Thoả thuận ngừng bắn Israel-Hezbollah: Hòa bình mong manh hay bước ngoặt lịch sử?

Sau 14 tháng giao tranh ác liệt, thỏa thuận ngừng bắn giữa Israel và lực lượng vũ trang Hezbollah, được Pháp và Mỹ làm trung gian, đã chính thức có hiệu lực.

Dù mang lại hy vọng, nhiều chuyên gia cảnh báo thỏa thuận này vẫn rất mong manh, với nhiều nguy cơ tái diễn xung đột.

Nội dung thỏa thuận ngừng bắn

Thỏa thuận này cam kết ngừng chiến trong hai tháng giữa quân đội Israel và lực lượng vũ trang Hezbollah tại Liban. Nội dung chính của thỏa thuận được xây dựng trên cơ sở Nghị quyết 1701 của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc (2006), từng kết thúc cuộc chiến ngắn nhưng tàn khốc giữa hai bên.

Theo thỏa thuận, Hezbollah sẽ rút quân về phía Bắc sông Litani, trong khi quân đội Israel sẽ từ từ lui về phía Nam đường Ranh giới xanh (Blue Line) – biên giới tạm thời do Liên hợp quốc vạch ra sau các cuộc xung đột trước đây. Khu vực giữa sông Litani và Ranh giới xanh sẽ trở thành vùng đệm, được giám sát bởi quân đội Liban và Lực lượng lâm thời Liên hợp quốc tại Liban (UNIFIL), với số lượng binh sĩ tăng cường.

UNIFIL, bao gồm binh sĩ từ 48 quốc gia như Đức, sẽ nhận thêm hỗ trợ từ Mỹ và các nước khác. Dù vậy, lực lượng này không có quyền sử dụng vũ lực mà phải dựa vào sự hợp tác từ các bên. Trong khi đó, quân đội Liban – dù nhỏ bé và thiếu trang bị so với Hezbollah – sẽ được Mỹ viện trợ quân sự.

Vì sao các bên chấp nhận ngừng bắn?

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu cho rằng thỏa thuận giúp Israel tập trung hơn vào Iran, giảm thiểu tổn thất nhân lực và cô lập Hezbollah khỏi phong trào Hamas tại Gaza. Áp lực từ Mỹ cũng góp phần khiến Israel đồng ý, trong khi các chính trị gia cực hữu trong liên minh của Thủ tướng Netanyahu không phản đối mạnh mẽ như trước đây.

Đối với Hezbollah, tổn thất về lãnh đạo và sức ép từ các cuộc không kích của Israel vào thường dân Liban cùng tác động kinh tế đã làm suy yếu ý chí chiến đấu của nhóm này. Theo chuyên gia Gina Abercrombie-Winstanley, dù Nghị quyết 1701 không hoàn hảo, nó từng mang lại hơn 16 năm tương đối ổn định, và giờ đây, cả hai bên đều mong muốn điều đó.

Thoả thuận ngừng bắn liệu có bền vững?

Dù Tổng thống Mỹ Joe Biden kỳ vọng đây sẽ là “bước ngoặt cho hòa bình lâu dài,” nhiều chuyên gia cho rằng thỏa thuận này vẫn rất mong manh. Xung đột cốt lõi giữa Israel và Hezbollah chưa được giải quyết, và việc thực thi các điều khoản sẽ không dễ dàng.

Israel tuyên bố sẽ tấn công lại Hezbollah nếu nhóm này vi phạm thỏa thuận, một động thái gây tranh cãi vì Hezbollah và Liban coi đó là vi phạm chủ quyền. Để tháo gỡ bế tắc, Mỹ được cho là đã cam kết cung cấp thông tin tình báo cho Israel và cho phép Israel thực hiện các cuộc trinh sát trên không, điều bị cấm theo Nghị quyết 1701.

Về phía Hezbollah, nhóm này cũng tuyên bố sẽ đáp trả nếu bị Israel tấn công. Theo ông Heiko Wimmen, Giám đốc dự án tại tổ chức Crisis Group, thách thức lớn nhất vẫn là đảm bảo cả hai bên tuân thủ dài hạn và giải quyết sức mạnh quân sự của Hezbollah, mối đe dọa tiềm tàng đối với Israel.

Các nhân tố quốc tế và tương lai bất định

Thỏa thuận ngừng bắn không áp dụng cho xung đột tại Gaza. Dù Tổng thống Biden hy vọng thành công ở Liban sẽ lan tỏa sang Gaza, Thủ tướng Netanyahu đã bác bỏ khả năng này. Trong khi đó, các nhóm vũ trang khác trong “Trục kháng chiến”, bao gồm Hamas tại Gaza và Houthi tại Yemen, vẫn duy trì lập trường chống Israel.

Việc ngừng bắn đã giảm nguy cơ chiến tranh toàn diện giữa Israel và Iran, nhưng xung đột ở Gaza và căng thẳng với các nhóm vũ trang khác vẫn khiến khu vực khó lòng ổn định.

Dù mang lại hy vọng, thỏa thuận ngừng bắn giữa Israel và Hezbollah chỉ là giải pháp tạm thời trước một cuộc khủng hoảng phức tạp. Với những yếu tố căng thẳng sâu sắc chưa được giải quyết, Liban vẫn đứng trước nguy cơ trở thành tâm điểm xung đột mới. Thách thức hiện tại là liệu các bên có thể chuyển từ ngừng bắn tạm thời sang nền hòa bình bền vững hay không, một bài toán khó mà cả khu vực và thế giới đều quan tâm.

Trước đó, phát biểu tại Nhà Trắng ngày 26/11 (giờ địa phương), Tổng thống Mỹ Joe Biden thông báo Israel và Liban đã chấp thuận đề xuất của Washington về lệnh ngừng bắn giữa Israel và Hezbollah.

Tổng thống Biden bày tỏ: “Thỏa thuận được thiết kế để chấm dứt vĩnh viễn các hành động thù địch”, đồng thời “tạo ra những điều kiện để khôi phục bầu không khí yên bình lâu dài và cho phép cư dân ở cả hai nước trở về nhà một cách an toàn” ở cả hai bên đường biên giới.