theo dõi VGT trên

Trump cho rằng thông tin Triều Tiên đang sở hữu hàng chục cơ sở bí mật có khả năng phóng tên lửa đến Mỹ là “tin giả”.

Trump lên tiếng nói đỡ cho Kim Jong-un - Hình 1

Tên lửa đạn đạo Triều Tiên trong vụ phóng thử hồi tháng 4.2017. Ảnh: KCNA.

“Chúng tôi nắm được thông tin về mọi căn cứ tên lửa Triều Tiên đã được thảo luận, không có gì mới và bất thường diễn ra. Lại thêm một thông tin giả nữa. Tôi sẽ là người đầu tiên thông báo cho các bạn nếu mọi thứ tiến triển tồi tệ”, Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm qua viết trên tài khoản Twitter cá nhân.

Trước đó, nhiều tờ báo của Mỹ dẫn báo cáo của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (CSIS) hôm 12.11 cho biết Triều Tiên được cho là đang duy trì ít nhất 15 cơ sở có khả năng phóng tên lửa hạt nhân.

CSIS phân loại những căn cứ tên lửa Triều Tiên hoạt động thành các khu vực. Đầu tiên là những căn cứ nằm cách Khu Phi quân sự ( DMZ) khoảng 50-90 km, đủ gần để tên lửa đưa 2/3 lãnh thổ phía bắc Hàn Quốc vào tầm ngắm nhưng cũng đủ xa để khiến các cơ sở này nằm ngoài tầm bắn của pháo binh tầm xa Hàn Quốc và Mỹ.

Khu vực thứ hai gồm những căn cứ nằm cách DMZ khoảng 150 km và có thể được trang bị các tên lửa Hwasong, có khả năng vươn tới lục địa Mỹ.

Thông tin SCIS do đưa ra trong bối cảnh quan hệ Mỹ-Triều có dấu hiệu căng thẳng trở lại do tiến trình phi hạt nhân hóa không đạt được tiến bộ như các nội dung trong tuyên bố chung hồi tháng 6.

Mỹ và Hàn Quốc tuần trước nối lại cuộc tập trận quy mô nhỏ mang tên Chương trình Trao đổi Thủy quân lục chiến Hàn Quốc (KMEP) với sự tham gia của khoảng 500 binh sĩ hai nước. Truyền thông Triều Tiên chỉ trích động thái này là “hành động lỗi thời, đi ngược lại thỏa thuận quân sự chung nhằm loại bỏ các mối đe dọa chiến tranh và quan hệ thù địch trên bán đảo Triều Tiên”.

Video đang HOT

Theo Nguyễn Hoàng (VnExpress)

Mỹ nghi Triều Tiên vẫn phát triển hạt nhân

Triều Tiên tuyên bố sẽ phá hủy và dừng hoạt động những cơ sở tên lửa chính nhưng vẫn âm thầm phát triển các cơ sở bí mật.

Tờ Bưu Điện Hoa Nam Buổi Sáng (SCMP) ngày 12-11 dẫn một trong hai báo cáo của chương trình Beyond Parallel thuộc Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và quốc tế (CSIS) cho biết những hình ảnh vệ tinh chụp khu vực nằm cách thủ đô Seoul, Hàn Quốc khoảng 135 km về phía Tây Bắc cho thấy lối vào bảy cơ sở tên lửa và bệ phóng tên lửa bị che giấu bằng những tấm bạt ngụy trang. Báo cáo của CSIS nói họ đã xác định được ít nhất 13 trong tổng số khoảng 20 cơ sở vận hành tên lửa không được công bố tại Triều Tiên.

Che giấu cơ sở có thể phóng tên lửa tới Mỹ

Các địa điểm được xác định trong báo cáo của CSIS nằm ở những vùng núi hẻo lánh trên khắp đất nước Triều Tiên. Những nơi này có thể được sử dụng để chứa các loại tên lửa đạn đạo có nhiều tầm bắn khác nhau, trong đó tên lửa có tầm bắn xa nhất có thể vươn đến lục địa Mỹ.

Hình ảnh vệ tinh về căn cứ tên lửa Sakkanmol "tiếp tục cho thấy những thay đổi nhỏ ở các cơ sở hạ tầng phù hợp với những gì thường được nhìn thấy ở các căn cứ quân sự của Triều Tiên". Báo cáo cho hay: "Tính đến tháng 11-2018, cơ sở đang hoạt động và được duy trì tốt theo các tiêu chuẩn của Triều Tiên".

"Sau khi nghiên cứu sâu rộng, bao gồm các cuộc phỏng vấn với những người đào tẩu và chính phủ Triều Tiên, các quan chức quốc phòng và tình báo trên khắp thế giới, nhiều vấn đề đã được giải quyết và dường như quân đội Triều Tiên có khoảng 15-20 cơ sở tên lửa đang hoạt động" - báo cáo thứ hai của CSIS nêu.

Beyond Parallel phân loại những căn cứ tên lửa Triều Tiên đang hoạt động thành các khu vực. Đầu tiên là những căn cứ nằm cách khu phi quân sự (DMZ) khoảng 50-90 km, đủ gần để đưa 2/3 lãnh thổ phía Bắc Hàn Quốc vào tầm ngắm tên lửa nhưng cũng đủ xa để khiến các cơ sở này nằm ngoài tầm bắn của pháo binh tầm xa của Hàn Quốc và Mỹ.

Tài trợ

Mỹ nghi Triều Tiên vẫn phát triển hạt nhân - Hình 1

Tên lửa đạn đạo liên lục địa Hwasong-14 của Triều Tiên. Ảnh: KCNA

Khu vực thứ hai gồm những căn cứ nằm cách DMZ khoảng 150 km và có thể sẽ được trang bị các tên lửa Hwasong, có khả năng vươn tới lục địa Mỹ.

"Từ lâu chúng tôi đã biết Triều Tiên đang bắt đầu triển khai và thậm chí thử nghiệm tên lửa ở cấp đơn vị. Và tất nhiên không ai thực sự tin rằng Triều Tiên đã mất khả năng căn bản về tên lửa. Đó là điều không tưởng. Điều duy nhất chúng tôi có vào lúc này là Triều Tiên đóng băng thử nghiệm, song tất nhiên điều đó có thể bị đảo ngược một cách dễ dàng" - Stephan Haggard, giáo sư nghiên cứu Triều Tiên-Thái Bình Dương tại ĐH California ở San Diego (Mỹ), nhận định.

Còn ông Victor Cha, người đứng đầu chương trình Beyond Parallel, quan ngại rằng ông Trump có thể sẽ chấp nhận một thỏa thuận có thể gây bất lợi cho Mỹ khi Triều Tiên chỉ phá hủy một vài cơ sở và Washington sẽ đáp trả bằng hiệp ước hòa bình.

Triều Tiên đang "đánh lạc hướng" Mỹ?

Theo New York Times, những hình ảnh trên cho thấy Triều Tiên có vẻ như đang "đánh lạc hướng" Mỹ khi tuyên bố sẽ phá hủy và dừng hoạt động những cơ sở tên lửa chính nhưng vẫn âm thầm phát triển các cơ sở bí mật nhằm tạo ra tên lửa đầu đạn thường và tên lửa hạt nhân, báo cáo nhận định.

Những phát hiện mới nhất này không có khả năng khiến chính quyền Tổng thống Trump thay đổi chính sách đối với Triều Tiên nhưng đặt ra một số câu hỏi quan trọng.

PAUL STARES, Giám đốc Trung tâm về hoạt động phòng ngừa tại Hội đồng Quan hệ đối ngoại trụ sở New York

Các chuyên gia cho rằng nghi vấn những cơ sở tên lửa ngầm của Triều Tiên trái ngược với tuyên bố của Tổng thống Mỹ Donald Trump rằng chính sách đối ngoại của ông đang đi đến mục tiêu Triều Tiên loại bỏ hoàn toàn chương trình tên lửa và hạt nhân.

"Chúng tôi không việc gì phải vội vã. Lệnh trừng phạt vẫn còn đó. Các tên lửa đã bị dừng phát triển. Những người bị (Triều Tiên) bắt giữ đã về nhà" - ông Trump nói hôm 7-11, một ngày sau khi đảng Cộng hòa mất quyền kiểm soát Hạ viện.

Tuyên bố của ông Trump có một phần chính xác do Triều Tiên trong một năm qua đã ngừng các vụ phóng thử tên lửa. Tuy nhiên, các quan chức tình báo Mỹ nói rằng Triều Tiên vẫn đang tiếp tục sản xuất nguyên liệu để chế tạo vũ khí và tên lửa hạt nhân. Ngoài ra, Bình Nhưỡng được cho là vẫn đang phát triển các tên lửa có bệ phóng di động và được giấu kín trong các cơ sở bí mật trong núi.

Mặt khác, giới quan sát cho rằng các lệnh trừng phạt của Mỹ và quốc tế có khả năng sẽ bị suy yếu, do Triều Tiên đã có cách tiếp cận mềm mỏng hơn với Washington và tuyên bố sẽ phi hạt nhân hóa để đổi lại sự hợp tác về kinh tế và thương mại với Nga, Trung Quốc. Hơn nữa, theo New York Times, chương trình của Mỹ nhằm sử dụng vệ tinh thế hệ mới, kích thước nhỏ nhằm truy dò các hệ thống tên lửa di động đã bị dừng lại.

Ban đầu Lầu Năm Góc dường như muốn sử dụng các vệ tinh thế hệ mới, kích thước nhỏ để phát đi những cảnh báo sớm khi Triều Tiên triển khai hệ thống tên lửa di động. Tuy nhiên, vì một vài nguyên nhân, chương trình vẫn giậm chân tại chỗ dù được khởi động từ thời cựu tổng thống Mỹ Barack Obama, theo New York Times.

Nếu căng thẳng leo thang, tên lửa có thể được chuyển ra bãi phóng nhanh chóng và sẵn sàng khai hỏa trong một giờ đồng hồ. Chính vì vậy, Mỹ cần phải có các vệ tinh kích thước nhỏ để có thể cảnh báo sớm, báo cáo cho biết. Các vệ tinh này có một loại cảm biến đặc biệt có thể xuyên qua mây, cung cấp dữ liệu chính xác. Trong khi đó, các chuyên gia nói rằng hệ thống vệ tinh kích thước lớn Mỹ đang triển khai ở thời điểm này chưa thật sự hiệu quả và chỉ giám sát được 30% tổng số cơ sở tên lửa đạn đạo của Triều Tiên.

THÁI LAI

Theo PLO

Bạn thấy bài viết này có hữu ích không?
Có;
Không

Tin liên quan

Tiêu điểm

Ông Trump rút Mỹ khỏi cơ quan trực thuộc Liên Hiệp QuốcÔng Trump rút Mỹ khỏi cơ quan trực thuộc Liên Hiệp Quốc
10:25:24 06/02/2025
Ông Trump cấm người chuyển giới tham gia các môn thể thao dành cho nữÔng Trump cấm người chuyển giới tham gia các môn thể thao dành cho nữ
21:28:23 06/02/2025
Phản ứng dữ dội sau đề xuất chấn động của ông Trump về GazaPhản ứng dữ dội sau đề xuất chấn động của ông Trump về Gaza
21:49:06 05/02/2025
Từ đâu ông Trump đưa ra tuyên bố táo bạo về tiếp quản Gaza?Từ đâu ông Trump đưa ra tuyên bố táo bạo về tiếp quản Gaza?
21:54:56 06/02/2025
Nga bắt đầu áp dụng chế độ trục xuất người nước ngoài vi phạmNga bắt đầu áp dụng chế độ trục xuất người nước ngoài vi phạm
06:39:36 06/02/2025
Trộm cuỗm 100.000 quả trứng giá cả tỉ đồng giữa 'lạm phát' tại MỹTrộm cuỗm 100.000 quả trứng giá cả tỉ đồng giữa 'lạm phát' tại Mỹ
21:58:18 05/02/2025
Tổng thống Mỹ ký sắc lệnh trừng phạt Tòa án Hình sự quốc tếTổng thống Mỹ ký sắc lệnh trừng phạt Tòa án Hình sự quốc tế
13:13:44 07/02/2025
Ngoại trưởng Mỹ giải thích tuyên bố của ông Trump về 'tiếp quản Gaza'Ngoại trưởng Mỹ giải thích tuyên bố của ông Trump về 'tiếp quản Gaza'
21:46:40 06/02/2025

Tin đang nóng

Bức ảnh làm lộ chuyện 2 con Từ Hy Viên bị bỏ bê nghiêm trọng sau khi đột ngột mất mẹBức ảnh làm lộ chuyện 2 con Từ Hy Viên bị bỏ bê nghiêm trọng sau khi đột ngột mất mẹ
18:37:38 07/02/2025
Hai chị em uống nhầm thuốc diệt chuột: Bé trai đã tử vongHai chị em uống nhầm thuốc diệt chuột: Bé trai đã tử vong
14:44:47 07/02/2025
Mừng thọ bố xong, con trai đưa yêu cầu khiến cả nhà sững sờMừng thọ bố xong, con trai đưa yêu cầu khiến cả nhà sững sờ
17:12:44 07/02/2025
Người mẹ run rẩy, gào thét khi thấy con sốt cao, co giật vì cúm A: Lời cảnh báo sức khỏe trước tình hình dịch cúmNgười mẹ run rẩy, gào thét khi thấy con sốt cao, co giật vì cúm A: Lời cảnh báo sức khỏe trước tình hình dịch cúm
17:51:11 07/02/2025
Điều tra vụ nổ súng tại huyện Châu Thành, tỉnh Bến TreĐiều tra vụ nổ súng tại huyện Châu Thành, tỉnh Bến Tre
18:43:05 07/02/2025
Dậy sóng MXH: Hyun Bin lo sốt vó 1 chuyện khi Son Ye Jin mang thaiDậy sóng MXH: Hyun Bin lo sốt vó 1 chuyện khi Son Ye Jin mang thai
15:00:04 07/02/2025
Hình ảnh bàn chân thương tật trên mạng không phải của Đàm Vĩnh HưngHình ảnh bàn chân thương tật trên mạng không phải của Đàm Vĩnh Hưng
14:40:28 07/02/2025
"Nụ hôn bạc tỷ" vượt mốc doanh thu 100 tỷ đồng"Nụ hôn bạc tỷ" vượt mốc doanh thu 100 tỷ đồng
14:50:36 07/02/2025

Tin mới nhất

Gia tộc Trump và những dự án triệu đô ở Trung Đông

Gia tộc Trump và những dự án triệu đô ở Trung Đông

19:56:51 07/02/2025
Mọi người mà tôi đã nói chuyện đều thích ý tưởng Mỹ sở hữu mảnh đất đó, phát triển và tạo ra hàng nghìn việc làm với một thứ gì đó sẽ tuyệt vời , nhà lãnh đạo Mỹ cho biết thêm.
Đàm phán về tương lai căn cứ quân sự tại Syria của Mỹ liệu có giống với Nga?

Đàm phán về tương lai căn cứ quân sự tại Syria của Mỹ liệu có giống với Nga?

19:35:54 07/02/2025
Trước đó, vào cuối tháng 11/2024, lực lượng đối lập vũ trang ở Syria đã phát động một cuộc tấn công quy mô lớn và thành công lật đổ chính quyền của Tổng thống Assad - được phía Nga ủng hộ, hậu thuẫn.
Các nghị sỹ Mỹ đề xuất cấm nhân viên Chính phủ sử dụng chatbot AI DeepSeek

Các nghị sỹ Mỹ đề xuất cấm nhân viên Chính phủ sử dụng chatbot AI DeepSeek

19:30:32 07/02/2025
Lập luận trong dự luật được đề xuất cũng tương tự các điều khoản hạn chế TikTok tại Mỹ, do lo ngại rằng công ty mẹ của TikTok là ByteDance có thể bị buộc phải chia sẻ dữ liệu nhạy cảm của người dùng Mỹ với Chính phủ Trung Quốc.
Nhật Bản tái khẳng định nỗ lực giải quyết tranh chấp lãnh thổ với Nga

Nhật Bản tái khẳng định nỗ lực giải quyết tranh chấp lãnh thổ với Nga

18:43:31 07/02/2025
Hãng thông tấn Kyodo dẫn lời Thủ tướng Ishiba nói rõ ông lấy làm tiếc về việc hai bên chưa đạt được tiến triển trong vấn đề này, đồng thời khẳng định sẽ nỗ lực giải quyết những khác biệt nhằm hướng tới một hiệp ước hòa bình giữa hai nướ...
Mỹ đánh giá lại hoạt động các sân bay có lưu lượng máy bay và trực thăng cao

Mỹ đánh giá lại hoạt động các sân bay có lưu lượng máy bay và trực thăng cao

18:11:06 07/02/2025
Sau vụ va chạm trên, FAA Mỹ đã áp đặt các hạn chế đáng kể đối với chuyến bay trực thăng xung quanh sân bay Reagan ít nhất cho đến cuối tháng 2, trong khi 2 đường băng ít được sử dụng của sân bay này hiện vẫn bị đóng cửa.
Xung đột Nga Ukraine: Moskva đạt bước đột phá lớn về hiệu quả của vũ khí dẫn đường chính xác

Xung đột Nga Ukraine: Moskva đạt bước đột phá lớn về hiệu quả của vũ khí dẫn đường chính xác

18:07:46 07/02/2025
Bộ Quốc phòng Liên bang Nga tuyên bố rằng độ chính xác của tên lửa và khả năng đánh chặn của hệ thống phòng không nước này đã được cải thiện đáng kể, nhờ vào những tiến bộ đạt được.
Chính quyền Mỹ bị kiện liên quan đến giải thể USAID

Chính quyền Mỹ bị kiện liên quan đến giải thể USAID

18:05:51 07/02/2025
Theo Nhà Trắng, đến nay mới chỉ có hơn 40.000 viên chức chấp thuận nghỉ việc tự nguyện có hưởng trợ cấp, chiếm tỷ lệ rất nhỏ trong số hơn 2 triệu người trong diện này.
Tòa án Mỹ đình chỉ kế hoạch cắt giảm viên chức của Tổng thống Donald Trump

Tòa án Mỹ đình chỉ kế hoạch cắt giảm viên chức của Tổng thống Donald Trump

17:59:21 07/02/2025
Phán quyết được đưa ra chỉ vài giờ trước thời hạn chót mà chính quyền Tổng thống Trump đưa ra để viên chức tự nguyện đăng ký nghỉ việc theo chế độ có trợ cấp.
LHQ kêu gọi hành động khí hậu vì lợi ích quốc gia

LHQ kêu gọi hành động khí hậu vì lợi ích quốc gia

17:57:24 07/02/2025
Tính đến thời điểm này, thế giới đã huy động được khoảng 2.000 tỷ USD tài chính để hỗ trợ các nỗ lực của các quốc gia nghèo hơn nhằm giảm phát thải và thích ứng với tác động của khí hậu.
Điểm tên những quốc gia đã cấm ứng dụng AI DeepSeek của Trung Quốc

Điểm tên những quốc gia đã cấm ứng dụng AI DeepSeek của Trung Quốc

17:10:49 07/02/2025
Giám đốc điều hành Ivan Tsarynny của Feroot Security khẳng định DeepSeek có thể gửi dữ liệu tới CMPassport.com, cổng đăng ký trực tuyến của China Mobile, một công ty thuộc sở hữu nhà nước Trung Quốc.
Nga và Mỹ hợp tác vũ trụ: Phi hành gia Nga sẽ bay trên Crew Dragon tới ISS

Nga và Mỹ hợp tác vũ trụ: Phi hành gia Nga sẽ bay trên Crew Dragon tới ISS

17:05:10 07/02/2025
Đây là một phần trong chương trình trao đổi giữa Roscosmos và NASA nhằm đảm bảo sự hiện diện của cả hai bên trên trạm quỹ đạo, bất chấp những biến động địa chính trị.
Cơ quan Cảnh sát Mỹ có lãnh đạo mới

Cơ quan Cảnh sát Mỹ có lãnh đạo mới

16:58:18 07/02/2025
Đảng Dân chủ đã cáo buộc Tổng thống Trump vi phạm hiến pháp khi tìm cách ngăn chặn chi tiêu của chính phủ đã được Quốc hội, cơ quan có thẩm quyền quản lý ngân sách, phê duyệt.

Có thể bạn quan tâm

Trấn Thành: "Tôi không khổ sở trong việc đóng vai người yêu vợ"

Trấn Thành: "Tôi không khổ sở trong việc đóng vai người yêu vợ"

Sao việt

20:29:45 07/02/2025
Cứ tối ngày cứ đi nói người ta không hạnh phúc. Thời gian đó làm ơn ngó lại mình coi mình đã hạnh phúc hay chưa , Trấn Thành bày tỏ.
Bị truy đuổi, tên trộm bơi qua sông nhưng không thoát nên dùng dao tự sát

Bị truy đuổi, tên trộm bơi qua sông nhưng không thoát nên dùng dao tự sát

Pháp luật

20:28:02 07/02/2025
Ngày 7/2, Công an huyện Củ Chi, TP Hồ Chí Minh điều tra vụtrộm xe máy, đối tượng gây ánbỏ chạy từ TP Hồ Chí Minh về Long An sau đó dùng dao tự đâm vào người gây thương tích...
Tôi được tận mắt chứng kiến 5 món đồ "đỉnh nóc, kịch trần" do một tay bố sắm

Tôi được tận mắt chứng kiến 5 món đồ "đỉnh nóc, kịch trần" do một tay bố sắm

Sáng tạo

20:23:01 07/02/2025
Về quê ăn Tết Nguyên đán, tôi lác mắt vì những món đồ bố mua: Siêu cấp tiện lợi, tiết kiệm nhiều sức nhiều tiền!
Thứ trưởng Bộ Công an: Tội phạm trên không gian mạng là vấn đề nan giải

Thứ trưởng Bộ Công an: Tội phạm trên không gian mạng là vấn đề nan giải

Tin nổi bật

20:00:38 07/02/2025
Theo Thứ trưởng Bộ Công an, tội phạm trên không gian mạng là vấn đề nan giải, mang tính chất toàn cầu, đặc điểm của loại tội phạm này là sử dụng công nghệ cao, thủ đoạn đa dạng...
Hành động "lạ" của cô gái trẻ giữa vườn hoa mận trắng xóa ở Lào Cai khiến dân mạng nóng mắt

Hành động "lạ" của cô gái trẻ giữa vườn hoa mận trắng xóa ở Lào Cai khiến dân mạng nóng mắt

Netizen

20:00:22 07/02/2025
Hình ảnh nữ du khách liên tục rung lắc cành mận cho hoa rơi lả tả để tạo dáng chụp ảnh đã vấp phải sự phàn nàn, lên án của dân mạng.
Nam diễn viên mẫu mực số 1 showbiz bất ngờ dính tin ngoại tình với mỹ nhân kém 17 tuổi, đàng gái liên tục dính phốt người thứ 3

Nam diễn viên mẫu mực số 1 showbiz bất ngờ dính tin ngoại tình với mỹ nhân kém 17 tuổi, đàng gái liên tục dính phốt người thứ 3

Sao châu á

19:48:03 07/02/2025
Theo tờ QQ, những ngày qua, mối quan hệ của vua hài Thẩm Đằng và nữ diễn viên Lâm Duẫn nhận được sự quan tâm lớn từ công chúng xứ tỷ dân.
Nợ chồng chất nhưng vợ cứ lướt tiktok là đặt hàng online

Nợ chồng chất nhưng vợ cứ lướt tiktok là đặt hàng online

Góc tâm tình

17:59:48 07/02/2025
Hầu như ngày nào vợ tôi cũng có 1-2 đơn hàng gửi về nhà, hầu hết là quần áo, váy vóc, mỹ phẩm, có những cái tôi chưa thấy vợ dùng bao giờ.
Showbiz chẳng ai như mỹ nhân này: Lúc được khen đẹp như công chúa, lúc lại bị chê quê mùa kém sắc

Showbiz chẳng ai như mỹ nhân này: Lúc được khen đẹp như công chúa, lúc lại bị chê quê mùa kém sắc

Hậu trường phim

17:56:41 07/02/2025
Sina đưa tin biên kịch Vu Chính ký hợp đồng với diễn viên trẻ Triệu Tình và marketing cô là sự kết hợp giữa Triệu Lệ Dĩnh, Vương Sở Nhiên và Tống Tổ Nhi.
Mỹ tìm kiếm máy bay mất tích chở 10 người tại bang Alaska

Mỹ tìm kiếm máy bay mất tích chở 10 người tại bang Alaska

16:54:52 07/02/2025
Theo dữ liệu của trang web theo dõi chuyến bay FlightRadar24, Bering Air là hãng hàng không khu vực có trụ sở tại Alaska, khai thác khoảng 39 máy bay và trực thăng.