Tiến sĩ sinh học kể về quá trình sản xuất vaccine COVID-19 ‘made in Vietnam’

MAI THY16:42 10/12/2020

Theo Tiến sĩ sinh học Nguyễn Vũ Hồng An, vaccine COVID-19 mang tên Nanocovax được nghiên cứu từ tháng 3-7/2020 là hoàn tất mọi thứ liên quan tới tiền lâm sàng.

4 tháng để hoàn thành

Thông tin Việt Nam bắt đầu cho phép thử nghiệm trên người vaccine COVID-19 do Công ty Cổ phần Công nghệ sinh học dược Nanogen ( Công ty Nanogen) nước sản xuất làm nóng các điễn đàn trong nước.

Trả lời VTC News, Tiến sĩ sinh học Nguyễn Vũ Hồng An, Trưởng phòng Kiểm tra chất lượng, Công ty Nanogen cho biết, Công ty bắt đầu những nghiên cứu vaccine Nanocovax từ tháng 3 tới tháng 7/2020 là hoàn tất mọi thứ liên quan tới tiền lâm sàng. Từ tháng 7/2020 đến nay là quá trình hoàn tất các thủ tục, công đoạn và kiểm định lâm sàng theo quy chuẩn Bộ Y tế để tiêm thử nghiệm trên người.

Công đoạn siết nắp nhôm lọ vaccine thành phẩm (Ảnh: Mai Thy)

Hiện Công ty có thể sản xuất đáp ứng đủ lượng vaccine tiêm lâm sàng cho 3 giai đoạn. Theo TS An, lượng vaccine cho 3 đợt tiêm thử nghiệm: Đợt tiêm đầu tiên 60 người, lần hai khoảng 1000 người, lần 3 khoảng chục ngàn người. Sau khi có kết quả lâm sàng của lần hai, dự kiến Nanogen sẽ sản xuất khoảng 2 triệu liều/năm.

TS An cho biết thêm, khi sản xuất vaccine, Nanogen quan tâm nhất về độ an toàn. Vaccine đã kiểm tra trên mô hình chuột lang, chỉ tiêu gây sốt kiểm tra trên thỏ; chỉ tiêu độc tố, tuân theo dược điểm châu Âu, để đảm bảo khi tiêm vào người không gây sốt, gây độc.

” Tuân thủ hết 8 chỉ tiêu như: Cảnh quan bên ngoài (có bị đục, bị váng, cắn lặng không), độ PH, tổng lượng % protein đưa vào, test công hiệu, độ an toàn độc tố (an toàn chung của vaccine)… đều tuân theo dược điểm của châu Âu mới nhất là quy chuẩn 2021. Những vaccine thông thường khác sẽ cho phép 1 đến 2 vi sinh vật gì đó trong thuốc, nhưng Nanogen set up (thiết lập – PV) không có con nào, thí nghiệm sử dụng mô hình chuột lang, chuột nhắt và thỏ, đảm bảo những cái đó thì vaccine mới được cấp giấy chứng nhận đạt tiêu chuẩn “, TS An nói.

Nanocovax là vaccine thế hệ mới

Theo thông tin từ Nanogen, Nanocovax phòng COVID-19 là vaccine thế hệ mới, khác với vaccine truyền thống. Trong khi những vaccine truyền thống là lấy các vi sinh vật làm yếu đi để tiêm vào cơ thể tạo ra miễn dịch. Còn Nanocovax là tổng hợp nhân tạo bằng cách lấy một đoạn ADN gai virus SARS-CoV-2 để tạo ra vaccine.

Lúc đầu, công ty có hai ứng viên là vaccine tiểu thể (sub-unit) dựa trên protein gai của SARS-CoV-2, và vaccine VLP (virus like particles), sử dụng công nghệ tái tổ hợp. Để đảm bảo tốc độ, Nanogen chọn làm vaccine tiểu thể, thành phẩm là Nanocovax.

Video đang HOT

Vaccine COVID-19 cần nhiều thời gian cho thiết kế đoạn gene và chọn đúng dòng tế bào để tích hợp đoạn gene vào. Chuyên gia lấy trình tự một đoạn S protein gai trên SARS-CoV-2, tích hợp nó vào một dòng tế bào động vật mà Nanogen đang nuôi cấy. Tế bào phân chia, lớn lên, sản xuất ra protein. Sau đó, protein được tách riêng, làm sạch, trở thành bán thành phẩm. Nó được pha chế với các tá dược khác để tạo thành vaccine.

Nanocovax là vaccine thế hệ mới (Ảnh: Mai Thy)

Ông Trần Văn Trường, Quản lý sản xuất của Nanogen cho biết, Nanocovax được sản cuất qua trải qua 8 công đoạn, gồm: Vô trùng trang thiết bị, bao bì chứa; cân và pha chế; chiết rót và kiểm tra; siết nắp nhôm; soi cảm quan; in mã và cuối cùng là đóng gói thành phẩm. Tất cả công đoạn đều tuân theo quy trình nghiêm ngặt và đảm bảo an toàn tuyệt đối.

“Quá trình sản xuất của một lô vaccine từ công đoạn tuyệt trùng cho đến khi có thành phẩm mất khoảng 14 ngày; soi cảm quan rất quan trọng, kiểm tra từng lọ một bằng mắt thường trước khi đóng gó i”, ông Trường cho biết.

Theo kế hoạch giai đoạn 1 tiêm thử vaccine Nanocovax sẽ có 60 người tình nguyện khỏe mạnh 18 – 50 tuổi tham gia và được phân ngẫu nhiên vào 3 nhóm: nhóm 1a gồm 20 người, dùng mức liều 25mcg sẽ được thu tuyển đầu tiên; nhóm 1b gồm 20 người dùng mức liều 50mcg và nhóm 1c gồm 20 người dùng mức liều 75mcg. Tất cả tình nguyện viên sẽ được tiêm bắp 2 mũi vaccine, khoảng cách giữa 2 mũi tiêm là 28 ngày.

Tháng 4/2021, vaccine này sẽ thử nghiệm giai đoạn 2 trên ít nhất 400 người. Giai đoạn 1 sẽ tập trung theo dõi tính an toàn của Nanocovax, giai đoạn 2 theo dõi tính sinh miễn dịch.

Vaccine Covid-19 Việt Nam được nghiên cứu như thế nào?

Nanogen phát triển hai ứng viên là vaccine tiểu thể và vaccine VLP. Sau đó vaccine tiểu thể được tập trung nghiên cứu trước, là nanocovax bắt đầu thử nghiệm ngày 10/12.

Vaccine tiểu thể (Subunit) phát triển dựa trên công nghệ S protein. Vaccine VLP (Virus Like Particles) sử dụng công nghệ protein tái tổ hợp.

Do tình hình dịch Covid-19 bùng phát toàn thế giới, thời gian gấp rút, đòi hỏi quá trình sản xuất phải nhanh, Nanogen sau đó chọn tập trung phát triển vaccine tiểu thể trước.

Dự án nghiên cứu phát triển vaccine Covid-19 được Nanogen bắt đầu từ tháng 3, đến tháng 6 Bộ Khoa học và Công nghệ đặt hàng, công ty chính thức vào cuộc.

"Suốt 6 tháng qua, hơn 300 nhân sự của chúng tôi làm việc tăng ca liên tục để nghiên cứu vaccine Nanocovax và thành công trở thành vaccine Covid-19 đầu tiên ở Việt Nam tiêm thử nghiệm trên người", đại diện Công ty Cổ phần Công nghệ Sinh học dược Nanogen, không muốn nêu tên, nói với VnExpress hôm 8/12.

Ông Trịnh Thanh Hùng, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học và Công nghệ các ngành kinh tế - kỹ thuật, Bộ Khoa học và Công nghệ, cho biết, cụ thể, Bộ đặt hàng, giao Nanogen thực hiện đề tài độc lập cấp quốc gia về nghiên cứu vaccine phòng Covid-19 bằng công nghệ tái tổ hợp, nghiên cứu quy trình công nghệ sản xuất, đánh giá tính an toàn, khả năng sinh miễn dịch, khả năng trung hòa nCoV, test thử thách vaccine trên động vật. Bộ đang xem xét phê duyệt đề tài thử nghiệm lâm sàng vaccine này để tiếp tục hỗ trợ kinh phí.

Trong gần 6 tháng, các khâu cơ bản của quá trình nghiên cứu vaccine đã hoàn thành, gồm tổng hợp protein, tinh chế, hoàn thành công thức thành phẩm, mang thành phẩm đi thử nghiệm độc tính và đáp ứng miễn dịch nhiều lần trên các loài chuột. Khi có kết quả thử nghiệm tốt trên chuột thì thử tiếp trên khỉ.

Nanogen liên kết với Viện Kiểm định Quốc gia vaccine và Sinh phẩm y tế để thử nghiệm, kiểm định vaccine độc lập trên động vật.

Các chuyên gia của Nanogen đang sản xuất vaccine tại trụ sở công ty, quận 9, TP HCM, ngày 28/12. Ảnh: Quỳnh Trần.

Thay đổi kế hoạch nghiên cứu

Nhà sản xuất chia sẻ "đã gặp nhiều thử thách trong cuộc đua vaccine Covid-19". Thứ nhất, đây là nhiệm vụ khẩn, cấp quốc gia, phải rút ngắn thời gian nên không triển khai được đồng bộ tất cả dự án liên quan, dù đã lên kế hoạch. Trước đó, Nanogen triển khai hai dự án là vaccine và kháng thể. Sau đó, Nanogen chọn ưu tiên thực hiện dự án vaccine.

Thứ hai, vaccine Covid-19 là sản phẩm hoàn toàn mới trên thế giới. Vaccine của các hãng dược khác chủ yếu sử dụng công nghệ thế hệ một, tức là dùng virus, vi khuẩn đã làm bất hoạt đưa vào cơ thể, để cơ thể tự đáp ứng miễn dịch. Trong khi đó bản chất vaccine của Nanogen là protein tái tổ hợp, nên cần nhiều quy trình dài hơn để tổng hợp ra sản phẩm.

Các chuyên gia mất nhiều thời gian và công sức trong thiết kế đoạn gene, chọn đúng dòng tế bào để tích hợp được đoạn gene này, cũng như tạo ra điều kiện tối ưu nhất để sản xuất và tinh chế được protein đó.

Ba lọ vaccine Nanocovax hàm lượng 25 mcg, 50 mcg và 70 mcg mà Nanogen sắp đưa vào tiêm thử trên người, hôm 8/12. Ảnh: Quỳnh Trần.

Người đại diện Nanogen khẳng định, họ độc lập nghiên cứu và sản xuất Nanocovax. Tuy nhiên, Nanogen có dựa trên một số công bố, nghiên cứu về đoạn gene, đoạn protein mà các hãng nghiên cứu đã công bố để thiết kế ra đoạn gene cho riêng mình, từ đó sản xuất vaccine kháng nCoV.

Hình dung đơn giản, đại diện Nanogen giải thích, nCoV hình cầu, có các protein gai bao quanh. Các chuyên gia lấy trình tự một đoạn S protein gai trên nCoV, tích hợp nó vào một dòng tế bào động vật mà Nanogen đang nuôi cấy. Tế bào phân chia, lớn lên, sản xuất ra protein. Sau đó, protein được tách riêng, làm sạch, trở thành bán thành phẩm. Protein sau đó được pha chế với các tá dược khác để tạo thành vaccine thành phẩm.

nCoV trên thế giới đang lưu hành nhiều chủng khác nhau. Biến chủng ở Việt Nam lây lan nhanh nhưng ít độc lực.

"Chúng tôi đã điều chỉnh đoạn protein cho phù hợp với biến chủng này, nhằm tạo ra đáp ứng miễn dịch tốt nhất", đại diện Nanogen nói.

Tác dụng phụ nanocovax thử nghiệm trên động vật

Lãnh đạo Nanogen bày tỏ sự tự tin về tính an toàn (độc tính) và hiệu quả (gây đáp ứng miễn dịch) của vaccine mới. Nanogen đã thử nghiệm tiền lâm sàng nhiều lần trên chuột và khỉ, kết quả khả quan. Riêng hiệu quả trên người cần chờ kết quả thử nghiệm lâm sàng, quý 2/2021.

Vaccine có tác dụng phụ nhưng không đáng kể. Một số con chuột ngứa, kích ứng nhẹ tại chỗ tiêm (bắp) trong khoảng nửa giờ. Chuột vẫn tăng cân, ăn uống và sinh hoạt bình thường, không có biểu hiện độc tính trong thời gian dài sau đó. Khi giải phẫu, các cơ quan tim, thận, phổi chuột đều bình thường, không có bất kỳ tổn thương nào.

Đại diện công ty cho biết kết quả test thử thách nanocovax trên chuột hamster đã được Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương xác định hôm 7/12. Con chuột này được tiêm vaccine, rồi cho tiếp xúc với nCoV trong 14 ngày. Kết quả, nó không nhiễm virus, xét nghiệm dịch phổi âm tính nCoV. Trong khi đó, con chuột khác không tiêm vaccine, nuôi cùng môi trường, có kết quả dương tính, biểu hiện bên ngoài rất mệt mỏi.

Dung dịch nhỏ mắt, bình xịt mũi có chứa kháng thể nCoV liều thấp và kháng thể dạng tiêm nằm trong nhóm thuốc điều trị Covid-19 do Nanogen nghiên cứu, sản xuất, ngày 8/12. Ảnh: Quỳnh Trần.

Với những thành công bước đầu này, Bộ Y tế cho phép Nanogen tiến hành bước tiếp theo là thử nghiệm nanovax trên người. Sáng 9/12, Hội đồng Đạo đức của Bộ Y tế họp tại Hà Nội để thống nhất đề cương làm vacccine, vị trí thực hiện, chọn tình nguyện viên... sẵn sàng thử nghiệm lâm sàng vaccine trên người.

Ngày 10/12, dự kiến chương trình tiêm thử vaccine Nanocovax sẽ khởi động, tại Học viện Quân y, Hà Nội, với 40 tình nguyện viên đầu tiên.

"Hy vọng đến quý 2/2021, giai đoạn thử nghiệm hoàn tất, Nanocovax đạt yêu cầu của Bộ Y tế để triển khai tiêm đại trà", người đại diện Nanogen nói.

Vắc xin Covid-19 của Việt Nam dự kiến hiệu quả 90%, giá 120.000 đồng/liều Vắc xin Covid-19 đầu tiên của Việt Nam được thử nghiệm lâm sàng được kì vọng sẽ đạt hiệu quả bảo vệ tương đương các sản phẩm trên thế giới. Trong khi đó, giá thành sẽ thấp hơn rất nhiều. Hiệu quả bảo vệ của vắc xin Covid-19 "made in Vietnam" có thể đạt 90% Sáng 10/12, Công ty Cổ phần Công nghệ...