Tranh cãi quản lý dữ liệu riêng tư trong đại dịch Covid-19

Virus Corona chủng mới gây đại dịch Covid-19 đang mở ra môt vấn đề gây nhiều tranh cãi, đó là cơ chê kiêm soát dựa trên công nghệ kỹ thuật số.

Người dùng smartphone có thể mất quyền riêng tư khi bị kiểm soát

Những công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI), Blockchain hay giao thức trực tuyến đã được triển khai theo nhiều cách khác nhau để phòng chống Covid-19. Nhưng quan trọng nhất là cách thức smartphone và các thiết bị cá nhân khác đã được sử dụng để quản lý cuộc sống hằng ngày của chúng ta.

Đây là đại dịch đầu tiên mà mọi người có thể truy cập thông tin từ smartphone của mình. Ở đó, mọi người kết nối với các luồng thông tin cập nhật về sự lây lan của căn bệnh cũng như các vấn đề liên quan. Tuy nhiên, Covid-19 cũng cho chúng ta thấy cách smartphone được sử dụng làm hệ thống giám sát để hỗ trợ việc quản lý và kiểm soát người dân, như ở Trung Quốc, Hàn Quốc và nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ khác đang thực hiện.

Kết quả là, các dữ liệu này đã được chứng minh hỗ trợ hiệu quả cho công tác “lần theo đầu mối liên lạc” của các quốc gia, cung cấp chi tiết về hành trình di chuyển và tiếp xúc xã hội của những người bị ảnh hưởng bởi virus, từ đó kiểm soát tốt hơn. Ví dụ tại Singapore dựa trên dữ liệu các ứng dụng phổ biến giúp người dùng chia sẻ phương tiện đi lại, còn tại Đài Loan kết hợp chức năng theo dõi của điện thoại di động với dữ liệu từ cơ sở dữ liệu quốc gia về bảo hiểm y tế, nhập cư và hải quan để hạn chế sự lây lan của virus. Ngoài ra còn có sự ra đời nhanh chóng của các ứng dụng mà những công dân trong vùng dịch được yêu cầu sử dụng khi các biện pháp hạn chế đi lại và cách ly bắt đầu được áp dụng.

Tất cả điều này sẽ sử dụng dữ liệu cá nhân và các ứng dụng theo dõi để đối phó với dịch Covid-19 dẫn đến những cân nhắc nghiêm túc về mức độ minh bạch thông tin đối với cuộc sống của người dùng smartphone. Đặc biệt khi tại Trung Quốc, ứng dụng “Mã số Sức khỏe Alipay” được Alibaba phát triển yêu cầu người dân cài đặt trên điện thoại để đánh giá rủi ro và tình trạng cách ly của mỗi người, từ đó cho phép họ rời khỏi nhà hoặc sử dụng phương tiện giao thông công cộng hay không.

Smartphone đang được sử dụng làm công cụ giúp các quốc gia kiểm soát dịch Covid-19

Vấn đề là “Mã số Sức khỏe Alipay” cũng chia sẻ dữ liệu với cảnh sát, thông báo cho các cơ quan chức năng về tình trạng cách ly và hành trình di chuyển của từng cá nhân. Chưa rõ độ chính xác của công nghệ ra sao nhưng nó có thể xem là tiền đề của các hình thức giám sát và kiểm soát, gây ra các vấn đề liên quan đến quyền con người và quyền công dân.

Nếu đây được coi là các hình thức quản lý xã hội khả thi trong tương lai, thì cần phải xem xét cách thức quản lý chặt chẽ những dữ liệu này, và những ai mới có thể đọc được thông tin. Tại châu Âu, cách thức này cho đến nay khá chắp vá và ít nhận được sự phối hợp từ mọi người. Hơn nữa, những người ủng hộ quyền riêng tư cảnh báo rằng có sự đánh đổi giữa lợi ích đối với sức khỏe cộng đồng và hoạt động giám sát kỹ thuật số mà Quy định Bảo vệ Dữ liệu chung (GDPR) của Liên minh châu Âu (EU) luôn tìm cách ngăn chặn để bảo mật sự riêng tư.

Công nghệ kỹ thuật số có thể đóng một phần quan trọng trong việc quản lý tức thời tình trạng khẩn cấp hiện nay, nhưng một khi đại dịch lắng xuống, sẽ còn nhiều câu hỏi cần được đặt ra về những dữ liệu đang bị kiểm soát này.

Nội dung trên dựa trên phân tích được đưa ra bởi hai giáo sư đến từ Đại học Monash (Úc), gồm Mark Andrejevic thuộc Ngành nghiên cứu truyền thông và báo chí, Khoa Xã hội; và Neil Selwyn thuộc Khoa Giáo dục.