Truân chuyên tìm đường học

Được học tập là quyền mà pháp luật công nhận như một thứ quyền phổ quát bất khả xâm phạm đối với mọi người trong xã hội văn minh.

Thời xa xưa có những thành phần bị tước mất quyền này như các cụ Đào Duy Từ, Tản Đà (xuất thân gia đình là “con hát”) là những trường hợp điển hình và không phải duy nhất. Kể từ sau đổi mới, việc học hành ngày phổ cập rộng mở, nhưng “con đường học” gần đây cũng gây lắm truân chuyên cho người sử dụng quyền được học tập cho bản thân mình.

Tâm lý chung là cứ hết phổ thông là phải vào đại học Ảnh: Hoàng Long Nhớ lại thời bao cấp, tuy nhiều bất cập nhưng về “đầu ra” sau khi học bậc trên phổ thông, không có học sinh nào tốt nghiệp một trường mà lại thất nghiệp hoặc phải làm trái nghề, chéo ngành như bây giờ. Rất có thể sẽ có lý giải rằng thời ấy số người đi học chưa nhiều như hiện nay. Lý giải này không sai nhưng cũng đừng quên hiện nay sự phát triển của xã hội làm xuất hiện hàng trăm ngành nghề, hàng vạn cơ sở kinh tế mà thời bao cấp không có. Cung lớn nhưng cầu về tuyển dụng lao động cũng không nhỏ. Điều đó là mấu chốt để tìm ra nguyên nhân vì sao ngày nay người đi học lao đao, không biết sử dụng cái quyền của mình như thế nào cho tối ưu, hợp thời. Đi vào con đường học của đời người cũng ví như đi ra biển thiên nhiên mênh mông với Biển Hồ, Biển Đen, Biển Đông… nhưng không phải cứ ra khơi là chỉ vào một biển, còn phải tùy vào phương tiện của mỗi người. Và quyền được đi học cũng thật sự không quy định được (hoặc phải) học tới bậc nào mà tùy vào trình độ học lực, hoàn cảnh của từng người học. Thế nên ai cũng được học hành thì không nhất thiết đều phải vào bằng được đại học, ai cũng đổ xô vào những nơi như “Nhất y nhì dược” hoặc “Nhất kinh nhì ngoại tam tin tứ luật”. Mỗi môn học, cấp học có những yêu cầu khoa học cụ thể, người này đáp ứng được trong khi người khác thì không. Vậy mà thực tế cho thấy đang có cuộc chạy ào vào đại học thiếu định hướng từ cơ quan có trách nhiệm, thiếu cân nhắc từ gia đình và từ bản thân người học. Hệ quả là khi mạng lưới các trường đại học, cao đẳng tư thục mở khắp nơi như “một dạng đón gió” để đến bây giờ nhiều cơ sở giáo dục tư lâm cảnh ngắc ngoải toan bề bán trường làm cho hàng ngàn sinh viên lao đao! Hàng trăm trường đại học tư ra đời, trong đó có những trường cao đẳng địa phương vội “thăng cấp” lên đại học. Các tỉnh đều phấn đấu có trường đại học nhưng liệu có sự tính toán khoa học về nhu cầu đào tạo của xã hội, một kiểu đầu tư tràn lan giống như kiểu tư duy tỉnh nào cũng phải có sân bay, cảng nước sâu? Một số lớn các trường đánh giá không sát thực tế giữa nguồn cung và nguồn cầu. Vì lẽ giáo dục cho “ra lò” sản phẩm đặc biệt chứ không phải như hàng hóa bình thường. Người đi học và ước muốn học đại học đâu phải là người tiêu dùng thông thường mà các nhà cung cấp (các cơ sở giáo dục) có thể chấp nhận một cách thoải mái. Khách đi du lịch chỉ cần bỏ tiền ra là công ty du lịch thực hiện cho họ chuyến đi trong khi sinh viên dẫu có tiền cũng không hẳn và không thể mua được một nơi đến thông qua đại học. Trường đại học tư làm sao có thể coi sinh viên là “thượng đế” và phục vụ “tới bến”? Trong 20 năm hình thành và phát triển với hàng trăm ngàn sinh viên, các trường đại học tư đã tạo ra không ít những cảnh tốt nghiệp là thất nghiệp hoặc phải đi làm nghề không liên quan gì đến kiến thức, kỹ năng được đào tạo. Tại sao tâm lý chung là cứ hết phổ thông thì phải vào đại học mà không nghĩ đến năng lực bản thân của người học và nhu cầu của xã hội trong việc đáp ứng việc làm cho mình? Có tiền trả học phí chưa phải là điều kiện đủ để nắm tấm vé hoàn chỉnh vào đời. Gần đây nhiều cơ sở sản xuất kinh doanh và cả chính quyền một số địa phương đã chỉ tuyển dụng cử nhân chính quy công lập. Đó là tiếng chuông cảnh tỉnh việc thực hiện quyền được học tập của mọi người chẳng phải như “nhắm mắt bơi ra biển lớn” và nhắc nhở công tác họach định giáo dục đừng gây nên lãng phí xã hội bởi xu hướng “vào đại học chỉ để có cái bằng đại học cho giống người ta” mà thôi!

Theo VNE