Tòa ‘bóc phốt’ ngân hàng cho vay tiêu dùng với lãi suất vượt trần.

Cho vay tiêu dùng qua thẻ tín dụng với lãi suất cao đang có nhiều rủi ro cho bên vay, lẫn bên cho vay, dù đó là thỏa thuận giữa các bên.

Bản án sơ thẩm ngày 24.3.2025 của TAND thị xã Đông Hòa ( tỉnh Phú Yên cũ, nay là TAND khu vực 12, tỉnh Đắk Lắk) về “tranh chấp hợp đồng tín dụng ” giữa một ngân hàng và cá nhân đã có hiệu lực pháp luật do không có kháng cáo, kháng nghị.

Trụ sở TAND khu vực 12, Đắk Lắk. ẢNH: ĐỨC HUY

Theo đó, HĐXX chấp nhận một phần yêu cầu của nguyên đơn là một ngân hàng có trụ sở chính tại TP.HCM, buộc bị đơn là bà Nguyễn Thị Mỹ Hoàng thanh toán nợ gốc và lãi suất với mức giới hạn theo quy định pháp luật là hơn 63,7 triệu đồng.

Bên cạnh đó, HĐXX cũng có những phân tích, nhận định phía ngân hàng đã vi phạm về lãi suất cho vay theo quy định pháp luật.

Cho vay tiêu dùng qua thẻ tín dụng .

Theo hồ sơ vụ án, ngày 6.10.2022, ngân hàng ký hợp đồng tín dụng dưới hình thức phát hành thẻ tín dụng cá nhân cho bà Nguyễn Thị Mỹ Hoàng, hạn mức 46 triệu đồng, nhằm mục đích tiêu dùng. Hình thức vay là tín chấp.

Sau thời gian đầu sử dụng thẻ, đến ngày 15.5.2023, bà Hoàng ngưng thanh toán. Đến thời điểm xét xử sơ thẩm (24.3.2025), ngân hàng cho rằng bà Hoàng đã vi phạm nghĩa vụ thanh toán kể từ ngày 16.6.2023.

Từ đó, ngân hàng khởi kiện, yêu cầu tòa buộc bà Hoàng phải trả tổng cộng 128,2 triệu đồng. Bao gồm: nợ gốc hơn 41 triệu đồng, lãi trong hạn hơn 80,8 triệu đồng, lại nợ lãi trong hạn chậm trả hơn 1,9 triệu đồng và nợ lãi quá hạn 88 ngày (từ 26.12.2024 đến 24.3.2025) là hơn 1,9 triệu đồng.

Tuy nhiên, bị đơn vắng mặt trong toàn bộ quá trình tố tụng dù đã được triệu tập hợp lệ. Việc hòa giải không thực hiện được.

Lãi suất bị đánh giá vượt trần.

Phân tích yêu cầu của nguyên đơn, tòa nhận thấy trong hợp đồng tín dụng không thể hiện mức lãi suất cụ thể. Trong khi đó, ngân hàng yêu cầu bị đơn trả lãi suất trong hạn 29%/năm và lãi quá hạn lên đến 43,5%/năm, tương đương 150% lãi suất trong hạn.

“Theo cách tính của ngân hàng, thì mức lãi suất và phí phạt cao hơn gấp 5 lần, mức lãi suất và phí phạt theo điều 468 bộ luật Dân sự – tối đa không quá 20%/năm”, HĐXX phân tích.

Ngoài ra, tòa nêu, ngân hàng không cung cấp được tài liệu chứng minh việc thỏa thuận lãi suất riêng với khách hàng cũng như văn bản xác nhận mức lãi này đã được Ngân hàng Nhà nước phê duyệt, niêm yết công khai theo quy định.

HĐXX viện dẫn điều 91 luật Các tổ chức tín dụng năm 2010, được sửa đổi bổ sung năm 2017 (nay là điều 100 luật Các tổ chức tín dụng năm 2024) quy định “1 – Tổ chức tín dụng được quyền ấn định và phải niêm yết công khai mức lãi suất huy động vốn, mức phí cung ứng dịch vụ trong hoạt động kinh doanh của tổ chức tín dụng. 2 – Tổ chức tín dụng và khách hàng có quyền thỏa thuận về lãi suất, phí cấp tín dụng trong hoạt động ngân hàng theo quy định”.

Và điều 7 Nghị quyết 01/2019 của Hội đồng thẩm phán TAND tối cao quy định: “1 – Lãi, lãi suất trong hợp đồng tín dụng do các bên thỏa thuận nhưng phải phù hợp với quy định của luật Các tổ chức tín dụng và văn bản quy phạm pháp luật quy định chi tiết, hướng dẫn áp dụng luật Các tổ chức tín dụng tại thời điểm xác lập hợp đồng, thời điểm tính lãi suất”.

Từ các quy định trên, theo HĐXX, Ngân hàng Nhà nước là cơ quan chuyên môn, có chức năng ổn định kinh tế vĩ mô, đưa ra các biện pháp điều chỉnh lãi suất thích hợp, đảm bảo và hiệu quả mặt bằng lãi suất phù hợp.

Do đó, mọi hoạt động vay của các tổ chức tín dụng, công ty tài chính, ngân hàng thương mại trong nước, chi nhánh ngân hàng nước ngoài phải ban hành minh bạch mức lãi suất cho vay, báo cáo mức lãi suất cho vay cho Ngân hàng Nhà nước và chịu sự quản lý, điều hành, giám sát từ Ngân hàng Nhà nước.

Trong khi đó, Thông tư 12/2010 của Ngân hàng Nhà nước, Quyết định 1125 của Ngân hàng Nhà nước đều quy định tổ chức tín dụng phải niêm yết công khai lãi suất cho vay ở mức hợp lý, theo quy định pháp luật; điểm g khoản 1 điều 12 Thông tư 18/20024 của Ngân hàng Nhà nước quy định thỏa thuận về việc cấp tín dụng cho chủ thẻ, bao gồm lãi suất có thể được nêu trong hợp đồng phát hành và sử dụng thẻ hoặc tại văn bản thỏa thuận riêng.

Cho vay vượt trần nhưng không có thỏa thuận hợp lệ.

Sau khi phân tích trên, theo tòa, việc ngân hàng ấn định mức lãi suất cho vay trong hạn 29%/năm, lãi quá hạn 150%, lãi suất vay trong hạn bằng 43,5%/năm nhưng không cung cấp tài liệu, chứng cứ theo yêu cầu của tòa và không chứng minh được việc thỏa thuận lãi suất cụ thể tại thời điểm các bên ký kết hợp đồng bằng văn bản thỏa thuận riêng là không có căn cứ để chấp nhận.

Từ đó, tòa đánh giá mức lãi suất nguyên đơn yêu cầu là cao hơn quy định tại điều 468 bộ luật Dân sự – không được vượt quá 20%/năm, nhưng không có thỏa thuận hợp lệ, nên HĐXX chỉ chấp nhận mức lãi suất 20%/năm cho thời gian vay trong hạn, và 30%/năm cho phần nợ quá hạn.

Trên cơ sở đó, HĐXX xác định bà Nguyễn Thị Mỹ Hoàng phải thanh toán cho ngân hàng hơn 63,78 triệu đồng, trong đó tiền gốc hơn 41,14 triệu đồng, còn lại là tiền lãi phát sinh tính đến thời điểm xét xử sơ thẩm.

Cho vay lãi suất cao, rủi ro cho các bên?

Thạc sĩ Nguyễn Hữu Duyên (thẩm phán TAND khu vực 12, Đắk Lắk, cũng là chủ tọa phiên tòa trên) cho biết, bộ luật Dân sự được xem là luật “mẹ” điều chỉnh các quan hệ dân sự; và hoạt động cho vay bản chất cũng là quan hệ dân sự.

Theo thẩm phán Duyên, pháp luật dân sự thuần túy đã quy định đối với lãi suất tối đa là 20%. Thực tiễn giải quyết các hợp đồng cho vay thông qua thẻ tín dụng tiêu dùng trong thời gian qua phát sinh nhiều vấn đề bất cập, cần phải bàn liên quan đến mức lãi suất mà một số công ty tài chính, tổ chức tín dụng vượt cao hơn (thậm chí cao hơn rất nhiều) mức 20% mà bộ luật Dân sự đã quy định, dẫn đến khả năng trả nợ của những người đang khó khăn về mặt tài chính gần như không thể trả được nợ.

Dẫn chứng, thẩm phán Duyên nêu lãi suất trong hạn một số ngân hàng khởi kiện tại tòa, có vụ gần 40%/năm, lãi suất quá hạn có khi 60%/năm, thậm chí như trường hợp ở Quảng Ninh mức lãi suất mà ngân hàng tính đến 88%/năm, mà chưa tính đến phí, phạt do vi phạm nghĩa vụ trả tiền vay, như vụ việc vay 8,5 triệu phải trả khoản nợ lên đến 8,8 tỉ đồng đã xảy ra tại Quảng Ninh.