Tinh giản chương trình: Cơ hội để xóa bệnh thành tích
Học kỳ 2 ‘đặc biệt’ sắp khép lại, năm học kết thúc muộn do ảnh hưởng của dịch Covid-19. Nhưng cũng từ ‘cái khó’ này nên ‘ló cái hay’ khi Bộ GD-ĐT tinh giản nội dung chương trình học kỳ 2 năm học 2019 – 2020.
Từ việc phải nghỉ học do dịch Covid-19, chúng ta hy vọng việc tinh giản chương trình lạc hậu sẽ là cơ hội để thay đổi hình thức kiểm tra, đánh giá – NGỌC DƯƠNG
Khoảng một tháng rưỡi trở lại trường sau khi nghỉ phòng chống dịch Covid-19, điều thầy trò tâm đắc nhất là Bộ GD-ĐT tinh giản một số nội dung chương trình, nhất là những bài học xa thực tế, lạc hậu. Thầy trò rất vui khi được giải thoát khối kiến thức ấy ở nhiều môn.
Được biết chương trình phổ thông hiện hành sẽ được rà soát, tinh giản ở năm học 2020 – 2021, giáo viên chúng tôi rất hoan nghênh. Như vậy từ việc phải nghỉ học quá nhiều do dịch bệnh, chúng ta có cơ hội nhìn lại để giảm tải chương trình, bỏ một số bài học đã quá lạc hậu, xa rời thực tế.
Việc tinh giản nội dung không còn phù hợp kết hợp việc đổi mới phương pháp dạy học nhằm phát triển năng lực, phẩm chất của người học là điều rất cần thiết, qua đó cũng phát huy năng lực và phẩm chất của người dạy.
Chương trình học kỳ 2 đã được tinh giản khá hợp lý khi dịch bệnh kéo dài và thời gian học trực tiếp ở trường rút ngắn. Nhân dịp sẽ tiếp tục tinh giản chương trình ở các năm sau, Bộ cũng nên “lấy lại” một số bài học hay, bổ ích đã để lại ở học kỳ 2 năm nay. Còn ở chương trình học kỳ 1, khá nhiều nội dung lạc hậu, những nội dung nặng lý thuyết, ghi nhớ cần soi kỹ để cắt đi. Cần tích hợp tạo thuận lợi cho dạy học phát triển năng lực học sinh; tăng cường nội dung vận dụng kiến thức thực tế, những kỹ năng giải quyết vấn đề có ý nghĩa thực tiễn, đẩy mạnh năng lực, năng khiếu của học sinh.
Từ tinh giản chương trình, năm nay các nhà trường cũng đổi mới kiểm tra, đánh giá. Đây là cơ sở để thoát khỏi bệnh thành tích. Áp lực của thi cử, điểm số là bệnh thành tích khiến học sinh khó phát huy thế mạnh của bản thân. Học để đạt điểm cao đã đánh mất rất nhiều thời gian cho quá trình phát huy năng lực, năng khiếu. Cách dạy “đồng phục” để làm sao cho học sinh điểm cao mới là giỏi không phù hợp với thực tế của sự phát triển. Việc phát triển năng lực, những phẩm chất của học sinh mới là điều quan trọng.
Từ việc phải nghỉ học do dịch Covid-19, chúng ta hy vọng việc tinh giản chương trình lạc hậu, thêm nội dung mới phù hợp với thời đại sẽ là cơ hội để thay đổi hình thức kiểm tra, đánh giá, thoát khỏi bệnh thành tích và dạy học thiếu thực tế.
Tinh giản chương trình: Cơ hội đổi mới giáo dục
Ưu điểm của lần tinh giản này hoàn toàn có thể duy trì và thực hiện ở các năm tiếp theo, tạo đà để giáo viên đổi mới phương pháp giảng dạy, tiệm cận dần với chương trình mới.
Video đang HOT
Tiết dạy tích hợp liên môn sử - địa ở Trường THCS Trần Văn Ơn, Q.1, TP.HCM - Ảnh: H.HG.
Quyết định tinh giản chương trình học kỳ 2 năm học 2019-2020 của Bộ GD-ĐT là một giải pháp tình thế khi học sinh phải nghỉ học dài ngày vì COVID-19. Tuy nhiên, theo một số chuyên gia, những ưu điểm của lần tinh giản này hoàn toàn có thể duy trì và thực hiện ở các năm tiếp theo, tạo đà để giáo viên đổi mới phương pháp giảng dạy, tiệm cận dần với chương trình mới.
"Mùa dịch năm nay được xem như một khoảng lặng để giáo viên chúng tôi nhìn lại mình. Và quyết định tinh giản chương trình học kỳ 2 năm học 2019-2020 của Bộ GD-ĐT như một cú hích để giáo viên thay đổi".
Đó là tâm sự của thầy Nguyễn Viết Đăng Du, tổ trưởng tổ lịch sử, Trường THPT Lê Quý Đôn, TP.HCM.
Dạy theo chuyên đề, tăng năng lực tự học
Một trong những hướng thực hiện "giảm tải" được Bộ GD-ĐT đưa ra là dạy theo chuyên đề và khuyến khích học sinh tự học. Một số trường phổ thông thực hiện tốt "chương trình nhà trường" và linh hoạt triển khai dạy học theo công văn 4612 của Bộ GD-ĐT cũng đã quen với việc này. Nhưng ở hầu hết các trường, nhất là khối công lập, việc này vẫn rất mới mẻ.
Thầy Nguyễn Viết Đăng Du nhận xét: "Việc dạy học theo chủ đề, chuyên đề, dạy học tích hợp liên môn là xu hướng phát triển của giáo dục thế giới hiện nay. Thật ra, phương pháp dạy học này không mới, nó đã được Sở GD-ĐT TP.HCM tổ chức tập huấn cho gíao viên cách đây nhiều năm. Sau tập huấn, Sở yêu cầu mỗi đơn vị xây dựng tối thiểu 1 chủ đề/học kỳ. Tuy nhiên, trên thực tế, có trường thực hiện rất tốt và ngược lại".
Bên cạnh đó, việc chuyển một phần đáng kể nội dung chương trình sang phần "tự học có hướng dẫn" (THCS, THPT), "tự học có sự hỗ trợ của phụ huynh" (tiểu học) là "giải pháp tình thế của Bộ GD-DT. Nhưng nếu thực hiện tốt thì đây rõ ràng là một cơ hội tốt.
Theo phân tích của cô Nguyễn Thị Mai - giáo viên vật lý của hệ thống giáo dục Học mãi (Hà Nội), thì ở môn vật lý có lớp giảm đến 40% so với phân phối chương trình hiện hành. Cụ thể như ở môn vật lý lớp 6, nội dung học kỳ 2 giảm từ 15 bài còn 9 bài. Tương tự, vật lý lớp 7 giảm 50% nội dung học kỳ 2, từ 14 bài còn 7 bài. Lớp 8 giảm 38,46%, từ 13 bài còn 8 bài và lớp 9 giảm 41,67%, từ 24 bài còn 14 bài.
Giảm sâu như vậy nhưng theo cô Mai không ảnh hưởng nhiều đến chuẩn kiến thức kỹ năng học sinh cần đạt ở môn học cũng như nền tảng kiến thức để học sinh học lên các lớp trên.
Đáng chú ý là một phần lớn nội dung điều chỉnh, giảm tải được chuyển sang phần tự học có hướng dẫn, các nội dung cho thực hành, thí nghiệm, luyện tập không dạy mà khuyến khích học sinh tự nghiên cứu tài liệu, quan sát video mô phỏng thí nghiệm.
"Để vận dụng được tối đa kiến thức đã học vào giải các bài tập và thông hiểu, học sinh cần phát huy tối đa năng lực tự học của mình, chủ động trong việc tự học, tự đọc, nghiên cứu các mô phỏng thí nghiệm" - cô Nguyễn Thị Mai cho biết.
Điều này cho thấy việc tăng cường khả năng tự học của học sinh là cần thiết và để đạt được chất lượng dạy học tốt theo hướng này, giáo viên không phải chỉ hoàn thành tốt bài dạy trên lớp (hoặc qua Internet, truyền hình) mà phải bổ sung vào "sổ tay nghiệp vụ sư phạm" của mình việc hướng dẫn học sinh tự học, kiểm soát học sinh tự học bằng nhiều hình thức.
Trường THPT Lê Quý Đôn thực hiện dạy theo chủ đề, dạy tích hợp liên môn đã 6 năm nay. Đầu tiên là từ sự ép buộc "phải làm" của ban giám hiệu nhà trường vì đây là tiêu chí được đưa vào để đánh giá thi đua, thu nhập. Sau đó, khi đã làm và nhận thấy những kết quả tích cực từ học sinh thì giáo viên tự thấy phải thay đổi, không cần ép buộc nữa.
Thầy Nguyễn Viết Đăng Du (tổ trưởng tổ lịch sử, Trường THPT Lê Quý Đôn, TP.HCM)
Bước qua rào cản
"Trước đây, giáo viên nào thích thì dạy học tích hợp, không thích thì thôi. Bây giờ tinh giản chương trình bắt buộc giáo viên phải dạy tích hợp mới thấy có nhiều rào cản" - một hiệu trưởng trường THCS ở TP.HCM chia sẻ.
Theo vị này, ngay cả việc dạy học theo chủ đề cũng không phải đơn giản. Cả tổ bộ môn phải thảo luận rồi thống nhất sẽ dạy theo phương pháp nào, nội dung cốt lõi là gì... Tức là toàn trường cần phải có giáo án chung cho mỗi chủ đề. Từ đó, giáo viên sẽ chọn cách chuyển tải sao cho phù hợp với đối tượng học sinh của từng lớp.
Dạy học theo chủ đề phải triển khai cho toàn khối, nhưng nếu các tổ bộ môn không thống nhất với nhau, cá nhân giáo viên cho rằng giáo án của mình là tốt nhất rồi thì không thể triển khai được. Dạy học tích hợp liên môn cũng vậy, giáo viên môn này không "ưa" giáo viên môn kia thì khó mà ngồi lại với nhau để xây dựng bài dạy.
Thầy Nguyễn Kim Hồng, nguyên hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm TP.HCM, cho rằng muốn nắm lấy cơ hội để thực hiện đổi mới dạy học, giáo viên phải bắt đầu bằng cách thức xây dựng chương trình học, cách thức phát triển chương trình nhà trường, cách thức truyền tải kiến thức bằng nhiều hình thức và kiểm tra đánh giá.
Còn nhiệm vụ của cán bộ quản lý là phải nghĩ được cách "giải phóng" cho giáo viên khỏi những ràng buộc hành chính, tạo cho họ có đủ khung pháp lý tự do sáng tạo, thay đổi cách đánh giá, trong đó chú ý đến những phản hồi từ học sinh, đồng nghiệp, nhà quản lý. Đảm bảo nhà trường là nơi để quyền tự do về học thuật, về con người được thể hiện tốt nhất so với mọi không gian khác.
Bài học lớn
Một hoạt cảnh trong tiết dạy tích hợp liên môn sử - địa ở Trường THCS Trần Văn Ơn, Q.1, TP.HCM - Ảnh: H.HG.
Dịch bệnh khiến các nhà trường đang phải trải qua giai đoạn khó khăn. Việc thực hiện tinh giản chương trình là giải pháp tạm thời nhưng từ đây cũng rút ra được bài học tốt để tiếp tục duy trì khi triển khai việc dạy học trong các nhà trường phổ thông.
Những yêu cầu tinh giản chương trình như xây dựng các tiết học đơn lẻ thành chủ đề, dạy học tích hợp liên môn, các yêu cầu học sinh tự đọc, tự nghiên cứu bài học tại nhà... đều nhằm phát triển các năng lực phẩm chất, tiệm cận với chương trình giáo dục phổ thông mới.
Trước đây các nhà trường chủ yếu dựa vào việc dạy học trên lớp. Những nơi có ứng dụng công nghệ thông tin cũng chủ yếu có tính chất hỗ trợ các bài học trên lớp. Đây là lần đầu tiên các nhà trường dạy học qua Internet và truyền hình để thay thế một phần dạy học trực tiếp.
Kết quả triển khai, những ưu điểm cần phát huy, những nhược điểm phải điều chỉnh dần sẽ là cơ sở thực tiễn để hoàn thiện một phương thức dạy học mới đảm bảo chất lượng, sẵn sàng ứng biến với các tình huống khẩn cấp như thiên tai, dịch bệnh.
Về lâu dài, việc kết hợp nhiều hình thức dạy học sẽ giúp các nhà trường, thầy cô giáo có thêm thời gian để tổ chức cho học sinh luyện tập, trải nghiệm, thực hành, thí nghiệm. Đặc biệt là giúp học sinh tăng cường năng lực tự học, tự nghiên cứu, năng lực ứng dụng công nghệ thông tin trong học tập, tận dụng các hình thức khác nhau để làm việc nhóm, thảo luận, tăng tính tương tác trong dạy học.
Ông Nguyễn Xuân Thành (vụ trưởng Vụ Giáo dục trung học, Bộ GD-ĐT)
Đã có tiền lệ
Ông Thái Văn Tài, vụ trưởng Vụ Giáo dục tiểu học - Bộ GD-ĐT, cho biết phần lớn nội dung giảm tải ở tiểu học đã được triển khai từ trước tại nhiều nhà trường. Đặc biệt là các trường từng triển khai những mô hình, phương pháp dạy học tích cực như mô hình trường học mới (VNEN), phương pháp dạy học tích cực của Đan Mạch trong môn mỹ thuật, phương pháp bàn tay nặn bột...
Vai trò "hướng dẫn học sinh tự học, tự tìm hiểu, tự làm" của giáo viên được đề cao ở các phương pháp, mô hình dạy học này. Bên cạnh đó là việc "kéo phụ huynh vào cùng giáo dục con". Cách triển khai này sẽ được áp dụng khi thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới.
HOÀNG HƯƠNG - VĨNH HÀ
Tinh giản chương trình là cơ hội để tinh giản nội dung trùng lặp Theo PGS.TS Đỗ Ngọc Thống, Trưởng tiểu ban Rà soát tinh giản nội dung chương trình môn Ngữ văn, việc tinh giản lần này là cơ hội để xem xét, tinh giản nội dung chưa hợp lí hoặc trùng lặp. Ảnh minh họa PGS.TS Đỗ Ngọc Thống cho biết, việc chỉnh lí, tinh giản, hướng dẫn điều chỉnh chương trình môn học Ngữ...