Tổng thống Philippines muốn gì trong chuyến thăm Trung Quốc?

Tổng thống Philippines Rodrigo Duterte tối 18.10 đã đặt chân xuống Bắc Kinh, bắt đầu chuyến thăm cấp nhà nước kéo dài 4 ngày tại Trung Quốc. Trái với người tiền nhiệm nghiêng hẳn về Mỹ, ông Duterte có thể đang muốn tối đa hóa lợi ích đạt được từ cả Mỹ lẫn Trung Quốc.

Đây là chuyến thăm đầu tiên của một tổng thống Philippines đến Trung Quốc kể từ năm 2011. Từ đó đến nay, quan hệ hai nước đã xuống cực thấp sau hàng loạt các sự kiện như Trung Quốc chiếm bãi cạn Scarborough, Philippines kiện Trung Quốc ra Tòa trọng tài liên quan đến tranh chấp tại Biển Đông…

Lên nhậm chức tháng 6/2016, nước lớn đầu tiên Tổng thống Duterte đến thăm là Trung Quốc – hiện vẫn đang có tranh chấp với Philippines trên Biển Đông, thay vì Mỹ – đồng minh lâu năm của Manila.

Sau 3 tháng nhậm chức, Tổng thống Duterte vẫn gây ồn ào với những phát ngôn của mình và thái độ bất mãn với Mỹ, trái ngược người tiền nhiệm. Ảnh: Reuters Chuyến đi “làm ăn”

Bản thân ông Duterte từng nói sẽ dùng chuyến thăm Trung Quốc để tìm cách đẩy mạnh hợp tác, đặc biệt trong lĩnh vực thương mại và đầu tư.

Tháp tùng ông chuyến đi này là hơn 400 lãnh đạo doanh nghiệp của Philippines, trong đó có không ít tài phiệt giàu có bậc nhất nước này. Trong buổi gặp gỡ Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình ngày 20/10, hai nhà lãnh đạo sẽ chứng kiến lễ ký kết hàng loạt thỏa thuận hợp tác năng lượng, du lịch và cơ sở hạ tầng.

Trong 4 năm qua, kể từ khi Philippines khởi kiện Trung Quốc, quan hệ kinh tế hai nước chịu thiệt hại đáng kể. Bắc Kinh tích cực kêu gọi khách du lịch, nhà đầu tư, nhà nhập khẩu Trung Quốc đưa Philippines vào “danh sách đen”.

Đến thời Tổng thống Duterte, ông thấy cần tận dụng tiềm năng của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, South China Morning Post nhận định. Trung Quốc là đối tác có thể giúp đỡ Philippines phát triển cơ sở hạ tầng, đại sứ Trung Quốc cũng từng đề nghị giúp Philippines xây đường sắt trên các đảo Luzon và Mindanao.

Chuyến đi của ông Duterte cũng rất được những người gốc Hoa ủng hộ. Cộng đồng người Hoa – chiếm 2,5 triệu người trong số gần 100 triệu dân của Philippines – đóng góp 7 người trong số 10 người giàu nhất nước này, họ cũng sở hữu rất nhiều cơ sở kinh doanh tại Philippines.

Cơn giận dỗi với Mỹ

Tổng thống Philippines nhiều lần tuyên bố không muốn quân đội nước này tập trận với Mỹ nữa, rằng ông muốn thoát khỏi sự phụ thuộc vào Washington, rằng người Mỹ khiến ông thất vọng… Có thể ông không hoàn toàn nghĩ vậy.

Tổng thống Duterte có thể muốn thúc đẩy quan hệ với Trung Quốc, nhưng không có chuyện ông muốn “tuyệt tình” với Mỹ. Việc giao hảo với Trung Quốc được nhiều người nhận định là nhằm cân bằng mối quan hệ Mỹ – Philippines, tạo thêm cho ông Duterte “thế” để mặc cả với Washington.

Đơn cử, cuộc chiến chống ma túy của ông Duterte hiện là tác nhân làm Philippines xa rời Mỹ. Các quan chức Mỹ liên tục quan ngại và chỉ trích chiến dịch này, trong khi Trung Quốc tuyên bố ủng hộ và đang giúp Philippines xây dựng một trung tâm cai nghiện.

“Chỉ có Trung Quốc giúp đỡ chúng tôi”, Tổng thống Duterte trả lời phỏng vấn Tân Hoa xã trước thềm chuyến thăm Trung Quốc.

Cuộc chiến ma túy đã khiến Philippines bất đồng với đồng minh lâu năm của mình là Mỹ. Ảnh: AFP.

Hồi tháng 9, tổng thống Philippines thậm chí cho biết ông đang cân nhắc chuyện hỏi mua vũ khí từ Trung Quốc hoặc Nga, và chấm dứt tuần tra trên biển chung với Mỹ.

Trong bài viết ký tên chung đăng trên South China Morning Post, Eduardo Araral, giáo sư tại Trường Chính sách Lý Quang Diệu (Singapore), và Richard Heydarian, một học giả tại Manila, nhận định không chỉ chuyện tiền bạc, ông Duterte còn yêu cầu cả sự tôn trọng từ Washington.

Hai tác giả này so sánh thái độ của ông Duterte với Nhật Bản và Mỹ. Tổng thống Philippines không hề chỉ trích Nhật Bản, nhà viện trợ lớn nhất của Manila và không lên tiếng về chiến dịch chống ma túy của ông Duterte. Trong khi đó, thái độ của Mỹ luôn coi Philippines là “cậu em trai nhỏ” khiến ông Duterte bực bội.

Bất chấp tất cả những tuyên bố mạnh miệng của ông Duterte, một số chuyên gia cho rằng ông vẫn đang “vờ vịt”. Tháng trước, Oh Ei-sun, nhà nghiên cứu tại Trường Quốc tế học S Rajaratnam (Singapore), nhận định với ABS-CBN rằng: “Ông Duterte đang dùng Trung Quốc để mặc cả với Mỹ nhằm mang về lợi ích lớn nhất cho Philippines”.

Bí ẩn Biển Đông

Hôm 16/10, 2 ngày trước chuyến đi, Tổng thống Duterte nói rằng ông sẽ nêu vấn đề Biển Đông khi ở Trung Quốc.

“Chúng tôi sẽ nhất quán với tuyên bố của mình. Không có gì để mặc cả cả”, tổng thống Philippines tuyên bố.

“Chúng tôi sẽ nhất quyết giữ lại những gì của chúng tôi, và phán quyết của Tòa trọng tài phải được thực thi. Nhưng sẽ không có đòi hỏi quá đáng nào, chúng tôi sẽ đối thoại, cố gắng cắt nghĩa phán quyết và xác định ranh giới lãnh thổ…”, ông Duterte nói tiếp.

Tuy nhiên, đến ngày 17/10, Ngoại trưởng Perfecto Yasay lại đột ngột nói rằng chuyến đi này không phải “thời điểm đúng” để thảo luận chuyện Biển Đông.

Trong một diễn biến khác, cũng ngày 17/10, hai quan chức Trung Quốc tiết lộ với Reuters rằng Trung Quốc có thể cho phép ngư dân Philippines đánh bắt trở lại ở bãi cạn Scarborough, nơi Trung Quốc chiếm từ Philippines vào năm 2012.

Hiện chưa rõ điều kiện Trung Quốc đưa ra ở đây là gì, và liệu chuyện này có được quyết định trong chuyến đi của ông Duterte hay không.

Theo Phương Thảo (Zing)